İşte, Atatürk'e son 40 gününde doktorların verdikleri yemekler: Ağzına en son 8 Kasım akşamı bir kalıp buz konmuştu!

Bugün, Atatürk’ün vefatının 83. yıldönümü münasebetiyle hastalığının ağırlaştığı dönemle ilgili bazı belgeler yayınlıyorum: 1 Ekim 1938’den itibaren son günlerine kadar doktorlarının talimatı ile verilen yemeklerin, yani son yemeklerinin listesini...

Bu yemekler, Cumhurbaşkanlığı’ndaki Atatürk Arşivi’nde 01020010-2 numarada bulunan bir defterde kayıtlıdır ve defterin ilginç bir öyküsü vardır:

Celal Bayar’ın Cumhurbaşkanı olduğu 1950 ile 1960 yılları arasında Çankaya Köşkü’nün kitaplık memuru olan ve Köşk’ün kütüphanesi ile arşivini tasnif ile uğraşan Özel Şahingiray, 1955’te iki ayrı kitap yayınlamıştı...

“Atatürk’ün Nöbet Defteri” ismini taşıyan ilk kitap, Atatürk’ün 1931 ile 1938 arasındaki yatış ve kalkış saatleri, gittiği yerler ve misafirlerinin isimleri, yani günlük hayatı hakkında yaverleri tarafından tutulmuş kayıtlar idi.

Şahingiray’ın yayınladığı ikinci kitap ise “Son Nöbet Defteri” idi ve 1 Ekim ile 10 Kasım 1938 arasında yine Atatürk hakkında önemli kayıtların yeraldığı iki ayrı defterdi. İlk defterde 1 Ekim 1938’den itibaren 41 gün boyunca doktorların verdikleri ilâçlar ile uygulanan tedaviler, ikinci defterde de aynı günlerde doktorların talimatıyla yedirilen yemekler vardı.

Özel Şahingiray’ın bütün bu defterlerin “Celâl Bayar’ın özel arşivinde olduğunu” söylemesine rağmen, bir defter hariç tamamı şu anda Cumhurbaşkanlığı Arşivi’ndedir. Mevcut olmayan defter ise, Şahingiray’ın yayınladığı “Son Nöbet Defteri”nin ilk kısmını teşkil eden ve Atatürk’e 1 Ekim ile 10 Kasım 1938 arasında yapılan tıbbî müdahalelerin kayıtlarıdır.

BASINDA İLK DEFA YAYINLANIYOR

Atatürk’ün son yemeklerinin kayıtlarından yakalandığı hastalığın nasıl ciddî bir dert olduğu, rahatsızlığının ileri devresinde artık normal yemek yiyemediği, sadece doktorların gramına kadar belirledikleri gıdalarla beslendiği görülüyor... Zaten son defa 8 Kasım’da çok az birşeyler yiyip içebilmiş, ağzına en son o günün akşamı saat 18.35’te küçük bir buz parçası konmuş ve vefatına kadar başka hiçbir gıda alamamıştır!

Listelerde, “poriç” denen bir yiyecek sık geçmektedir...

Poriç, aslı İngilizce “porridge” olan ve yulafın sütle karıştırılması ile yapılan, doyurucu bir lâpadır. Poriçte pirinç, buğday, arpa, mısır veya karabuğday gibi diğer tahılların da kullanıldığı olur ama genellikle yulaf ile hazırlanır.

Hani şimdilerde kilo vermek maksadıyla sabahları yenmesi moda olan ve yulafın üzerine süt döküldükten sonra içerisine lezzet verici bazı maddelerin de ilâve edildiği rejim yemeği var ya; poriç işte bunun sade şeklidir, sütlü yulaftır ve tatsız-tutsuz birşeydir!

YİYEBİLDİĞİ SON YEMEKLER

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın müsaadesi ve Arşiv Daire Başkanı aziz dostum Muhammed Safi’nin yardımı ile temin edebildiğim ve şimdi Cumhurbaşkanlığı’ndaki Atatürk Arşivi’nde muhafaza edilen 01020010-2 numaralı defterin burada bazı günlerinin metnini ve görüntülerini verdiğim sayfaları, basında ilk defa yayınlanmaktadır...

