Zengin otomobil aldı, fakir kira ve yola, orta direk cep telefonuna çalıştı
16 yıl önce bütçenin yüzde 11.2'si benzin otomobil ve yol parasına giderken bu tutar yüzde 16.4'e tırmandı. Gıdanın payı yüzde 22'den 15.8'e indi. Türkiye boğazından kestiğini benzin ve otomobile yatırdı. Zengin lüks otomobil, orta direk cep telefonu aldı. Fakirin geliri kira ve yolda eridi. Rahim Ak'ın analizi
Türkiye İstatistik Kurumu'nun yayımladığı Hanehalkı Tüketim İstatistikleri'negöre Türkiye 2002 yılına göre yüzde 33'ten yüzde 30'a gerilese de en büyük harcamayıkonut ve kiraya yapıyor. Ancak araştırma çok ilginç sonuçları ile de dikkat çekiyor.
ÖrneğinTürkiye 2002'de kazancının yüzde 22.02'sini gıdaya harcarken bu rakam yüzde 15.8'e indi. Yani tam 4.7 puan azaldı. Giyim ve ayakkabı, sağlık, haberleşmeve konut ve kiraya ödediğimiz paylar da azaldı. Ancak Türkiye boğazından ve sağlığından kestiğini benzin ve otomobile yatırdı.
Ulaştırmanın bütçemizdeki yeri yüzde 11.2'den yüzde 16.4'e fırladı. Hem benzin fiyatlarının yükselmesi hem te kredi olanakları ile son 15 yılda satın alınan otomobiller bu sonucu doğurdu. Cebimizi kemiren bir başka kalem 14 yıl önce bütçemizde yüzde 5.4 pay alan lokanta ve oteller oldu.
Otellerin bütçemizdeki payı yüzde 7.4'e fırladı. Alkol ve sigaraya gelen ÖTV zamları ile birlikte bu kalemin payı da artarken mobilyanın payı da lüks evlere lüks mobilya satın almamız nedeniyle artış gösterdi.
YOKSULLAR YOLA VE KİRAYA ÇALIŞTI
Ancak tabii ki tüm gelir grupları gelirini aynı şeyler için harcamadı. TÜİK'in yaptığı bölgesel bazlı çalışmada İstanbul'da yaşayan en fakir yüzde 20'lik dilimin gelirinin yüzde 38.5'inin kira ve diğer ev harcamalarına gittiği görüldü.
Diğer bölgeler de durum üç aşağı beş yukarıaynı. Yoksulların gıda için yaptığı harcamalar yüzde 31.4'ten yüzde 21.9'a düşerken bu kesim boğazından kestiği bu yarayı yol, kira, alkol ve sigaraya verdi. Yol harcamaları toplam içinde yüzde 5.6'dan yüzde 9.3'e çıktı.
EN GARİBAN YÜZDE 20'NİN HARCAMASININ YARISI KİRA VE YOL
Zenginlerin yani en fazla gelire sahip ilk yüzde 20'lik diliminTürkiye genelinde en fazla pay sahibi olduğu harcama kalemleri yüzde 12.8 ile yiyecek ve alkolsüz içecek. Ancak bu kalem giderek azalırken 14 yılda eğlence ve kültürün payı 2,4 puan artarak bütçe içinde yüzde 2.7 paydan 4.9'a çıktı.
Daha çok konut satın almaktan kaynaklı konut harcaması da toplam nüfusa oranla yüzde 9.5'ten yüzde 11.5'e tırmandı. Zenginlerin bütçesindeartan diğer kalem lüks otomobil satın almalardan kaynaklı ulaşım oldu.Zenginlerin Türkiye geneline oranla ulaşım harcamasıpayı 4.4'ten 4.8'e yükseldi.
Zenginlerin kendi bütçeleri içindeki payınınharcamalarının yüzde 20.5'ine ulaştığını söylemek sanırım bu vereyi daha da anlamlı kılıyor. 2003 yılında en zenginlerin bütçesinde ulaştırma harcamalarının payı yüzde 15.3'tü. Zenginin bütçesinde önemli artış gösteren harcama kalemi 3 puan artışla 8.2 puana tırmanan lokanta ve otel harcamaları oldu.
ZENGİNİN 14 YILDA EN FAZLA ARTAN HARCAMA KALEMİ EĞLENCE
ZENGİNLERİN HARCAMASININI TÜRKİYE TOPLAM HARCAMASINA ORANI (%)
ORTA DİREK CEP TELEFONUNA ÇALIŞTI
TÜİK verilerinde en ilginç rakam orta direk yani toplumun gelir açısından tam ortasında yer alan yüzde 20'lik dilimden geldi. Orta direğin son 14 yıldaki harcama alışkanlığı şaşırtıcı derecede değişti. Bu kesimin Türkiye'nin tamamınınhaberleşmeye ayırdığıbütçe içindeki payıyüzde 15.5'ten yüzde 19.2'ye tırmandı. Haberleşmede orta direğinüstünde ve altındaki kesimler de payını artırdı.
Bu durumun cep telefonusatın alınmasından kaynaklandığı düşünülüyor. Toplamda ise ortadireğin kendi bütçesi içinde en büyük payı yüzde 31 ile konutalırken bu kalemin 14 yılda 4.7 puan azaldığı görüldü. Yani orta direğin ev satın alma ve mobilya harcamaları önemli oranda düştü. Gıda harcaması da bütçe içinde yüzde 24.8'den yüzde 18.2'ye indi.
Azalan bu kalemlerin yerini ağırlıklı olarak benzin, yol ve otomobil harcamaları aldı. Ulaştırmanın orta direğin bütçesindeki yeri 8.4 puan birden artışla 7.6'dan yüzde 16'ya tırmandı. Eğlenceve kültür ile eğitimve otel harcamaları da payınıartırdı.
ARTAN HABERLEŞME HARCAMALARI ORTA DİREKTEN
Orta direk parayı bir de pompa ve otomobile kaptırdı
KONUTTA BAŞI İSTANBUL ÇEKİYOR
Hanehalkı Bütçe Araştırması’nın 2015, 2016 ve 2017 yıllarına ait verilerinin birleştirilmiş sonuçlarına göre; toplam tüketim harcamalarının büyük bölümünü konut ve kira, gıda ve alkolsüz içecekler ile ulaştırma harcamaları oluşturdu. Konut ve kira harcamalarına en yüksek payı ayıran bölge %30,7 oranıyla TR1 İstanbul Bölgesi iken en düşük payı ayıran bölge %21,8 ile TR9 Doğu Karadeniz Bölgesi oldu.
Tüketim harcamaları içinde gıda ve alkolsüz içecek harcaması payının en yüksek olduğu bölge %27,1 ile TRB Ortadoğu Anadolu Bölgesi iken, en düşük olduğu bölge %15,5 ile TR1 İstanbul Bölgesi oldu.
Ulaştırma harcamalarına en yüksek payı %20,3 oranıyla TR6 Akdeniz Bölgesi ayırırken, en düşük payı ayıran bölge ise %14,6 ile TRB Ortadoğu Anadolu Bölgesi oldu.
Tüketim harcamaları içinde eğitime %3,3 oranıyla en yüksek payı TR1 İstanbul Bölgesi ayırırken, TR9 Doğu Karadeniz Bölgesi %1 ile en düşük payı ayıran bölge oldu. Sağlık harcamalarına en yüksek payı %2,4 ile TR1 İstanbul Bölgesi ve TR2 Batı Marmara Bölgesi, en düşük payı ise %1,3 ile TRB Ortadoğu Anadolu Bölgesi ayırdı.
