İşverence istifaya zorlanan işçinin hakları nelerdir?

İşveren ayda 30 gün kısa çalışmadan yararlanırsa işçiyi bir gün bile çalıştıramaz. Hizmet dökümünüzü inceleyin. Kısa çalışma yaptırılan ayda kaç gün sigortalı gösterildiğinize bakın.

Çalıştığınız halde sigortalı gösterilmedi iseniz ve fiilen çalıştığınızı kanıtlayabiliyorsanız iş akdinizi haklı fesih yapabilirsiniz.

İşçinin ücretinin zamanında ödenmemesi, eksik ödenmesi, hafta tatilinde veya bayramda çalıştığı halde mesai ücretinin verilmemesi işçi açısından haklı fesih sebebi oluşturur. Haklı fesih sebeplerini gerekçe göstermeden kendi isteğiyle iş akdini fesheden işçi, ihbar ve kıdem tazminatı alamaz, işe iade haklarından yararlanamaz, işsizlik ödeneği alamaz.

İşverence istifaya zorlanan çalışanların, yaşadıkları sürece ilişkin delil toplamalarında yarar var. Örneğin sözlü olarak istifa etmesi istenen işçi, elektronik posta, whatsapp gibi kanallarla işverenden açıklama talep edebilir.

ÜCRETSİZ İZİNDEKİ İŞÇİ ÇALIŞTIRILABİLİR Mİ?

Çalıştığım iş yerinde faaliyet 17 Mart’ta durdu. Ücretsiz izin parasından yararlanırken işveren 1 Haziran’da işbaşı yaptırdı. İşveren, ücretsiz izin parasının üzerini tamamlama şeklinde bir ödeme yapabilir mi? (Merve Y.)

Ücretsiz izne çıkartılan işçi, izinli olduğu günlerde çalıştırılamaz. Bu durum tespit edildiğinde öncelikle işverene işçi başına aylık brüt ücret tutarında idari para cezası uygulanır. Ödenen nakdi ücret desteği işverenden faiziyle geri alınır.

Bu dönemde sigorta primleri yatırılmamış olduğu için işçiler açısından da haklı fesih sebebi ortaya çıkar. İşçi bu durumda iş akdini feshedip kıdem tazminatını isteyebilir.

İşveren sizi ayın belli günlerinde çalıştırıp, belli günlerinde ücretsiz izne çıkartıyorsa sadece çalıştırdığı günlerin ücretini ödeyip, sigorta primini yatırır. Ücretsiz izinde geçen sürelerin parası İşsizlik Fonu’ndan ödenir.

İşçi hiç çalıştırılmadan ücretsiz izne çıkartılmışsa, işveren günlük 39.24 TL’lik nakdi ücret desteğinin üzerine tamamlayıcı bir ödeme yapmak zorunda değildir.

EMEKLİ AYLIĞINDA 1500 TL ALT SINIRI ÖLÜM AYLIĞI ALANLARA NASIL UYGULANIR?

Annem babamdan ve annesinden ölüm aylığı alıyor. Annesinden aldığı BAĞ-KUR aylığı hala 1.009 TL. En düşük emekli aylığı 1.500 TL olmayacak mıydı? Bu bizi kapsamıyor mu? (Hakan A.)

En düşük 1500 TL emekli aylığı uygulaması dosya bazındadır. 1500 TL’lik alt sınır, ölen kişi hayatta olsaydı ona bağlanacak aylık için söz konusudur. Ölüm aylığı alanlar ise asgari 1500 TL’den, hisseleri oranında yararlanırlar. Örneğin ölen bir kişinin eşi yüzde 50 oranında ölüm aylığı alıyorsa, ödenecek tutar 750 liradan az olamaz. Annenizin aldığı ölüm aylığında bir yanlışlık bulunmuyor.

EMEKLİ AYLIĞININ DÜŞMEMESİ İÇİN EN AZ NE KADAR PRİM ÖDENMELİ?

1976 doğumluyum. 2003 yılında bankacılığa başladım. 2019 Aralık ayında da işime son verildi. Emekli olmam için ne yapmam gerekiyor? Çalıştığım takdirde emekli aylığımın düşmemesi için prime esas kazancımın ne olması gerekir? (Mehmet S. R.)

Mehmet Bey, 4/a statüsünde (SSK) emeklilikte 7000 prim günüyle 60 yaşa tabisiniz. Prim günlerinizi tamamlamanıza bir yıldan biraz fazla süre var ama emeklilik için daha 16 yıl beklemek zorundasınız. Hizmet dökümünüzden anlaşıldığına göre, sosyal güvenlik primleriniz 2011 yılından bu yana prime esas kazanç tavanından yatırılmış bulunuyor. Emekli aylığınızın tutarı, prime esas kazanç tutarınızın seviyesine ve prim ödeme gün sayısına bağlı olarak artar. Emekli aylığınızın şu anki seviyenin altına düşmemesi için önümüzdeki dönemde prime esas kazanç tavanınızın asgari ücretin en az üç katı düzeyinde olmasında yarar vardır.

