Bütçe 2023'te 1.37 trilyon lira açık verdi

Kahramanmaraş depreminin yaşandığı 2023 yılında merkezi yönetim bütçesi 1.37 trilyon lira açık verdi. Bütçe açığı bir önceki yıla göre yüzde 863.8 yükseldi. Depreme yönelik harcamaların 950 milyar lirayı bulması bu gelişmede etkili oldu

Giriş: 15.01.2024 - 12:01 Güncelleme: 15.01.2024 - 13:34

Bütçe 2023'te 1.37 trilyon lira açık verdi

Hazine ve Maliye Bakanlığı aralık ayına ilişkin merkezi yönetim bütçe istatistiklerini yayımladı. Buna göre aralık ayında bütçe 842 milyar 532 TL açık verdi.

Böylece 2023 genelinde merkezi yönetim bütçesi 1 trilyon 375 milyar lira açık vermiş oldu. 2022 yılında bütçe açığı 142 milyar 660 milyon TL olarak kayıtlara geçmişti. Böylece Kahramanmaraş depreminin yaşandığı 2023'te bütçe açığı bir önceki yıla göre yüzde yüzde 863.8 artmış oldu. Bunda depreme yönelik harcamaların toplam 950 milyar lirayı bulması etkili oldu.

2023 yılında bütçe gelirleri bir önceki yıla göre yüzde 86.1 artarak 5 trilyon 210 milyar lira, giderleri de yüzde 123.8 yükselerek 6 trilyon 585 milyar 456 milyon lira olarak gerçekleşti.

Bütçe açığının milli gelire oranı 2023'te yüzde 5.4 oldu. Açık oranı 2003'ten bu yana en yüksek seviyesine ulaştı.

REKLAM

Faiz hariç bütçe giderleri, 2023 yılında 2022'e kıyasla yüzde 124,6 artarak 5 trilyon 910 milyar 841 milyon liraya yükseldi. Faiz hariç giderlerin bütçe ödeneklerine göre gerçekleşme oranı yüzde 119,6 olarak hesaplandı.

