Tükürüğün amacı nedir? Ne gibi etkileri vardır? Yemek yerken nasıl bir etkisi olur?

TÜKÜRÜK NEDİR?

Tükürüğün yüzde 99'u sudur. Londra'daki King's College'da oral biyoloji profesörü ve oral fizyolog olan Guy Carpenter, bir e-posta röportajında kalan yüzde 1'in “birçok başka şeyden” oluştuğunu söylüyor.

Bu diğer şeyler arasında sindirim enzimleri, ürik asit, elektrolitler, mukus oluşturan proteinler ve kolesterol bulunmaktadır. Ayrıca bakteri ve mantar gibi mikroplar da dahil olmak üzere 700'den fazla mikrop türüne ev sahipliği yapar.

Kişiden kişiye değişir!

Tükürüğümüzün gerçek yapısı kişiden kişiye değişir. Carpenter, her insanın tükürüğünün yaş, hormonal etkiler ve hatta uyaranlar gibi faktörlere bağlı olarak dalgalandığını belirtmiştir.

Tükürük üretimi

Mukus (solunum yollarındaki özelleşmiş hücreler tarafından salgılanan, yarı akışkan ve hafif yapışkan yapısı sayesinde solunum yollarını koruyan ve kayganlığını sağlayan sümüksü bir sıvı) olduğu gibi, vücudumuz sürekli olarak tükürük üretir. Bir gün boyunca vücudunuz yaklaşık 1 ila 2 litre tükürük üretir.

Bu tükürük üretiminin çoğu öğleden sonra gerçekleşir ve gece yatağa girdiğimizde azalır. Uyurken tükürük salgılamayı tamamen durdurmayız; bu da bazı yan veya sırt üstü yatanların neden uyandıklarında yastıklarına salya akıttıklarını fark ettiklerini açıklar.

TÜKÜRÜK NEREDEN GELİR?

Tükürük, ağzımızın dokularında bulunan tükürük bezlerinde üretilir. Bu bezler, asini adı verilen hücre kümelerinden oluşur ve tükürüğü bir dizi toplama kanalından geçirerek ağız içine salgılar.

Üç ana tükürük bezi çifti vardır:

Parotis bezleri: Tükürük bezlerinin en büyüğü olan bu bezler, yüzünüzün her iki yanında, kulaklarınızın önünde yer alır. Her biri ağzınızdaki tükürüğün yaklaşık yüzde 10'unu üretir.

Submandibular bezler: Submandibular bezler, üç ana tükürük bezinin ikinci en büyüğüdür ve çene kemiğinin altında yer alır.

Sublingual bezler: Badem şeklindeki bu bezler, dilin altında ağız boşluğunun tabanında yer alır. Tükürük bezlerinin en küçüğüdür.

Üst sindirim sisteminizde ve yemek borunuzda da daha küçük tükürük bezi kümeleri vardır. Bunlar, sindirime yardımcı olan özel enzimler içeren tükürük salgılarlar.

TÜKÜRÜĞÜN GÖREVLERİ NELERDİR?

Carpenter, “Tükürüğün rolleri, ağzın aklınıza gelebilecek tüm işlevlerini kapsar,” diyor, “tat alma, çiğneme, yutma, koku alma (aerosol üretimi), mukozal dokunun bakımı, yağların kayganlaştırılması, oral mikrobiyomun bakımı, konuşma vb. dahil.” Birçok yerde insan sağlığına katkısı vardır.

Bunlardan bazıları şunlardır:

Tükürük yiyeceklerin tadını almanıza yardımcı olur

Yemeklerin tadına bakmanızı sağladığı için tüm övgüyü tat alma duyularınız alır. Ancak Carpenter'a göre, tükürük olmasaydı neredeyse hiçbir işe yaramazlardı. Dilimiz boyunca derin kanallar halinde uzanan tat alma duyularımızın kuru, pütürlü, aromalı bileşikleri bir doz tükürük olmadan değerlendirmesi zordur.

