ABD hakkında bilmek isteyip de sormaya çekindiğiniz her şey

WOODY Allen’ın “Seks Hakkında Bilmek İsteyip de Sormaya Çekindiğiniz Her Şey” adlı filminden esinlenerek attığım bu başlığın altında Washington’daki sistemin işleyişi hakkında var olduğuna inandığım bazı önyargıları ve varsayımları sorgulamaya çalışacağım.

1. Amerika’da derin devlet var mıdır?

Çevrilen bunca filme, yazılan bunca romana ve komplo teorisine rağmen cevabım “Hayır yoktur”. ABD’nin resmi devlet yapısı zaten derin devlet işleyiş mantığına göre düzenlendiğinden bir ilave derin devlet yapılanmasına gerek kalmamıştır. Derin devlet yapılarının girdiği tüm illegal işler Amerikan devleti tarafından kılıfı bulunarak yapılır zaten.

2. Yönetim yapısı içinde Amerikan Başkanı’nın gücü olağanüstü büyük müdür?

Hayır değildir. Ondan daha güçlü olan Amerikan Kongresi ile Anayasa Mahkemesi’dir. Kongre isterse başkanı hiç iş yapamaz hale getirebilir, onun yargılanmasına bile karar verebilir. Anayasa Mahkemesi ise başkanın uyması gereken kanunları yapar, özetle onun gücünün sınırlarını belirler. Kongre de kontrolünü sağlar.

GİZLİ TÜRKİYE POLİTİKASI

4. Medyada Amerika genellikle CIA, Pentagon, Dışişleri Bakanlığı gibi kurumlar bağlamında takip ediliyor. Bu doğru bir yöntem midir?

Hayır değildir. Özellikle CIA ve Pentagon haberlere heyecan katmaktadır. Ama esas önemli olan Kongre’dir. Türk medyası ile dış politika uygulayıcıları her zaman Kongre’yi ihmal etmişlerdir. Kongre, bu birimler üzerinde kontrol ve sorgulama yetkisine sahiptir. Onların bütçesini de o verir.

5. ABD’nin derin stratejileri olduğu ve tüm birimlerin koordineli olarak bu strateji temelinde çalıştığı doğru mudur?

Bu bilinçli olarak yaratılmış bir algıdır, amaç da Amerikan devletini olduğundan çok daha güçlü göstermektir. Ama gerçek şudur: Bir genel strateji özellikle Suriye meselesinde yoktur. Her birim kendi çıkarına uygun stratejiyi diğerlerinden bağımsız uygulamaya çalışmaktadır. Gerçek şu ki Amerikan devlet yapısı şu anda büyük bir karmaşa ve karışıklık içindedir.

6. Amerika’nın gizli bir Türkiye politikası var mıdır?

Evet vardır. Bu gizli politikanın esas amacı, özellikle bölgemize yönelik atılabilecek her adımda Türkiye’nin de rahatsız edilmesinin amaçlanmasıdır. Bu politika da eğer rahatsız edilmezse Türkiye’nin bölgede çok fazla güçleneceğini görmelerinden kaynaklanmaktadır. Derin Türkiye politikası bu kadar basite indirgendiğinden şimdi olduğu gibi Türkiye’yle ilgili atılan her adım birçok çelişki ve yanlışlıklar barındırmaktadır.

7. Amerikan devleti, bazen anlaşılması zor ve tuhaf kararlar almaktadır, bunun sebebi nedir?

Bizler Amerikan iç politikasını fazla takip etmediğimiz için bazı dış politika kararlarını hemen çözümleyemiyoruz. Amerikan iç politikasının, dış politikadaki önemi önümüzdeki dönemde daha da artacak; çünkü 2020 yılındaki başkanlık seçimini direkt etkileyecek ara yerel seçim dönemine giriliyor. Dolayısıyla Washington’dan gelebilecek yeni tuhaf açıklamalara herkes hazırlıklı olsun. Bunun son örneği de Başkan Trump’ın aniden yaptığı “Suriye’den çekileceğiz” açıklamasıdır. Bu iç politik kaygılarla söylenmiş bir sözdür.

SUİKAST VE DARBELER

8. Amerika istediği her ülkeyle oyuncak gibi oynayabilir mi? Örneğin, başka ülkelerde darbeler, suikastlar yapabilir mi?

Hayır yapamaz. Kendisini düzgün yürütmekte zorlanan bir devlet yapısına bu kadar fazla güç yükleme çabası komplo teorilerinin sahasına giriyor. Suikastlar ve darbeler meselesine gelince... 1970’li yıllarda Latin Amerika’daki gelişmeler nedeniyle Amerikan Kongresi, başkanlara yurtdışında suikast ve darbeler yapılması emri vermesine yasak getirdi. Ancak birimler resmen başkana söylememek kaydıyla bu işe girişebilirler. Fakat bu durum ortaya çıktığında da suçlu hale gelebilirler. Terörle mücadele bu konuda bazı istisnalar getirilmesine neden olmuştur.

İyi veya kötü diyebilirsiniz ama şurası kesin ki Amerika tam bir hukuk devletidir. Bu nedenle başkan yıllık devletin durumu konuşmasını yapmak için Kongre’ye girdiğine bir tek Anayasa Mahkemesi üyeleri saygı göstermek için ayağa kalkmazlar. Çünkü onların temsil ettiği makam, başkanlıktan üstündür.

9. Peki öyleyse Amerika’yı çekici kılan özelliği nedir? Gücü mü, para kazanma yollarının fazla olması mı, fırsat eşitliği mi?

Hiçbiri değildir. Amerika’yı asıl çekici kılan yanı neredeyse mutlak düzeyde olan fikir ve ifade özgürlüğüdür. Bu sebeple her akşam komedyenler mutlak güçlü olduğu söylenen başkana hakaretler yağdırmaktadır. ABD’de hakaret de ifade özgürlüğü kapsamına girmektedir ve bu konuda başkanın yapacağı hiçbir şey yoktur.