Yangın nasıl söndürülür
Kıtanın iki ayrı ucunda olmasına rağmen California’da yangın çıktığında New York’ta bir süre sonra gökyüzünün rengi değişiyor. Turuncu bulutlar ta oralardan gelip gökyüzünü kaplıyor, hava yoluyla altı saat uzaklıkta olmasına rağmen yangının etkilerini biz de burada hissediyoruz.
Kışın hava sıcaklığının yükselmesi, yazların daha da sıcak geçmeye başlaması California’nın iklimini değiştirdi. Dünyanın en büyük altıncı ekonomisi olan California’dan her yaz orman yangını haberi gelmesi rutine dönüştü. Çiftlikler yanıyor, insanlar hayvanlarını kurtarmak için yollara dökülüyor, evler terk ediliyor, dünyanın en güzel plajları yerle bir oluyor. Ama yangınlardan birkaç ay ya da bir sene sonra yanan yerlere gidiyorsunuz, hiçbir şey olmamış gibi bir hava var.
Televizyondan gördüğümüz felaketler burada yaşanmadı mı? İnsanların evleri burada yerle bir olmadı mı? El Matador plajı yanıp kül olmamış mıydı? Türkiye’de sık sık Amerika’nın kimi alanlarda geri kalmışlığı insanlara zevk veriyor. Pandemi sırasında en fazla vaka ve ölü sayısıyla zirveye yerleşti ABD. Yolları, havalimanları dökülüyor ülkenin. İnsanların sağlık sigortası dahi yok. Ama büyük devlet olmanın ne anlama geldiğini yangından sonra görmek mümkün.
536 MİLYON DOLAR AYRILDI
Türkiye’de yanan orman arazilerinin yerlerine ya yeni inşaat yapılıyor, ya da doğa bir türlü kendisini toparlamıyor. New York’ta gökyüzünün rengini değiştiren yangınlardan birkaç ay sonra Malibu’ya gittiğimdeyse her şeyin yerli yerinde olduğunu görüp şaşırmıştım.
California valisi Gavin Newsom orman yangılarıyla mücadele için eyalet bütçesinden tam bir milyar dolar ayırmak istiyor. Bunun 536 milyon dolarlık kısmı geçti. Paranın yarısı bitki örtüsünü yeniden düzenlemeye, itfaiyeye yatırım yapmaya, eyalet boyunca yangına dayanıklı inşaatlara gidecek. Son 10 yılda yapılan yangın düzenlemelerine uygun olmayan binalar yeniden elden geçirilecek örneğin. Yangının hızlı yayılmasına neden olan bitki örtüsü kontrol altına alınacak. 350 milyon dolar yangını önleme ve bastırma çabaları için harcanacak. 81 milyon dolar yeni itfaiyeci alımına harcanacak.
Bu dev bütçeye rağmen California’nın bütün ormanlarının korunamayacağını söyleyenler var, ama yine de bir başlangıç.
“California tarihinde her zamankinden daha acil bir durum söz konusu,” diyor vali. Bu yüzden California’daki kanun yapıcılar orman yangınlarıyla mücadele için ilk başlarda önerilen bütçeyi iki katına çıkardı. California orman yangınlarıyla mücadele için tek bir modele de sığınmıyor ayrıca. Güney California’da yangını rüzgar yayıyor, kuzeyde petrol. Bölgesine göre özel çözümler üretiliyor.
Geçen sene California’da 1.6 milyon hektardan fazla orman yandı. Tarih boyunca yanan miktar sadece tek bir yaza sığdı. Bu sene durumun daha da vahim olması bekleniyor, çünkü eyalette ciddi bir kuraklık yaşanıyor. Su rezervlerinin sadece yarısı dolu, geçen kış yeteri kadar yağmur ve kar yağmadığı için kıtlık var.
ÖNEMLİ OLAN HAZIRLIK
Öte yandan, ormanların doğal gelişimi için yanmaları ve kendilerini yenilemeleri doğanın şartı. 1800’lerde California’ya daha hiç kimse yerleşmemişken her sene eyaletin yüzde 5-12’si arasında arazi yanardı. Bazı yangınlar şimşek çakması sonucu çıkıyor, bazıları arazi yönetimi için Amerikan yerlileri tarafından çıkarılıyordu. Ama bütün bu yangınlar düşük yoğunluklu, düzenli ve kontrol altındaydı.
İklim değişikliği, California’nın bitki örtüsünün değişmesi, 150 milyon ağacın ölmesi eyaletin yangına uyumlu doğasını alt üst etti. 40 milyon kişinin yaşadığı eyalette geçen seneki gibi büyük ölçekte yangın hiç yaşanmamıştı. Hava sıcaklığının artması California’yı daha kurak ve yangına daha elverişli yaptı.
Ama eyalet bu duruma da hazırlıklı. 23 ayrı üsteki 50 uçağıyla California dünyanın en büyük yangınla mücadele gücüne sahip. Buna ek olarak helikopterler, itfaiye kamyonları, tankerler var. Los Angeles’tan Meksika sınırına kadar yangına anında müdahale edecek donanıma sahip eyalet. Yangın ihbarı geldikten 20 dakika içinde olay yerine gidip söndürme çalışmalarına başlayabiliyor California ekibi. Tek bir telefonla, sadece bir duman ihbarına bile anında 10 itfaiye aracı, iki buldozer, dört ekip ve tam teçhizatlı uçak yolluyorlar.
Neyse konuyu daha fazla uzatmak istemiyorum. Ormanlar yanar, bazen yanmaları da gerekir. Önemli olan insanın ne kadar hazırlıklı olduğu. Güçlü ülkeler kendini böyle anlarda belli eder işte. Türk Hava Kurumu’nun uçaklarını havalandırmak için kaç milyon dolara ihtiyacı vardı ve verilmedi, California’yla kıyaslarsınız.
