Beynin düşmanları: Görmezden gelinen günlük alışkanlarınız zihninize zarar veriyor olabilir!
Alışkanlıklarımız, beyin sağlığımızın şekillenmesinde önemli bir role sahiptir. Yani günlük rutinlerimiz ve davranışlarımız, optimal beyin fonksiyonunu destekleyebilir veya engelleyebilir. Peki, hangi alışkanlıklar beyin üzerinde zararlı etkilere neden olur? Haberimizde beyin sağlığı üzerinde olumsuz sonuçları olan 10 alışkanlığı derledik. İşte, detaylar...
Beyin, günlük yaşamda iyi çalışabilmemiz için vücudun diğer tüm kısımlarını kontrol eden önemli bir organdır. Bununla birlikte bilişsel işlevi, hafızayı ve genel zihinsel sağlığı korumak için beyin sağlığımıza dikkat etmek önemlidir. Ancak şaşırtıcı bir şekilde, bazı günlük alışkanlıkların beyin üzerinde zararlı etkileri olabilir. İşte, beyni dolaylı yoldan öldürebilecek davranışlara dair detaylar...
1. YETERSİZ UYKU
Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi’ne göre yetişkinlerin üçte biri, önerilen yedi ila sekiz saatlik uykuyu alamıyor. Bununla birlikte Uyku dergisinde 2018'de yayınlanan araştırmada, insanlar geceleri 7 saatten az uyuduğunda hafıza, muhakeme ve problem çözme gibi bilişsel becerilerin azaldığı bulundu.
Bu yüzden Harvard'a bağlı Massachusetts hastanesinde Genetik ve Yaşlanma Araştırma Birimi direktörü ve McCance Beyin Sağlığı Merkezi'nin eş direktörü Rudolph Tanzi, yatağa bir saat erken girip uyumayı öneriyor. Böylece uyansanız bile bunu telafi etmek için fazladan bir saatiniz olduğunu düşünüyor.
2. SOSYALLEŞME EKSİĞİ
Yalnızlık, depresyonla ve daha yüksek alzheimer riskiyle bağlantılıdır ve bilişsel gerilemeyi hızlandırabilir. Gerontoloji dergisinde 2021'de yapılan bir araştırma, sosyal açıdan daha az aktif insanların beynin bilgiyi işleyen dış katmanı olan gri maddesini daha fazlasını kaybettiğini ortaya çıkardı. Tanzi, sosyal etkileşim için en azından her şeyi paylaşabileceğiniz 2 veya 3 kişi bulunmasını ve düzenli mesajlaşmayı öneriyor.
3. ÇOK FAZLA OTURMAK
Ortalama bir yetişkin günde altı buçuk saat oturuyor ve tüm bu sandalyede geçirilen süre beyinde bir miktar etki yaratıyor. PLOS One'da 2018 yılında yapılan bir araştırmada daha fazla oturan insanların beyninin yeni anılar oluşturan bölgesinin (medial temporal lob) daha ince olduğu bulundu.
Yani bu incelme demansa ve bilişsel gerilemeye sebep olabildiğinden çok oturmak tehlikelidir. Tanzi, en fazla 30 dakika oturduktan sonra hareket etmeniz gerektiğini söylüyor.
4. ABUR CUBUR YEMEK
Kalbinize zarar verebilecek beslenme şekillerinden biri yüksek miktarda yağ ve şeker içeren yiyecek ve içecekler tüketmektir. 2017’de Alzheimer dergisinde yayınlanan araştırmaya göre, her gün birden fazla şekerli içecek içen kişilerin beyin hacmi daha küçük çıktı ve hafıza testlerinde daha düşük puan aldılar.
Ayrıca bu iki durum potansiyel Alzheimer hastalığına işaret edebildiğinden abur cuburu azaltmak öneriliyor. Bu durumdan vazgeçmek için Ulusal Sağlık Enstitüleri, Akdeniz diyetinin iyi olduğunu belirtiyor.
5. EKRANA ÇOK UZUN SÜRE BAKMAK
Günümüz dünyasında insanların çoğunun en çok vaktini alan etkinlik sosyal medyada gezinmek olabilir. Ancak bu durum beyin üzerinde kötü etkilere sahiptir. Özellikle sirkadiyen ritmini bozan bu durum, Ulusal Sağlık Enstitüleri’ne göre çocuklarda daha zayıf düşünme ve dil becerisi gibi sorunlara yol açtığını aktarıyor.
6. YÜKSEK SESLE MÜZİK DİNLEMEK
Müzik bizi mutlu etse de fazlası beyin sağlığımıza sessiz bir tehdit oluşturabilir. Yüksek sesli müziğe uzun süre maruz kalmak beynin yapısını kötü etkileyebilir. Yaklaşık 12 yıl boyunca 639 yetişkinin izlendiği bir çalışmada, kulak burun boğaz uzmanı Frank Lin ve meslektaşları hafif işitme kaybının demans riskini 2 katına çıkardığını buldu bu yüzden müziği biraz daha kısık sesle dinlemek beyin ve kulak sağlığı için daha iyi olabilir.
7. ÇOK FAZLA YEMEK YEMEK
2012 yılında Nöroloji dergisinde yayınlanan bir araştırmada, ortalama 50 yaşında olan 6 bin kişi incelendi. 10 yıl sonra, aynı katılımcılar bir kez daha incelendi ve sonuçlar, fazla kilolu olanların bilişsel işlevlerinde, daha zayıf olanlara göre yüzde 22 daha fazla bozulma olduğunu gösterdi. Yani, çok aşırı yemek yemek beyne zarar verdiğinden dengeli beslenmek önemlidir.
8. EGZERSİZ YAPMAMAK
Yeterli fiziksel aktivite yapmamak bilişsel gerilemeyi hızlandırabilir ve genellikle bizi yaşlandırabilir. Önleyici Tıp dergisinde 2020 yılında yayınlanan bir inceleme, aktif yetişkinlerle karşılaştırıldığında 45 yaş ve üstü aktif olmayan yetişkinlerde bilişsel gerilemenin 2 kat daha fazla oranda olduğunu buldu.
Ayrıca fiziksel aktivite, beynin hafıza için kritik olan kısmı olan hipokampusa da yarar sağlıyor. Boston'daki Northeastern Üniversitesi Bilişsel ve Beyin Sağlığı Merkezi'nin kurucu müdürü Art Kramer, 60'lı yaşlarınızda başlasanız bile, yürümek gibi basit bir etkinlikle beyniniz için iyi sonuçlar alabileceğinizi söylüyor.
9. SİGARA TÜKETMEK
Sigara içmek kan damarlarına zarar verir ve kronik inflamasyona neden olur, bu da felce ve bilişsel gerilemeye neden olabilir. Ayrıca sigara içen kişilerde demans gelişme olasılığı da 2 kat daha fazladır. Aynı zamanda kalp hastalığına, diyabete, felce ve yüksek tansiyona da neden olabiliyor.
10. AŞIRI TUZ TÜKETİMİ
JAMA Nöroloji dergisinde 2014’te yayınlanan bir araştırmada, aşırı tuz tüketiminin yüksek tansiyona neden olduğu bulundu. Bunun yanı sıra aşırı tuz tüketimi, küçük bilişsel bozukluklara ve felç riskinin artmasına yol açabileceği de kanıtlandı. Ayrıca daha yüksek felç riski beyninizde hasara neden olabilir.
Kaynak: Centers for Disease Control and Prevention, The Journals of Gerontology, Harvard Health Publishing, Montefiore, Web MD, Times of India, Hopkins Medicine