(Milyon TL)	2022	2023	Değişim (%)
Merkezi Yönetim Bütçe Giderleri (A+B)	2942748	6585456	123,8
A) Faiz Hariç Bütçe Giderleri	2631845	5910841	124,6
1. Personel Giderleri	615296	1324530	115,3
Memurlar	476859	1053128	120,8
İşçiler	48959	135437	176,6
Sözleşmeli Personel	67468	90929	34,8
Geçici ve Diğer Personel	22009	45035	104,6
2. SGK'ya Devlet Primi Giderleri	96864	185735	91,7
Memurlar	71025	136888	92,7
İşçiler	10312	27710	168,7
Sözleşmeli Personel	10087	11201	11,0
Geçici ve Diğer Personel	5438	9937	82,7
3. Mal ve Hizmet Alım Giderleri	257660	452855	75,8
a) Savunma-Güvenlik	76352	140851	84,5
Milli Savunma Bakanlığı	56622	102428	80,9
Jandarma Genel Komutanlığı	8834	18400	108,3
Emniyet Genel Müdürlüğü	10896	20024	83,8
b) Sağlık Giderleri	993	2180	119,7
Kamu Personeli Sağlık Giderleri	724	1374	89,8
- Genel Tedavi ve Sağlık Malzemesi Giderleri	269	806	200,0
c) Borçlanma Genel Giderleri	8257	10958	32,7
d) Diğer Mal ve Hizmet Alım Giderleri	172059	298866	73,7
4. Cari Transferler	1126363	2373641	110,7
a) Görevlendirme Giderleri	48387	261570	440,6
KİT Görevlendirme Giderleri	19537	179620	819,4
Halk Bankası-Esnaf ve Sanatkârlara Kredi Faiz Desteği	9407	15944	69,5
Ziraat Bankası-Tarımsal Üreticilere Kredi Faiz Desteği	9947	21192	113,0
Diğer Görevlendirme Giderleri	9496	44815	371,9
b) Hazine Yardımları	449696	1044626	132,3
SGK'ya Hazine Yardımları	13181	27383	107,7
-İşsizlik Sigorta Fonu	13181	27383	107,7
Sağlık, Emeklilik ve Sosyal Yardım Giderleri	389917	875005	124,4
-Devlet Sosyal Güvenlik Katkısı	172724	326556	89,1
-Sosyal Güvenliği Omayanların Sağlık Primi	33552	61107	82,1
-Faturalı Ödemeler	49958	282682	465,8
-SSK 5 Puan İndirimi	53513	84528	58,0
-Ek Karşılıklar	4735	6068	28,1
-Emeklilere Ek Ödeme	26380	59897	127,1
-Sosyal Güvenlik Açık Finansmanı	49055	54166	10,4
Mahalli İdarelere Hazine Yardımları	2360	3894	65,0
-Belediyelere Yardım (Denkleştirme Ödeneği)	833	1165	39,8
-İl Özel İdareleri (Köy Hiz. Pers. Ücret Ödemesi)	1527	2729	78,7
Diğer Hazine Yardımları	44237	138345	212,7
-DFİF (İhracat Desteği)	4384	11678	166,4
-Diğer	39853	126667	217,8
c) Kar Amacı Gütmeyen Kur. Yapılan Trans.	9310	27829	198,9
Siyasi Partilere Yardım	645	5026	679,0
Diğer	8664	22803	163,2
d) Hane Halkına Yapılan Transferler	14231	23414	64,5
Burslar ve Harçlıklar	9502	15292	60,9
Eğitim Amaçlı Diğer Transferler	3536	5464	54,6
Sağlık Amaçlı Transferler	740	1802	143,3
Yiyecek Amaçlı Transferler	37	81	117,7
Barınma Amaçlı Transferler	416	775	86,6
e) Tarımsal Destekleme Ödemeleri	39642	63326	59,7
Alan Bazlı Tarımsal Destekler	10268	17146	67,0
Fark Ödemesi Destekleme Hizmetleri	9524	8042	-15,6
Hayvancılık Destekleme Hizmetleri	9753	15306	56,9
Tarım Sigortası Destekleme Hizmetleri	3856	9478	145,8
Telafi Edici Ödemeler Kaps. Tarımsal Destek. Hiz.	834	1320	58,4
Kırsal Kalkınma Amaçlı Tarımsal Destekler	1825	4868	166,7
Diğer Tarımsal Amaçlı Destekler	3582	7166	100,0
f) Hane Halkına Yapılan Diğer Transferler	157880	229307	45,2
Sanayi ve Teknoloji B. Teşvik Ödemeleri	3910	7000	79,0
KOSGEB (Kobi Desteği)	1492	2020	35,4
Tabii Afetten Zarar Gören Çiftçilere Yardım
Bireysel Emeklilik Devlet Katkısı	10106	23251	130,1
Diğer	142372	197036	38,4
g) Sosyal Amaçlı Transferler	44385	78094	75,9
SHÇEK Yardımları	21222	38041	79,3
2022 Kanun Aylık Ödemeleri	21575	35978	66,8
Diğer Sosyal Amaçlı Transferler	1588	4075	156,6
h) Yurtdışına Yapılan Transferler	10757	19513	81,4
Kıbrıs	1212	2504	106,6
Uluslararası Kuruluşlara Katılım Payı	5984	10280	71,8
Diğer	3561	6729	89,0
i) Gelirden Ayrılan Paylar	352076	625961	77,8
Mahalli İdare Payları	270685	499887	84,7
-İl Özel İdarelerine	11266	20857	85,1
-Büyükşehir Belediyelerine	124226	228744	84,1
-Büyükşehir İlçe Belediyelerine	101395	187714	85,1
-Diğer Belediyelere	33798	62571	85,1
Fon Payları	80431	124939	55,3
-SSDF	55776	90403	62,1
-SYDTF	24655	34536	40,1
-Diğer Fon Payları
Gelirden Ayrılan Diğer Paylar	960	1135	18,3
-Toplu Konut İdaresine Aktarılan	72	130	80,3
-Diğer	888	1005	13,2
5. Sermaye Giderleri	276896	542997	96,1
Mamul Mal Alımları	23385	44551	90,5
Gayrimenkul Alımları ve Kamulaştırması	12142	24425	101,2
Gayrimenkul Sermaye ve Üretim Giderleri	207183	408648	97,2
Gayrimenkul Büyük Onarım Giderleri	19488	41038	110,6
Diğer Sermaye Giderleri	14698	24333	65,6
6. Sermaye Transferleri	48822	858059	1657,5
a) Yurtiçi Sermaye Transferleri	47312	856964	1711,3
KÖY-DES Projesi	3111	3800	22,1
BELDES	1012	1500	48,2
TÜBİTAK AR-GE Ödeneği	4690	7194	53,4
Kalkınma Ajansları	965	1249	29,4
SOGEP	266	300	12,9
Diğer	37268	842921	2161,8
b) Yurtdışı Sermaye Transferleri	1511	1095	-27,5
Kıbrıs	1283	847	-34,0
Diğer	228	248	8,7
7. Borç Verme	209944	173025	-17,6
a) Yurtiçi Borç Verme	207688	169292	-18,5
KİT	176007	121636	-30,9
Risk Hesabı
Öğrenim ve Harç Kredisi	8332	12384	48,6
Kredi Garanti Fonuna	234	-100,0
Diğer	23115	35272	52,6
b) Yurtdışı Borç Verme	2256	3732	65,4
Kıbrıs (Kredi)	629	986	56,7
Kıbrıs (Teşvik)
Diğer	1627	2746	68,8
B. Faiz Giderleri	310903	674615	117,0

