Washington'un F-35 çıkmazı

AMERİKAN yönetimi, F-35 sisteminin Türkiye’ye verilmemesi için kongreden gelen baskıyı nasıl aşacağını düşünüyor.

Türkiye’nin teknolojik katkı ve bakım merkezi olarak hayati öneminin bulunduğu çok devletli F-35 sistemi projesi normal seyrinde giderken, kongrenin müdahalesiyle yönetimin planları tamamen bozuldu. Bölgesel dengeleri ve Rusya’nın bölgedeki artan gücüyle rekabeti düşünmek zorunda olan ve bu süreçte Türkiye’yi daha fazla kendinden uzaklaştırmamak isteyen Beyaz Saray, gittikçe daha tıkanma yolunda yürüyen F-35 sisteminin Türkiye’ye teslimatı sorununu kongre ile bir uzlaşı formulü içinde aşmaya çalışıyor.

Bu konuda şu anda Washington’daki durum aşağıdaki gibi:

- Uçakların üreticisi Lockheed Martin, Türkiye’ye verileceğini düşündüğü uçakların test uçuşlarını şirketin Fort Worth Texas’taki tesislerinde gerçekleştiriyor. Uçakları onlar teslimata hazırlıyor.

RUSYA KORKUSU

- Hem yönetim hem de kongre, bu hassas teknolojili sistemler Türkiye’nin eline geçerse ve eğer Türkiye Rusya ile S-400 füzelerinin teslimatı işinde yola devam ederse NATO sistemi içine entegre edilemese dahi bu sistem nedeniyle Türkiye’de bulunacak Rusların da F-35 hakkındaki hassas teknolojik bilgileri edineceğinden korkuyor.

ENGELLEME GİRİŞİMLERİ

- Geçen hafta yıllık savunma bakanlığı bütçesini komisyondan geçiren senatodaki silahlı kuvvetler komitesi, bütçe yasa tasarısı içine bir madde koyarak Türkiye’nin 5’inci jenerasyon savaş uçakları projesinden (F-35) çıkarılması hükmünü getirdi. Bunu da esas olarak Türkiye’de tutuklu bulunan Rahip Brunson sorununa bağladı.

- Buna benzer bir tasarı temsilciler meclisinde de kabul edildi ama o çok daha kapsamlı bir yasak getirme peşinde. O tasarıya göre temsilciler meclisi, savunma bakanlığından Türkiye hakkında bir rapor istedi, “Askeri ve diplomatik ilişkilerimiz nereye gidiyor?” sorusuna cevap verilmesini talep etti. Temsilciler, özellikle Rusya’dan alınacak S-400 füze sisteminin ABD-Türkiye ilişkisine etkileri üzerine bilgi de istedi. Bu tasarıda da Brunson’un durumuna ayrı bir vurgulama var.

ŞİMDİ NE OLACAK?

- Komitelerden çıkarılan tasarıların hem temsilciler meclisinde hem de senatoda ayrı ayrı oylanması gerekiyor.

- Bu oylamalar olduktan sonra iki metin arasında bir uzlaşı oluşturmak için bir uzlaşma komisyonu oluşturulacak ve temsilciler meclisi ile senatonun üzerinde uzlaşacağı ortak bir metin yasa haline getirilecek.

- Bunlardan ayrı olarak kongrede Türkiye’ye, S-400 alımı yüzünden Rusya’ya konulmuş yaptırımlar nedeniyle bir yaptırım getirilmesini savunanlar da var. Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act (CAATSA) tasarısı bağlamında yaptırım getirilmiş ülkelerin firmalarıyla ticari ilişkinin de füze satışı kapsamında olduğu ve bu yüzden Türkiye’ye yasak getirilmesi gerektiğini savunanlar da var.

BU AMBARGO MU?

Washington’da kongreyi izleyen uzmanlar, silah satışına yasak getirilmesi bağlamında temsilciler meclisinde bulunan tasarının çok daha kapsamlı olduğuna ve bu metin üzerinde uzlaşma olduğu takdirde bunun 2004 yılında konulan silah ambargosuna benzer bir ambargonun konulması anlamına geleceğini söylüyor.

ÇAVUŞOĞLU’NUN GELDİĞİ GÜN

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun Mike Pompeo ile görüşmek üzere 4 Haziran’da Washington’a geleceğini hatırlatan Washington’daki kaynaklar, senatodaki tasarının oylanmasının da o güne denk gelmesi ihtimalinin büyük olduğunu vurguladı. Aynı kaynaklar, 2 dışişleri bakanının konuşacağı konular arasında F-35’ler de olduğunu ve bu konuda kongrenin yasakçı tavrına karşı yapılabilir bir alternatif geliştirilmesinin çok zor göründüğünü ama iki ülke yönetiminin bunu yine denemek isteyeceğini belirtiyor.