Paragrafta ve hikayede anlatım biçimleri Nelerdir? Anlatım biçimleri örnekleri ve konu anlatımı
Paragrafta ve hikayede anlatım biçimleri konunun nasıl anlatıldığı ve hangi üslup kullanılarak aktarıldığını izah eden bir kavram olarak değerlendirilmektedir. Cümlelerin nasıl aktarıldığını gösteren paragrafta ve hikayede anlatım biçimleri nelerdir? Kaç tane anlatım biçimi vardır? Ayrıntılar içeriğimizin devamında…
Aktarılmak istenen düşüncenin nasıl anlatılacağını belirleyen ve anlatılacak olan şeyin türüne ve amacına göre birtakım farklılıklar gösteren anlatım biçimleri ve düşünceyi geliştirme yolları nelerdir? Anlatım biçimleri ile yazı türleri arasındaki ilişki nasıl kurulur? İşte, paragrafta ve hikayede anlatım biçimleri ile alakalı tüm detaylar…
Paragrafta Anlatım Biçimleri
Yazılan ve aktarılan metinde, okuyucunun bir izlenime sahip olması, okuyucuya yeni şeyler öğretme ya da okuyucunun sahip olduğu bir fikri değiştirme gibi amaçlara bağlı olarak 4 farklı anlatım biçimi dikkat çekmektedir. Şimdi gelin hep birlikte Türkçe anlatım biçimleri adı da verilen bu yöntemlere bir göz gezdirelim.
Betimleme
Yazarın, gördüklerini okuyucunun gözünde canlanacak şekilde aktarmasına betimleme adı verilmektedir. Sözcüklerle resim yapmaya benzeyen bu anlatım biçiminde, okuyucunun gözünde bir tablo canlanmaktadır. Betimlemeler her ne kadar okuyucunun tüm duyularına hitap etseler de görme duyusu ön plana çıkmaktadır. Betimleme tekniğine uygun olarak oluşturulmuş paragraflarda yer alan varlıklar ayırt edici özellikleriyle aktarılırlar ve varlıkların niteliğini belirten sözcüklere sıklıkla başvurulur.
Öyküleme
Kısaca bir olayın anlatımı anlamına gelen öyküleme; belli bir yerde ve belli bir zaman diliminde yaşanan olayların aktarıldığı bir anlatım biçimidir. Varlıkların hareket halinde olduğu bu anlatım biçiminde, bir anlatıcı gerçekleşen olayı genellikle geniş zaman kipi kullanarak anlatır ve okuyucu bu paragrafı okuduğunda anlatılan tüm sahne zihinde canlanır.
Açıklama
Okuyucuyu bilgilendirmek ve ona yeni bir şeyler öğretmek amacıyla başvurulan anlatım biçimine açıklama adı verilmektedir. Eğitici ve öğretici bir yapısı olan bu yazılarda genellikle ansiklopedi gibi kaynaklara başvurulur ve yorum içeren ifadelere çok fazla yer verilmez. Yazar tarafından aktarılan bu nesnel yargılar sade ve açık bir dil kullanılarak okuyucuya aktarılır.
Tartışma
İleri sürülen bir düşüncenin savunulduğu ya da karşı tarafın savunduğu bir düşüncenin yanlış olduğunu gösterme amacı taşıyan anlatım biçimine tartışma adı verilmektedir. Bu tip yazılarda genellikle yazarlar sanki okuyucuyla karşılıklı konuşuyormuş gibi bir üslup kullanırlar.
Denemede Hangi Anlatım Biçimleri Kullanılır?
Öğrenciler tarafından cevabı en çok merak edilen sorulardan bir tanesi de denemede hangi anlatım biçimleri kullanılır sorusudur. Çok tercih edilen bir edebi metin türü olan denemelerde yukarıda bahsedilen 4 anlatım biçimine de rastlamak mümkündür.
Anlatım Biçimleri ile Yazı Türleri Arasındaki İlişki Nasıl Kurulur?
Düzyazılar ve şiirler olmak üzere iki ayrı türe ayrılan ve fabl, öykü, deneme, roman, lirik şiir, pastoral şiir gibi birçok türe sahip olan yazı türleri ile anlatım biçimleri arasındaki ilişki, anlatım biçimlerinin yazı türlerinin ortaya çıkmasına imkân sağlamasından ileri gelmektedir. Anlatılacak bilginin amacına uygun olarak başvurulan anlatım biçimleri yazı türlerinin oluşmasına olanak sağlamışlardır.