Personel giderleri, söz konusu dönemde, yüzde 115,3 artışla 1 trilyon 324 milyar 530 milyon lira oldu.

Sosyal güvenlik kurumlarına devlet primi giderleri, aynı dönemde yüzde 91,7 artarak 185 milyar 735 milyon liraya yükseldi.

2023 yılı mal ve hizmet alım giderleri, yüzde 75,8 artışla 452 milyar 855 milyon lira olarak gerçekleşti. Söz konusu giderlerin bütçe tahminine göre gerçekleşme oranı ise yüzde 108 olarak kayıtlara geçti.

Cari transferler yüzde 110,7 artarak 2 trilyon 373 milyar 641 milyon lirayı buldu.

Söz konusu dönemde, 542 milyar 997 milyon lira sermaye gideri, 858 milyar 59 milyon lira sermaye transferi yapıldı. Borç verme giderleri ise 173 milyar 25 milyon lira olarak hesaplandı. Faiz giderleri yüzde 117 yükselerek 674 milyar 615 milyon liraya çıktı.

Merkezi yönetim bütçe gelirleri, 2022'de 2 trilyon 800 milyar 88 milyon lira iken 2023'te yüzde 86,1 artışla 5 trilyon 210 milyar 488 milyon liraya ulaştı. Bütçe tahminine göre, bütçe gelirlerinin ocak-aralık dönemi gerçekleşme oranı 2022'de yüzde 109,7 iken 2023'te yüzde 105,7 oldu.

	2022 (milyon TL)	2023 (milyon TL)	Değişim (%)
Merkezi Yönetim Gelirleri	2.800.088	5.210.488	86,1
Genel Bütçe Gelirleri	2.738.809	5.097.145	86,1
Vergi Gelirleri	2.353.438	4.500.866	91,2
1. Gelir ve Kazanç Üzerinden Alınan Vergiler	863.918	1.480.328	71,4
a) Gelir Vergisi	356.464	694.014	94,7
Beyana Dayanan Gelir Vergisi	18.866	40.538	114,9
Basit Usulde Gelir Vergisi	82	68	-17,1
Gelir Vergisi Tevkifatı	329.160	639.512	94,3
Gelir Geçici Vergisi	8.356	13.896	66,3
b) Kurumlar Vergisi	507.454	786.314	55,0
Beyana Dayanan Kurumlar Vergisi	9.179	192.782	2.000,2
Kurumlar Vergisi Tevkifatı	841	2.054	144,3
Kurumlar Geçici Vergisi	497.434	517.975	4,1
7440 S.K.10.Md.27.Fıkrası Uy.Tahsil Edilen Ek Vergi	73.502
2. Mülkiyet Üzerinden Alınan Vergiler	26.553	74.562	180,8
a) Veraset ve İntikal Vergisi	2.886	4.238	46,8
b) Motorlu Taşıtlar Vergisi	23.627	40.175	70,0
c) 7456 Sayılı Kanun Kapsamında Alınan Ek MTV	30.074
d) Değerli Konut Vergisi	40	75	85,8
3. Dahilde Alınan Mal ve Hizmet Vergileri	678.647	1.628.599	140,0
a) Dahilde Alınan Katma Değer Vergisi	175.143	505.466	188,6
Beyana Dayanan KDV	156.661	465.595	197,2
Tevkif Suretiyle Kesilen KDV	18.482	39.871	115,7
b) Özel Tüketim Vergisi	419.791	928.195	121,1
Petrol ve Doğalgaz Ürünleri (I)	76.765	172.835	125,1
Motorlu Taşıtlar (II)	167.142	441.232	164,0
Alkollü İçkiler (III-a)	43.702	69.040	58,0
Tütün Mamülleri (III-b)	101.275	176.590	74,4
Kolalı Gazozlar (III-c)	4.171	8.305	99,1
Dayanıklı Tüketim ve Diğer Mallar (IV)	26.736	60.188	125,1
7740 Sayılı Kanun Kapsamında Tahsil Olunan ÖTV	5
c) Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi	58.639	132.742	126,4
d) Şans Oyunları Vergisi	10.300	28.402	175,7
e) Özel İletişim Vergisi	9.298	16.650	79,1
f) Dijital Hizmet Vergisi	5.475	10.310	88,3
g) Konaklama Vergisi	6.834
h) Dahilde Alınan Diğer Mal ve Hizmet Vergileri
4. Uluslararası Ticaret ve Muamelelerden Alınan Vergiler	658.042	1.095.084	66,4
a) Gümrük Vergileri	76.517	142.372	86,1
b) İthalde Alınan Katma Değer Vergisi	578.965	949.510	64,0
c) Diğer Dış Ticaret Gelirleri	2.560	3.202	25,1
5. Damga Vergisi	41.945	82.592	96,9
6. Harçlar	76.774	129.556	68,7
7. Başka Yerde Sınıflandırılmayan Diğer Vergiler	7.558	10.145	34,2
Merkezi Yönetim Vergi Dışı Gelirleri	446.650	709.622	58,9

