TEI, insansız hava aracı motorunu teslim ediyor

Türkiye’nin savunma sanayiinde yüzde 60’lar düzeyinde olan dışa bağımlılık oranını aşağılara çekme stratejisine uygun olarak havacılık sektöründe yerlileşme ivme kazanıyor.

TUSAŞ Motor Sanayii AŞ (TEI), ANKA Projesi kapsamında üretilen insansız hava aracı (İHA) motorlarını, bu ay içinde Türk Silahlı Kuvvetleri’ne (TSK) teslim ediyor.

TSK, 2017 yılı içinde envanterine girmesi beklenen ANKA-S ile yüzde 100 yerli İHA filosuna sahip olacak.

TEI Genel Müdürü Prof. Dr. Mahmut Akşit, ilk milli yolcu uçağı üretimi için 3-5 yıl vade tanıyor.

TEI bu arada, TSK, Emniyet ve Orman Genel Müdürlüğü’nün ihtiyacını karşılamak üzere genel maksat helikopteri (ATAK Projesi) lisanslı motor üretimini de sürdürüyor.

Motor parçalarının yüzde 22’sini yan sanayiden tedarik eden TEI, yerli havacılık yan sanayiinin gelişmesi için 2011 yılında kurulan Eskişehir Havacılık Kümelenmesi’ne (ESAC) öncülük ediyor.

30 YILDA 2 MİLYAR DOLAR İHRACAT

TEI, F-16 uçaklarının alımı sırasında yapılan offset (ithalatı dengeleme) anlaşması çerçevesinde, 12 parçanın yerli üretiminin sağlanması amacıyla 1985 yılında Eskişehir’de 500 dönüm arazide kurulmuştu.

Son 30 yılda 40 ayrı motor programı için ürettiği parça sayısını 780’e çıkaran TEI, toplam 2 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirdi.

Prof. Dr. Akşit, kişisel olarak geliştirdiği 3 ayrı motor parçasının Boeing 777’lerde kullanıldığını hatırlatıyor.

Dünyada en çok satan uçak motoru Leap’e 26 parça üreten TEI, GE’nin bu alanda dünya üzerindeki en büyük tedarikçisi oldu.

GE Havacılık’ın dünya satış geliri 8 milyar dolara ulaşırken, TEI’nin 2015 yılında yaptığı 294 milyon dolarlık satışın 256 milyon doları ihracattan sağlandı.

TEI’nin uluslararası müşterileri arasında; GE Aviation, Rolls-Royce, DRS, Techspace, ITP, Snecma, IAMCO, Bahreyn ve Suudi Arabistan Silahlı Kuvvetleri ve Samsung bulunuyor.

Tahribatsız muayene ve özel işlemlerde 42 konuda yeterlilik belgesine sahip dünyada ilk 10 firma arasında yer alıyor.

2 UÇAKTAN BİRİ TEI İLE UÇUYOR

Dünyada her 2 uçaktan 1’inde TEI’nin ürettiği motor parçası bulunduğunu söyleyen Akşit ile fabrikanın en özel bölümlerinden birine giriyoruz.

“Binalarımızın değeri 10 milyon dolar, Leap motorları için 12 milyon dolar değerinde blisk (yekpare kanatçılık ve disk) üreten bir makine satın aldık” diyor.

Yakıtta tasarruf sağlayan uçak malzeme teknolojisinde harcanan emeklere karşılık, yolcuların “pılı pırtı” doldurdukları valizlerine gönderme yapmayı da ihmal etmiyor. Boeing 787 Deramliner uçak motorlarında da kullanılan Leap motorları için üretilen blisk teknolojisine 2013-2016 arasında planladığı 120 milyon dolar yatırımın son aşamasına gelen TEI, önümüzdeki 2 yıl için GE Havacılık’dan 2 milyar dolarlık sipariş aldı.

Bu tutar, Türkiye’nin 1.65 milyar dolar olan toplam savunma sanayii ihracatını aşıyor.

Akşit ile TSK ve Umman Hava Kuvvetleri’nde bulunan F16 uçakları ve NATO erken uyarı sistemi uçakları (AWACS) motorlarının testlerinin yapıldığı, gökyüzü şartlarının oluşturulduğu odaya da giriyoruz.

Akşit, “NATO’nun AWACS filosunu biz havada tutuyoruz” diyor.

TEI, GE Havacılık ile Gebze TÜBİTAK MAM Teknoloji Merkezi’nde kurulan Türkiye Teknoloji Merkezi’nde (TTM) 400 mühendis ile özgün tasarım araştırmaları yapıyor.

Hisselerinin yüzde 46.5’i Amerikan dijital endüstri devi General Electric’e ait olan TEI; Türk Havacılık ve Uzay Sanayii, TSK Güçlendirme Vakfı ve Türk Hava Kurumu ortaklığıyla yatırımlarını sürdürüyor.

EDİSON’UN ŞİRKETİ TÜRKİYE’Yİ DİJİTAL ENDÜSTRİ ÇAĞINA TAŞIYABİLECEK Mİ?

GE Türkiye Yönetim Kurulu Başkanı ve Genel Müdürü Canan Özsoy, “Dünya Havacı Kadınlar Haftası” nedeniyle 8 Mart Dünya Kadınlar Günü’nde Eskişehir’de düzenlenen “TEI Havacı Kadınlar Buluşması” panelinde konuşmacıydı.

Ampulü icat eden Thomas Edison tarafından 1878 yılında Amerika’da kurulan GE, sağlık, ulaşım, enerji ve raylı sistemler sektörlerinde Türkiye’yi, MENAT (Ortadoğu, Kuzey Afrika ve Türkiye) bölgesinde rekabetçi konuma taşıyor.

Kasım 2015’te Fransız elektrik üretim şirketi Alstom’u 12.4 milyar Euro’ya satın alan GE, bu operasyonla Türkiye’deki istihdamını ikiye katlayarak çalışan sayısını 2 bine çıkardı.

Alstom Türkiye, dünyadaki en büyük trafo fabrikası Gebze’deki üretimin yüzde 80’ini ihraç ediyor.

TEI Yönetim Kurulu Üyesi de olan Özsoy, “GE, Silikon Vadisi’ndeki yatırımlarıyla dünyanın en büyük yazılım şirketi oldu. 2105 yılında yazılım cirosu 6 milyar dolara ulaştı” diyor.

GE Türkiye de, elektrik-elektronik hizmet sektöründe 225 milyon dolar ihracatla, geçen yıl 2014’e göre 3 sıra birden atlayarak 4’üncü sıraya oturdu.

Nesnelerin interneti olarak anılan programa dikkat çeken Özsoy, endüstriyel veri ve analitik bulut hizmeti vermek üzere kurulan Predix Cloud uygulamasını vurguluyor:

“Ürettiğimiz uçak motorlarındaki her bir parçanın çalışma anındaki performansını izleyip inilen havalimanında onarma-değiştirme imkânı sağlıyoruz.”

Özsoy’a GE’de kendisini en çok hangi gelişmelerin şaşırttığını soruyorum:

“Müslüman, kadın, diş doktoru ve bir Türk olarak GE’de en üst yönetim kademelerine kadar ilerleyebilmemi sağlayan, çeşitliliğe ve fırsat eşitliğine imkân veren şirket kültürüyle tanışmak çok etkileyiciydi” diye yanıtlıyor.

Özsoy, “İleride ülkeme katkı sağlayacak bir işi yüklenmek üzere politikaya girmek istiyorum” diye de ekliyor.