SON 4 AYDA PRİM YATIRMAK EMEKLİ AYLIĞINI ARTIRIR MI?

26.10.1969 doğumluyum. 29.08.1989 - 22.02.1991 tarihleri arasında askerlik yaptım. 07.05.1991 tarihinde özel sektörde sigortalı olarak işe başladım. 5.850 prim günüm vardır. Askerlik borçlanmasını yaptım. 2014-2018 arasında 1200 prim günü 4/b statüsünde çalıştım. Sigortalılığım devam etmiyor. Bu yıl ekim ayında emekli olmak istiyorum. 4/a statüsünde emekli olabilir miyim? 5850 günlük SSK primlerine, 1200 günlük BAĞ-KUR primleri eklenir mi? Bu durum emeklilik maaşımı olumlu-olumsuz nasıl etkiler? Son 4 ay içinde ödenebilecek primler emeklilik maaşını etkiler mi? (Bilal Ö.)

SSK’dan 5450 prim günüyle 51 yaşında emekli olabilirsiniz. Ekim ayında doğum tarihinizden sonra emeklilik dilekçesi verdiğinizde kasım ayından geçerli olmak üzere emekli aylığınız bağlanır. 4/b statüsündeki prim günleriniz 4/a statüsündeki prim günlerinize eklenir ve emekli aylığınız 7050 gün üzerinden hesaplanır. Bu durum emekli aylığınızı olumlu etkiler. Son 4 ay içinde prim ödenmesinin emekli aylığına bir katkısı olmaz.

ÖZEL OKUL ÖĞRETMENİ KIDEM TAZMİNATI ALABİLİR Mİ?

Dört yıldır öğretmenlik yaptığım kolejden bu yıl çıkartıldım. İşveren sadece son 1 yılın kıdem tazminatını vereceklerini, önceki 3 yılın tazminatını ise Yargıtay'ın kararına göre alma hakkımın olmadığını belirttiler. Kaç yıllık kıdem tazminatı hakkım olduğu konusunda beni aydınlatır mısınız? (Yasemin T.)

Her yıl yaz aylarında gündeme gelen özel okul öğretmenlerinin sözleşmelerinin yenilenmemesi sorunu bu yıl daha fazla yaşanıyor. Özel okul öğretmenleri ile iş sözleşmesinin “belirli süreli” yapılması, 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu’ndaki zorunluluktan kaynaklanıyor.

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 26 Kasım 2014 tarihli (Esas No: 2013/22-1443, Karar No: 2014/958) kararı, özel okul öğretmenlerine kıdem tazminatı ödenmesini öngörüyor. Yargıtay, özel okul öğretmenlerinin sözleşmesinin yenilenmemesi iradesinin kim tarafından kullanıldığına bağlı olarak kıdem tazminatına karar verilmesi gerektiği görüşünde. Öğretmenin süresi biten sözleşmesi işverence yenilenmediği takdirde kıdem tazminatı ödenmesi gerektiği yönünde karar verdi.

Sözleşmenizi yenilemeyen işveren olduğuna göre, sadece son yılın değil, dört yılın kıdem tazminatının işverence ödenmesi gerekir. Öğretmenler, belirli süreli sözleşmeden dolayı sadece işe iade davası açma hakkı sağlayan iş güvencesinden yararlanamazlar.

İŞTEN ÇIKARMA YASAĞI SIRASINDA ÖZEL OKUL ÖĞRETMENİ İŞTEN ÇIKARTILABİLİR Mİ?

Eşim özel bir okulda iki yıldır öğretmen. İşveren, 22.06.2020 tarihinde, gelecek eğitim yılında sözleşmesinin yenilenmeyeceğini tebliğ etti. Gerekçe olarak yeni yapılanma olarak belirtildi. Bu dönemde bu şekilde işten çıkarma yasal mıdır? Eşimin hakları nelerdir? (Fahri D.)

İşten çıkarma yasağına ilişkin İş Kanunu’na eklenen geçici madde, her türlü iş ve hizmet sözleşmesinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık dışında işverence feshedilemeyeceğini öngörüyor. Fesih yasağı, 17 Ağustos’a kadar devam edecek. Kanunda ayrıntıya yer verilmemekle birlikte belirli süreli sözleşme süre bitiminde kendiliğinden sona erdiği için işveren açısından bir fesih söz konusu değildir. Dolayısıyla fesih yasağı da ihlal edilmiş sayılmaz. Ancak, sözleşmeyi yenilememe iradesini işveren kullanmış olduğu için, eşinizin iki yıllık çalışmanın karşılığı olan kıdem tazminatının ödenmesi gerekir.

KENDİ İSTEĞİYLE İŞTEN AYRILAN İŞSİZLİK MAAŞI ALABİLİR Mİ?