İşte, Atatürk’e 1938’in 1 Ekim’i ile 8 Kasım’ı arasındaki kimi günlerde doktorlar tarafından gramlarına kadar belirlenerek verilen yiyecekler ve içecekler...

1 Ekim 1938, Cumartesi:

06.45: 300 gram mısır poriç, 50 gram tereyağı, 2 dilim ekmek

09.05: 50 gram çay, 300 gram salep, 50 gram hoşaf

12.30: 140 gram limonata, bir dilim ekmek

3 Ekim 1938, Pazartesi:

00.30: 160 gram portakal suyu

08.40. 300 gram poriç

13.30: 150 gram çorba, tavuk köftesi, makarna, sütlaç, 100 gram hoşaf, 1 kalıp buz

20.00: 150 gram çorba, 2 patates

5 Ekim 1938, Çarşamba:

00.10: 150 gram papatya suyu

00.20: 30 gram 1 kalıp buz

06.45: 300 gram salep, 20 gram tereyağ, 2 dilim ekmek

09.35: 80 gram su

12.15: 225 gram yulaf poriç, 50 gram hoşaf suyu, az ekmek

18.00: 150 gram salep

19.40: 250 gram konsome, az ekmek

22.45: 30 gram su

6 Ekim 1938, Perşembe:

03.15: 220 gram elma suyu

07.30: 375 gram yulaf poriç, 30 gram tereyağ, 30 gram bal, 1 mısır ekmek

10.30: 60 gram su

14.45: 150 gram pirinç çorbası, 50 gram hoşaf, 600 gram su

20.15: 180 gram yulaf çorbası, kabak püresi, salçalı makarna, muhallebi. Ekmek

20.15: 50 gram elma, şeftali kompostosu, 60 gram su

22.15: 80 gram su

8 Ekim 1938, Cumartesi:

00.35: 20 gram çiçek suyu

02.25: 30 gram 1 kalıp buz

09.45: 150 gram salep, 15 gram tereyağı, 1 dilim ekmek, gül reçeli

14.20: 50 gram Pirinç çorbası, kıymalı makarna, kabak püresi, muhallebi

17.40: 140 gram elma suyu

21.30: 150 gram salep

24.00: 20 gram su

12 Ekim 1938, Çarşamba:

04.10: 150 gram limonlu çay

07.05: 250 gram üzüm

10.05: 150 gram sütlü salep

13.35: 150 gram yulaf çorba, haşlama piliç, külde patates, şeftali

15.45: 60 gram su

19.30: 200 gram konsome: 2 dilim ekmek, patates külde, portakal peltesi

14 Ekim 1938, Cuma:

09.15: 150 gram sütlü salep

10.00: 60 gram su

14.00: 150 gram yulaf çorbası, sütlaç

14.30: 60 gram su

14.55: 60 gram su

15 Ekim 1938, Cumartesi:

02.30: 50 gram üzüm suyu

10.00: 150 gram poriç yulaf

13.30: 140 gram limonata

16.00: 150 gram pirinç çorbası, az kabak, sütlaç

16.15: 30 gram su

17.45: 90 gram su

21.15: 20 gram su

24.00: 150 gram pirinç yulaf

19 Ekim 1938, Çarşamba:

13.45: 2000 gram Glukolin D.

17.00: 100 gram glikoz mahlûlü

17.40: 80 gram 75 gr. Glycose D.

21.00: 80 gram 75 gr. Glycose D.

23.45: 100 gram 25 gr. Glycose D.