Hikayede Anlatım Biçimleri
Bir olay çevresinde gelişen edebi metinler olarak tarif edilen hikaye ve romandaki anlatım biçimleri şunlardır:
Anlatma Tekniği
Eserde ele alınan olayların ve durumların okuyucuya anlatıcı tarafından aktarıldığı anlatım tekniğidir.
Gösterme Tekniği
Bu teknikte olaylar okuyucuya bir aracı vasıtasıyla değil direkt olarak sunulur ve okuyucunun tüm dikkati metin üzerine çekilir.
İç Konuşma Tekniği
Olayların tam ortasında yer alan karakter, bu teknikte duygu ve düşünceleri bizzat kendi aktarır. Anlatıcının aradan çekildiği bu teknikte, anlatılanlar birinci ağızdan kâğıda dökülür.
İç Çözümleme Tekniği
Karakterin duygu ve düşünceleri bir anlatıcı tarafından okuyucuya aktarılmaktadır.
Bilinç Akışı
Karakterlerin iç dünyası tamamen okuyucuya aktarılır ve karakterin bilincinde yer alan duygu ve düşünceler düzensizdir.
Diyalog Tekniği
Eserdeki karakterlerin karşılıklı konuşmasına dayanmaktadır.
Özetleme Tekniği
Olayların dağılmadan ve tekrara düşmeden anlatımda oldukça önemlidir.
Tasvir Tekniği
Hikayedeki olaylar ve kahramanlar kelimelerle tasvir edilerek okuyucuya aktarılırlar.
Geriye Dönüş Tekniği
Gerçekliğe katkı sunmak amacıyla geçmişe gidilen bir anlatım biçimidir.
Anlatım Biçimleri ve Düşünceyi Geliştirme Yolları
Bir paragrafta ya da hikayede düşünceyi geliştirme yolları 8 ayrı başlık altında incelenmektedir:
Tanımlama
Bir kavram ya da varlık temel özellikleriyle belirtilir. Bu yöntem ile genellikle metindeki soyut kavramlar tanımlanmaktadır.
Örnekleme
Soyut kavram ve düşünceleri okuyucunun gözünde daha belirgin kılmak için uygulanan bir yöntemdir.
Karşılaştırma
Yazıda geçen herhangi bir düşünceyi açıklamak için iki kavram arasındaki benzerlik ya da zıtlığa vurgu yapılarak gerçekleştirilen bir tekniktir.
Tanık Gösterme ve Alıntı Yapma
Bir düşünceyi savunmak ya da o düşüncenin doğru olduğu ispatlamak için başvurulan yöntemlerden bir tanesidir. Bu teknikte yazar, konuyla ilgili yetkin bir kişinin sözünü doğrudan ya da dolaylı yoldan alıntılar.
Sayısal Verilerden Yararlanma
Bu yöntemde öne sunulan düşünceler, daha inandırıcı olması için sayısal verilerden yararlanılır.
Somutlama
Soyut kavramları benzetme yoluyla açıklayan bu kavramda nesneler, benzetilen varlığın bazı özellikleriyle izah edilirler.
Soyutlama
Somut kavramlara soyut kavramlar yüklenerek düşünceyi açıklama tekniğidir.
Benzetme
Aralarında benzerlik olan iki şeyin birbirine benzetilmesi ile yapılan anlatım tekniğidir.
Anlatım Biçimleri Örnekleri
Betimleme
Sıcak bir yaz günü tüm aile yola koyulduk. Uzun süren bir yolculuktan sonra ağaçlı yollarda kıvrıla kıvrıla Uludağ’a ulaştık. Güneş sabah sisinin grileştiği karlı tepelerin arasında düzlüklere vuruyordu.
Öyküleme
Köyde bir süre kaldıktan sonra dostlarımla vedalaşıp yola çıktım. İlk durağım olan ovalardan sonra Seyran isimli kasabaya ulaştım. Bu uzun yolculuktan sonra ben de at da çok yorulmuştuk. Sırtımı orada duran bir ağaca dayadım ve gözlerimi kapatarak bir süre öylece kaldım.
Açıklama
Seyirciler önünde sahneden gösterilmek üzere yazılan eserlere tiyatro adı verilmektedir. Genel olarak tiyatro; karakterler, olay ve çevre olarak üç unsurdan oluşmakta ve diyalog ile olay örgüsüne dayalıdır.
Tartışma
‘’Akarsu pislik tutmaz sözü nereden de kafamıza çakılıp kalmış!.. İşte, akan denize atılan pislik kıyılarda mayalanıp kalıyor.’’