Şüpheci misiniz? Dilinizi kurulayın, ardından dilinizin üzerine birer parça kaya tuzu ve kaya şekeri koyun. Tükürük dalgasının üzerlerinden geçmesine izin vermeden iki topak arasında ayrım yapmak neredeyse imkansız olacaktır. Tükürük ayrıca, yediğimiz şeyin aslında besleyici ve yutulması güvenli olduğuna dair beyne sinyal gönderen kimyasal bir reaksiyonu hızlandırmaya yardımcı olan sindirim enzimleri içerir.

Tat alma farkı yaratır!

Aralık 2019'da ScienceDirect dergisinde yapılan bir çalışmada, bilim insanları, meyvemsi aromalı esterlerin eklendiği şarabın tadını değerlendirmeyi kabul eden katılımcıların tükürük seviyelerini ölçtü.

Daha fazla tükürük üretenler, tatları daha yoğun olarak puanlama eğilimindeydi. Araştırmacılar, bu katılımcıların daha sık yutkunduklarını, bunun da burun kanallarına daha fazla aroma girmesine neden olarak daha yoğun bir tat alma deneyimi yaşattığını tahmin etti.

Tükürük yiyeceklerin kokusunu almanıza yardımcı olur

Carpenter, tükürüğün yediğiniz yiyeceklerin aromasını da etkileyebileceğini ve lezzet algınızın büyük çoğunluğundan sorumlu olduğunu söylüyor. Çiğnerken, bazı lezzet molekülleri tükürükte çözünür. Çözünmeyenler burun boşluğuna ulaşabilir ve oradaki reseptörler tarafından algılanabilir.

Tükürük boğulmanızı engeller!

Tükürük, yemek yediğimizde bir diğer önemli rol oynar. Çiğnerken, tükürük katılır ve (kısmen tükürüğümüzdeki mukus sayesinde) kuru, ufalanan yiyecek parçalarını yumuşak, yapışkan topaklara dönüştürür. Bu "bolus" parçaları yemek borumuzdan aşağı daha iyi kayabilir ve boğulmadan sindirim sistemimizde yollarına devam edebilir. Ayrıca, yemek borumuzun pürüzlü kenarlı yiyecek parçacıkları tarafından hasar görmesini önlemeye yardımcı olur.

Tükürük yiyeceklerin sindirilmesine yardımcı olur

Üst sindirim sistemi ve yemek borusundaki küçük tükürük bezleri kümesini hatırlıyor musunuz? Sindirim enzimleri içeren bir tür tükürük üretirler. Bunlardan birine tükürük amilazı denir ve nişastayı şekere dönüştürerek vücudunuzun daha kolay emmesini sağlar. Diğeri ise lingual lipaz olarak adlandırılır ve yağların parçalanmasına yardımcı olur. Bu enzimler, yuttuğunuz yiyecekleri mide için hazırlar.

Tükürük dişlerinizi korur!

Tükürüğünüz ayrıca dişlerinizin mine yüzeyini korumaya yardımcı olan kalsiyum ve fosfat iyonlarıyla zenginleştirilmiştir. Tükürüğünüzde bu konsantrasyon olmadan dişlerinizdeki mine aşınmaya başlar. Bu, uzun süreler boyunca dolu şişeleri emen bebeklerde görülen bir durum olan "biberon sendromu"nu açıklar.

Şişenin emziği, tükürüğün üst kesici dişlerdeki şekerleri yıkamasını önleyebilir ve bunun sonucunda erken çocukluk çürükleri oluşabilir. Tükürük ayrıca diyet karbonhidratlarını seyreltmeye ve plaktan gelen asitleri nötralize etmeye yardımcı olarak dişlerinizi çürümeye karşı korur.

Tükürük konuşmanıza yardımcı olur

Muhtemelen kürsüde ağızları kuruduğunda yudumlamak için bir bardak su taşıyan konuşmacılar görmüşsünüzdür. Bunun nedeni, kuru bir ağızla konuşmanın zor olmasıdır. Su yardımcı olabilir, ancak ağızda yeterli miktarda tükürük olması, ağız dokularını yağlayarak akıcı bir şekilde konuşmayı kolaylaştırır.

Kaynak: Howstuffworks