Ekonomik canlanma için notlar

Salgını sona erdirmek için tünelin sonundaki ışık gözüktü ancak darbe yemiş olan ekonomilerin nasıl canlandırılacağı konusunda henüz netlik yok.

Global düzeyde canlı bir ekonomik politika tartışması yaşanmakta olduğunu bilelim ve kendi içimizde diyalog açarken diğer ülkelerdeki tartışmaları da yakından izleyelim.

*

Şurası bence net; bu krizden çıkışı sadece piyasaların kendi iç mekanizmaları ile sağlayabileceğini düşünen liberal politikalar yeterli olamayacak. Görünen o ki bu aşamada devletçi politikalar üzerine düşünmenin ve bu politikaların piyasa mekanizmalarını nasıl yönlendirebileceği üzerine fikirler oluşturmanın tam da zamanı.

Devletin neler yapabileceğini düşünebilmek için ben bir süredir Amerika’daki 'Institute for Local Self-Reliance' (Yerel Kendine Yeterlilik Enstitüsü) grubunun çalışmalarını inceliyorum. Bu grup bu ekonomik krizde en büyük darbeyi alanların küçük işletmeler olduğu doğru tespitinden hareketle bazı politikalar üretmek için çalışıyor. Anlayacağınız bizdeki sorunu ABD de yoğun yaşamakta, bu yüzden önerilen politikalardan bir ihtimal öğrenebileceğimiz yönler olabilir.

Salgının başından bu yana bu grubun tespitlerine göre ABD'de şu ana kadar tam 100 bin adet küçük işetmenin kapısına, bir daha hiç açılmamak üzere, kilit vurulmuş. Yine salgının başından itibaren küçük işletmelerin toplam gelirlerinde yüzde 31 düzeyinde düşüş yaşanmış.

2007 KRİZİ GİBİ

Bu nedenle yapılan tespite göre Amerika şu anda 2007-2008 döneminde yaşanılan kriz kadar büyük bir kriz yaşıyor. Ve yapılan tüm ekonomi, politika tartışmalarında yakın geçmişte o krizde yapılan yanlışların tekrardan yapılmaması için azami dikkatin olduğunu görüyorum.

Geçmiş krizde yapılan yanlış devletin ürettiği yardım politikasının krizde evlerini kaybetmekte olan insanlara yardım yerine büyük firmalara ve bankalara yardımı hedef almasıydı.

Tartışmalara katılan düşünürler bu krizde oluşturulacak devletçi politikalarda eğer yine büyük firmalara yardım ön plana alınırsa krizden çıkışın hayli problemli olacağını bunun yerine devletin yardım elini öncelikle direkt küçük işletmelere uzatması gerektiğini vurguluyorlar.

Bunu nasıl yapılması gerektiği konusunda Kaliforniya eyaletinde oluşturulmuş ‘Küçük Hoover’ grubunun çalışmalarını izlemek gerekiyor. Bu grubun adı gayet tabii ki 1929’daki büyük bunalımdan çıkabilmek için oluşturulan büyük devlet yatırımları programı (New Deal) döneminde başkan Roosvelt'in programındaki bazı hatalara dikkat çekmiş bulunan rakibi Herbert Hoover'a atıf yapıyor.

Yani Küçük Hoover programı eski New Deal programında olduğu gibi devletin oluşturacağı politikalar ile ekonominin canlanmasına para aktarması mekanizmalarını oluşturmayı amaçlıyor. Bu defa sorun küçük işletmelerde olduğundan paralar küçük işletmelere direkt aktarılacak ve canlanma o temelden başlanarak ve bu arada ulusal düzeyde yapılacak büyük altyapı yatırımlarıyla da destelenerek bir canlanma ivmesi oluşturulacak.

TÜRKİYE NE YAPMALI

-Bence Türkiye bu aşamada dikkatli bir parasal genişleme uygulayabilir. Para basmanın her zaman zararlı olmadığını aksine bu gibi durumlarda para iyi yönlendirilirse, mali kontrol sistemi sıkı tutulursa yararı olabileceğini unutmayalım. Bu yeni paranın temelsiz bir tüketime kayması yerine zor durumdaki küçük işletmelere sistemli bir şekilde aktarılacağı bir yöntem bulunması gerekiyor bunun yöntemi de var. Bu yapılırken eğer bir de eşzamanlı devletçi politikalar ile büyük altyapı projelerine ve üretim yatırımlarına girişilirse ekonomide koordineli ve planlı bir canlanma oluşturulması imkanı olabilir gibi gözüküyor.

Kafa açacak bir kaç okuma önerisi:

1- 'What is the Economic Impact of the Latest Round of Lockdowns' Jan 13, 2021 Economist dergisi

2- Roosevelt, the Great Depression and the Economics of Recovery - yazarı Eliot Rosen

3- Money Well Spent?: The Truth Behind the Trillion-Dolar Stimulus, The Biggest Economic Recovery Plan in History - yazar Michael Grabell