20 Ekim 1938, Perşembe:

12.35: 140 gram üzüm suyu

15.30: 2000 gram Glikoz D.li üzüm suyu

17.45: 150 gram glikozlu üzüm suyu

20.30: 150 gram glikozlu üzüm suyu

21 Ekim 1938, Cuma:

03.30: 330 gram karışık meyve suyu (iki defada), 15.k glikoz

11.00: 50 gram süt

15.45: Süt (5 kaşık glikoz)

17.30: 100 gram Meyve suyu (5 kaşık glikoz)

19.40: 140 gram sebze çorbası 1 gram tuzla

21.30: 50 gram süt verilecek, 5 kahve kaşığı glycosela

23 Ekim 1938, Pazar:

04.35: 50 gram su

04.40: 100 gram meyve suyu

07.15: 75 gram süt (4 kaşık glikoz ile)

07.25: 75 gram ..... kahve az

09.15: 100 gram çorba (10 gram tereyağı)

11.30: 100 gram süt (5 kaşık glikoz ile)

14.00: 100 gram yoğurt

17.30: 100 gram meyve suyu 5 glikoz

18.00: 25 gram çiçek suyu

19.00: 50 gram çorba (10 gram tereyağı)

19.50: 100 gram süt (5 kaşık glikoz ile)

26 Ekim 1938, Çarşamba:

02.30: 100 gram portakal suyu, glikoz 5

09.00: 100 gram poriç, beraber 100 gram salep

12.30: 150 gram yoğurtlu çorba

15.50: 100 gram muhallebi

18.00: 100 gram poriç

20.15: 100 gram süt (5 glikoz ile)

31 Ekim 1938, Pazartesi:

01.30: 150 gram portakal, elma suyu

04.30: 150 gram portakal, elma suyu

08.15: 150 gram portakal, elma suyu

10.15: 150 gram portakal suyu

12.15: 100 gram süt

13.25: 50 gram üzüm, portakal suyu

15.25: 150 gram poriç yulaf

17.25: 100 gram süt

21.30: 100 gram sebze suyu

22.30: 60 gram elma, portakal suyu

1 Kasım 1938, Salı:

06.50: 150 gram sütlü salep

10.00: 150 gram süt

12.00: Zeytinyağlı enginar, 15 gram ekmek

14.00: 150 gram elma, portakal suyu

15.50: 150 gram poriç yulaf

18.00: 150 gram süt

20.00: Enginar, 15 gram tereyağlı ekmek

22.20: 150 gram üzüm, elma, portakal suyu

2 Kasım 1938, Çarşamba:

00.55: 100 gram portakal suyu

03.50: 150 gram süt

07.45: 150 gram sütlü poriç yulaf

10.00: 150 gram sütlü salep

12.10: 150 gram sütlü poriç yulaf

14.00: Enginar, 20 gram tereyağlı ekmek

18.00: 150 gram süt

20.00: Bezelye püresi, 30 gram ekmek, 50 gram Taşdelen suyu

22.00: 150 gram poriç

23.15: 100 gram meyve suyu 6 kaşık şeker

23.20: 25 gram su

3 Kasım 1938, Perşembe:

00.35: 25 gram Çiçek suyu, su

03.40: 140 gram meyve suyu 6 kaşık glikoz

07.10: 150 gram sütlü salep

08.10: 150 gram süt, 6 kaşık glikoz

09.50: 100 gram su

10.15: 150 gram portakal üzüm suyu

12.00: Enginar, 20 gram tereyağlı ekmek, üzüm suyu

14.00: 150 gram süt

16.00: 150 gram poriç

18.00: 150 gram süt

20.00: Bezelye, 20 gram ekmek, 100 gram portakal suyu

22.00: 150 gram meyve suyu

24.00: 150 gram portakal suyu

6 Kasım 1938, Pazar:

07.00: 150 gram sütlü salep

09.30: 150 gram sütlü salep

12.00: Bamya, 20 gram ekmek

13.40: 150 gram meyve suyu

16.00: 150 gram poriç

17.30: 150 gram süt

19.30: 150 gram enginar

21.30: 150 gram meyve suyu

22.50: 150 gram süt

8 Kasım 1938, Salı:

06.00: 150 gram sütlü kahve

08.25: 150 gram sütlü çay

11.05: 150 gram yulaf poriç

13.05: 150 gram süt

15.10: 150 gram çorba

17.15: 150 gram elma suyu

18.35: 1 buz

Atatürk’ün tedavi eden doktorların hazırladıkları son yemek listelerinin yazılı olduğu defterden bazı sahifeler (Cumhurbaşkanlığı Atatürk Arşivi, 01020010-2).