Kişisel sebeplerden dolayı, çalıştığım iş yerinden ayrılmaya karar verdim. Ancak işsizlik maaşı almak istiyorum. Şu an 549 günüm var. 600 günü doldurduktan sonra ayrıldığımda işsizlik maaşı alabilir miyim? 600 günü doldurduktan sonra ücretsiz izne çıkartılmam, son 120 gün kuralı nedeniyle işsizlik maaşı almamı engeller mi? (Cenk Ç.)

İşsizlik ödeneğinden yararlanabilmek için son 3 yılda 600 gün prim ve son 120 gün hizmet akdi ile çalışma koşulunun yanı sıra en önemli husus, işçinin kendi iradesi ve kusuru dışında işsiz kalmasıdır. İşçi kendi isteğiyle iş akdini feshederse işsizlik ödeneğinden yararlanamaz. İş akdini işveren feshederse o durumda 6 aya kadar işsizlik ödeneği alabilirsiniz.

İşçinin ücretsiz izne çıkartılması, son 120 gün hizmet akdi ile çalışma kuralını ihlal anlamına gelmez. Çünkü ücretsiz izin döneminde iş sözleşmesi askıya alınır, sona ermiş sayılmaz.

İŞVEREN İKRAMİYE ÖDEMESİNİ DURDURABİLİR Mİ?

Yaklaşık 3 aydır kısa çalışma ödeneği alıyoruz fakat mayıs haziran aylarında 13 - 15 gün çalıştık, 30 gün kısa çalışma ödeneği aldık. Çalıştığımız günlerin sigortası yatmadı. İşveren cüzi bir ödeme yaptı. Şimdi de 4 ayda bir aldığımız ikramiyeyi 2022’ye kadar kaldırdılar. Zaten asgari ücret alıyorduk, hepten kaldık. Nasıl bir yol izlemeliyiz? (Hakan K.)

Kısa çalışma uygulaması yaptırılan iş yerlerinde işçilerin çalıştığı günlerin ücretinin eksiksiz ödenmesi ve sigorta primlerinin yatırılması gerekir. Aksi durum, işçiye iş sözleşmesini haklı fesih yapıp kıdem tazminatı alma hakkı sağlar.

Dört ayda bir ikramiye ödeneceği hususu iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesi ile belirlenmişse, ya da iş yerinin yerleşik uygulaması ise ikramiye ödemelerine ara verilmesi veya tümüyle son verilmesi için işçinin yazılı onayının alınması gerekir. Aksi takdirde, işçinin rızası olmadan ikramiyenin kesilmesi haklı fesih sebebi oluşturur.

ASKERLİK BORÇLANMASI EMEKLİLİK TARİHİNİ ÖNE ÇEKER Mİ?

Doğum tarihim 20.08.1969. İlk işe giriş tarihim 01.10.1992’dir. Toplam 8122 prim günüm var, şu an çalışmıyorum. 27.05.1991 – 15.08.1992 tarihleri arasında askerlik yaptım. Askerlik borçlanması yaparsam emeklilik tarihini öne çekebilir miyim? (Ahmet B.)

İşe giriş tarihiniz itibarıyla 53 yaşında emekli olabilirsiniz. İşe girmeden önce askerlik yapanlar bazen 1 günlük askerlik borçlanmasıyla bile emeklilik yaşını öne çekebiliyor. Ancak, siz askerlik süresinin tamamını borçlansanız bile emeklilik yaşını öne çekmeye yetmiyor. Prim gününüz yeterli. Askerlik borçlanması yapmanıza gerek yok.

NE ZAMAN EMEKLİ OLURUM?

Eşim 1973 doğumlu. 1986 yılında sigorta girişi bulunuyor. Toplam prim gün sayısı 3800. Ne zaman emekli olabilir? (Erdinç P.)

Eşiniz 20 yıl sigortalılık, 5150 prim günüyle 43 yaşında SSK’dan normal emekli olabilir. Eksik prim günüyle, yani 3600 prim günüyle ise 58 yaşında emekli olma hakkı bulunuyor. Bundan sonra hiç çalışmazsa 58 yaşında emekli olabilir. Benim size önerim, eşinizin dört ay 4/a statüsünde sigortalı olarak bir işte çalışmasıdır. Ardından da prim gününü 5150’ye tamamlayacak şekilde isteğe bağlı sigorta primi ödedikten sonra emeklilik dilekçesi vermesidir. Böylece 58 yaşında emeklilik için 2031 yılını beklemeden, 3.5 yıl içinde emekli olabilir.

Babam 01.01.1961 doğumlu, çiftçilik ve hayvancılıkla uğraşmaktadır. BAĞ-KUR’a ilk başvurusunu 15.05.2011 tarihinde yaptı. O günden beri aylık ödemelerini yapmaktadır. Bu durumda ne zaman emekli olur? (Mustafa A.)

Babanız 5400 prim gününü doldurduğunda 63 yaşında emekli olabilir. 63 yaşını 1 Ocak 2024’de dolduruyor ama prim gününü tamamlayabilmesi için 2026 mayıs ayına kadar prim ödemesi gerekiyor. Askerlik yaptı ise tamamını borçlanması halinde 2024 yılı içinde emekli olabilir.