İnsanların kıyafet evriminde bit kalıntılarının önemi: İnsanlar ne zaman ve neden giysi giymeye başladı?
İnsanların ne zaman giysi giymeye başladığını anlamak, tarih öncesi yaşamlarına dair önemli ipuçları sunar. Bu konuda yapılan araştırmalar, eski bit kalıntılarının insan kıyafet evriminde kilit bir rol oynadığını gösteriyor! İşte detaylar...
İNSANLAR NE ZAMAN KIYAFET GİYMEYE BAŞLADI?
Bu zor bir sorudur, çünkü kıyafetler taş, kemik ve diğer sert malzemelerden yapılmış eserler kadar dayanıklı değildir. Bunun yerine bilim insanları yaratıcı olmak zorundadır. Bu soruyu cevaplamak için kullanılan kanıtlar birkaç ana kaynaktan gelir; bunlar arasında deri yüzmeye dair kanıt taşıyan kemikler, dikiş iğneleri ve yassı iğneler ve bitler bulunuyor.
BİTLERİN SÜREÇTEKİ YERİ
Florida Üniversitesi'nde biyolog olan David Reed, açıklamasında "Bitlerin evrimsel tarihinde, insanlarda vücut kıllarının kaybı ve ardından insanlarda kıyafet kullanımının edinilmesiyle ilişkili olabilecek hangi değişikliklerin olduğunu anlamaya çalıştık" dedi.
VÜCUTLARININ HER YERİNDE DOLAŞIYORDU!
Bitler, yaşam alanlarına inanılmaz derecede özelleşmiştir; örneğin, insan saç kıllarını kavramak için evrimleşmiş bir tür, insan kasık kılları arasında yaşayamazdı. Ancak atalarımız kürklerini kaybetmeden önce, bu bitler muhtemelen vücutlarının her yerinde dolaşıyordu.
Bu nedenle, bitlerin evrimsel tarihini çözmek için DNA'ya bakan bilim insanları, bu iki türün yaklaşık 3 milyon yıl önce ayrıldığını tahmin ettiler. Ancak bir insan genetiği çalışması, saçlarımızı yaklaşık 1,2 milyon yıl önce kaybettiğimizi gösteriyor.
İNSANLARIN KIYAFETELRİNDE YAŞAMAK İÇİN EVRİMLEŞTİLER
Başka bir bit türü, insan kıyafetlerinde yaşamak için evrimleşmiştir. Bu bitler, çok çeşitli liflerde yaşayabilen genelcilerdir.
Reed ve ekibi, baş bitlerinin giysi bitlerinden ne zaman ayrıldığına bakarak, anatomik olarak modern insanların yaklaşık 170.000 yıl önce, sondan ikinci buzul çağı sırasında düzenli olarak basit giysiler giymeye başladığını tahmin ediyor.
AYI DERİSİ GİYİYORLARDI
Ancak homininlerin (Modern insanları ve yakın akraba olan soyu tükenmiş akrabalarımızı içeren grup) bundan çok daha önce kıyafet giydiğine dair kanıtlar var.
Almanya'daki Tübingen Üniversitesi'nde doktora adayı olan Ivo Verheijen ve meslektaşları tarafından Nisan 2023'te yayınlanan araştırmaya göre, Almanya'daki Schöningen Paleolitik bölgesinde bulunan ayı kemikleri üzerindeki işaretler, homininlerin, muhtemelen Homo heidelbergensis'in, yaklaşık 300.000 yıl önce ısınmak için ayı derisi giydiğini gösteriyor.
“Bir hayvanın derisini yüzmek istediğinizde, geride bıraktığınız kesik izleri en çok kaburgalarda, kafatasında, ellerde ve ayaklarda olur. Schöningen'de bulduğumuz şey de tam olarak buydu,” diyor Verheijen.
BİTLER SÜRECİ BELİRLEMEKTE NE KADAR ETKİLİ?
Sydney Üniversitesi Beşeri Bilimler Fakültesi'nde onursal doçent olan Ian Gilligan verdiği demeçte, bit kanıtlarının “yalnızca insanların çok düzenli olarak giysi giydiği zamanları ölçebileceğini, çünkü bitlerin düzenli olarak insan derisinden beslenmek zorunda olduğunu” söyledi. “Yani bir kişi bir gün bir giysi giyer ve bir hafta boyunca o giysiyi kullanmazsa, bitler hayatta kalamayacaktır” dedi.
Dahası, incelediğimiz giysi biti soyu var olan tek soy olmayabilir. Gilligan, “Muhtemelen son bir milyon yıl boyunca birçok aşamada kıyafetleri istila eden başka bitler de vardır” dedi.
KIYAFET GİYMEK DENENDİ AMA BIRAKILDI
Dahası, farklı insan grupları muhtemelen tarih boyunca birçok kez kıyafet giymeye başlamış ve bırakmıştır.
Örneğin, 32.000 ila 12.000 yıl önce - son buzul çağının sonuna kadar - Tazmanya'daki Aborijin halkı muhtemelen soğuktan korunmak için mağaralara çekildi.
Ancak arkeolojik kayıtlar, hayvan derilerini kazımak için kullanılan post kazıyıcı aletler ve dikiş için delik açmak amacıyla kullanılan kemik bızlar da dahil olmak üzere giysi yaptıklarına dair kanıtlar da gösteriyor.
HAVALAR ISININCA KIYAFET GİYMEYİ BIRAKTILAR
Gilligan, “12.000 yıl öncesinden Holosen'in ortalarına kadar (11.700 yıl öncesinden günümüze) deri kazıyıcı aletler ve kemik bızlar - bu aletler arkeolojik kayıtlardan kayboldu” dedi.
Gilligan, “vücutlarını özenle süslediklerini, saçlarını boyadıklarını, kendilerini boyadıklarını, yara izleri bıraktıklarını, dolayısıyla giysiye ihtiyaç duymadıklarını” belirtti.
DETAYLI GİYİM KESKİN ALETLERLE BAŞLAR
Boncuklar ve deniz kabuklarıyla süslenmiş olanlar da dahil olmak üzere daha karmaşık giysiler ve bazı vücuda oturan giysiler, muhtemelen bızların ve diğer keskin aletlerin yaratılmasıyla ortaya çıkmıştır.
İĞNENİN İCADI
Science Advances dergisinde yayınlanan 2024 tarihli bir araştırmaya göre, iç çamaşırı gibi daha özenli ve kişiye özel kıyafetlerin ortaya çıkışı, büyük olasılıkla gözlü iğnelerin icadıyla gerçekleşti. Çalışmanın yazarları, bilinen en eski gözlü iğnelerin 40.000 yıl öncesine ait olduğunu ve Sibirya'daki Denisova mağarasında bulunduğunu, bunun da yeni bir “daha rafine, verimli dikiş” çağına işaret ettiğini yazdı.
Kaynak: Live Science
