Eşeysiz üreme nedir? Eşeysiz üreme çeşitleri nelerdir?
Eşeysiz üreme bir canlıdan, döllenme oluşmadan canlı oluşmasına denir. Bakteriler, veprotistler ve arkealar tek hücreli olan organizmalarda görülen eşeysiz üreme kaç çeşitten oluşur? İşte detaylar
Eşeysiz üreme bir canlıdan döllenme oluşmadan canlı oluşmasıdır. Eşeysiz üreme sonucunda aynı canlı kalıtsal özelliklerle oluşur. Eşeysiz üreme de kalıtsal farklılar ortaya çıkmaz. Eşeysiz üremenin oluşmasında mitoz bölünme adı verilen bir oluşum gerçekleşir. Ana canlının tıpatıp kopyası olarak üreme oluşmaktadır.
Eşeysiz üreme ile çoğalmanın sonucunda tüm özellikler aynı şekilde devam eder ve birbirine tüm özellikleri geçirir. Eşeysiz üreme ile çoğalan canlıların ortamın koşullarına uyum özellikleri az olur. Eşeysiz üreme ile çoğalan canlılardan bakteriler ve paremesyumlar eşeyli üreme ile de çoğalabilirler. Eşeysiz üreme bölünme ile çoğalma olması nedeniyle hızlı bir şekilde gelişir.
Eşeysiz üreme olarak çoğalan canlılar; bakteriler, veprotistler ve arkealar tek hücreli olan organizmalardır. Ayrıca; bitkiler ve mantarlar da eşeysiz üreme ile çoğalırlar.
Eşeysiz üreme çeşitleri nelerdir?
Tomurcuklanma ile üreme: Canlının üzerinde bir çıkıntı oluşmasıyla ortaya çıkan ana canlının benzeri bir döl oluşturması ile oluşan üreme şeklidir. Hidralar, bira mayaları, mercanlar ve medüzlerde görülen üreme şeklidir. Oluşan bu canlı tomurcuklanma ayrılarak tek başına yaşayabilirya da üzerinde bulunduğu canlı ile de yaşamını sürdürür. Gözyaşı bitkisi ile ciğer otları da yapraklarıyla üreyerek tomurcukla üreme yapabilirler. Tomurcuklanmanın olmasında aynı canlı üzerinde yaşam sürdürmesine koloni halinde yaşama adı verilmektedir.
Bölünerek üreme: Tek hücreli canlı olan okaryotik canlılar ile bakterilerde oluşan bölünerek üreme mitoz ile yanına amitoz ile boyuna bölünme şeklinde gerçekleşir.
Sporla üreme: Tek hücreli canlılardan olan mantarlar, plazmodiumlar ve çiçeksiz olan tüm bitkiler sporla üreme yaparlar. Üremenin olması bölünme ile gerçekleşmektedir. Sporogono denilen sporla üreme, eğrelti otları ve sıtma parazitlerindetipik sporla üreme görülür. Sporla üremede tek başına evre bulunmaz. Mantar sporlarına; ekzospor, su yosunu sporlarına ise; zoospor adı verilir.
Vejetatif üreme: Yüksek yapılı olan bitkilerde görülen bir üreme şeklidir. Bu üreme şekliyle kalıtsal özelliklere sahip canlılar ile ata canlı üreme elde edilmektedir. Tohumsuz olan bitkilerde genel olarak bu üreme gelişir; muz, kavak, çekirdeksiz üzüm bu şekilde üreme yaparak çoğalırlar.
Vejatatif üremede çeşitler
Yumruyla üreme: Birçok bitkinin oluşmasında yumru ile üreme mevcuttur. Yumru şeklinde olan bitkiler bu şekilde ürer. Bunlara en önemli ve iyi örnek patateslerdir. Bu tarz bitkilerde göz bulunan kısımlarından dikilmesi ile çoğaltılırlar.
Çelikle üreme: Özellikle ağaçlarda gerçekleştirilen çelikle üreme; alınan çubukların kök salması için su içerisinde ya da nemli topraklarda çoğaltılarak üremesi sağlanır.
Soğanla üreme: Lale ve zambak gibi bitkilerde oluşan soğan ile gövdenin alt kısmından ribozomlarile yer altında uzarlar ve uygun ortamların oluşması ile yeni bitki üremesi sağlanır. Muz içinde aynı şekilde üreme gerçekleşir.
Sürünücü gövdeyle üreme: Bu üremeye en önemli örnek çileklerdir. Gövdesinin sürünmesi ile üreme ve çoğalma gerçekleşir. Ana bitkinin içerisinden çoğalarak toprağın üzerinde veya toprağın altında sürünme ile üreme yaparlar.
Çok hücreli canlılarda eşeysiz üreme görülmez. Özellikle tek hücreli canlılarda üremenin bu şekilde gerçekleşmesi çoğalmanın daha hızlı olmasını sağlar. Bu sayede daha çabuk gelişen ve aynı türü devam ettiren canlılar oluşmaktadır.