REKLAM

Vergi gelirleri tahsilatı, söz konusu dönemde yüzde 91,2 artarak 4 trilyon 500 milyar 866 milyon lirayı buldu. Vergi gelirlerinin bütçe tahminine göre gerçekleşme oranı ise yüzde 105,4 olarak kayıtlara geçti.

Genel bütçe vergi dışı diğer gelirleri de aynı dönemde yüzde 54,7 artarak 599 milyar 279 milyon liraya yükseldi. Özel bütçeli idarelerin öz gelirleri 88 milyar 172 milyon lira, düzenleyici ve denetleyici kurumların gelirleri 25 milyar 171 milyon lira olarak hesaplandı.

Vergi türleri itibarıyla 2023'te 2022'e göre, gelir vergisi yüzde 94,7, kurumlar vergisi yüzde 55, dahilde alınan katma değer vergisi yüzde 188,6, özel tüketim vergisi yüzde 121,1, banka ve sigorta muameleleri vergisi yüzde 126,4, ithalde alınan katma değer vergisi yüzde 64, damga vergisi yüzde 96,9, harçlar yüzde 68,7 ve diğer vergi gelirleri yüzde 111,5 artış gösterdi.

GÜNÜN ÖNEMLİ MANŞETLERİ

	Aralık	2023 geneli
Bütçe Geliri	549.945	5.210.488
Bütçe Gideri	1.392.477	6.585.456
Bütçe Dengesi	-842.532	-1.374.968

Yıl	Bütçe açığı/GSYH (%)
2002	-11,1
2003	-8,5
2004	-5
2005	-1
2006	-0,6
2007	-1,5
2008	-1,7
2009	-5,2
2010	-3,4
2011	-1,3
2012	-1,9
2013	-1
2014	-1,1
2015	-1
2016	-1,1
2017	-1,5
2018	-1,9
2019	-2,9
2020	-3,5
2021	-2,8
2022	-1
2023	-5,4

Bütçe 2023'te 1.37 trilyon lira açık verdi

Kahramanmaraş depreminin yaşandığı 2023 yılında merkezi yönetim bütçesi 1.37 trilyon lira açık verdi. Bütçe açığı bir önceki yıla göre yüzde 863.8 yükseldi. Depreme yönelik harcamaların 950 milyar lirayı bulması bu gelişmede etkili oldu

2023 bütçe gerçekleşmeleri (milyon TL):

AÇIĞIN MİLLİ GELİRE ORANI 20 YILIN ZİRVESİNDE

PERSONEL GİDERİ YÜZDE 115 ARTTI

VERGİ GELİRLERİ YÜZDE 91 YÜKSELDİ