Yumurtada tek sepet riski ve dolar hüsranı
Gıda enflasyonunda genellikle taze meyve ve sebzeden yakınırız. Çünkü fiyatlarda önde giden bu gruptur. Son bir yılda meyve sebze fiyat artışı yüzde 35.72’dir.
Fiyat artışları unutulmaz, bedelini bizzat ödediğimizden olsa gerek duyarlılık yüksektir. Ama fiyat düşüşlerini hafızamız genelde siler, fiyatların gerilemesi doğalmış gibi gelir.
Son bir yılda TÜİK verileriyle fiyatı en çok artan iki gıda maddesinden biri karnabahar, diğeri yumurta. Karnabaharda üretim düşüşü olduğunu Tarım Bakanlığı verilerinden öğrendik. Tüketimi de yumurta kadar değil.
YUMURTASI ETİNDEN NİYE PAHALI?
-Ancak yumurta öyle değil. Hemen her gün tüketiliyor. Fiyat artışı da son bir yılda yüzde 76’yı buldu. TÜİK verileriyle yumurtanın adedi Kasım 2019’da 43 kuruştan bu kasımda 83 kuruşa yükseldi.
-Bir kiloda orta büyüklükte yumurtadan yaklaşık 17.5 tane bulunur. Bu durumda bir kilo yumurtanın fiyatı 14.58 liraya gelir. Tavuk etinin kilosu ise 13.73 TL’den gidiyor.
-Yani tavuğun eti tavuğun yumurtasından 85 kuruş daha ucuz. Yumurtayı yapan tavuğun fiyatı yumurta kadar etmiyor.
YUMURTADA IRAK KRİZİ
-Tavuk eti fiyatları da son bir yılda yüzde 26.3 arttı. Ama yumurta fiyatlarındaki yükseliş bunun üç katını buldu.
-İkisi de tavuk, ikisinin beslenmesi birbirine yakın, beslenme maliyetleri hemen hemen aynı. Bu durumda yumurtanın fiyatı tavuk eti fiyatının üç katına fırlatan nedir?
-Bunun iki ana nedeni var. Biri artan kurlar nedeniyle ithal girdileri yükselen yem fiyatlarındaki artıştır.
-İkinci neden ise geçen yıl yaşandı. Yumurta üretiminin yaklaşık dörtte biri ihraç ediliyor ve bunun dörtte üçü Irak’a yapılıyordu. Irak Mayıs 2019’dan itibaren Türkiye’den yumurta almayı durdurdu.
FİYAT ÖNCE % 40 DÜŞTÜ, SONRA % 76 ARTTI
-Mayısta Irak ambargosu, temmuz ve ağustosta fiyat düşüşleri yoluyla yumurta sektöründe kriz yarattı. Üretici fiyatı yarı yarıya düştü. Zararına satışa dayanamayanlar battı. 17 milyon tavuk kesime yollandı, yaklaşık 1 milyon tavuk telef oldu.
-Yumurtada tüketici satış fiyatı 68.96 kuruştan Temmuz 2019’da 40.91 kuruşa indi. Fiyatlar 8 ayda yüzde 40 geriledi.
-2019 yaz ortasında fiyatların dibe vurmasıyla yaşanan iflaslar sonrası toparlanma başladı. Sektör üzerindeki fazlalığı attı, taleple üretimi dengeledi.
-Kasım 2019’da adette 47.22 kuruşa yükselen fiyatlar Kasım 2020’de 83.33 kuruşa çıktı. Son bir yılda yüzde 76’yı bulan artış, daha önce yıkıcı fiyat düşüşünün bir düzeltmesi olarak gerçekleşti.
TEK SEPETTEKİ YUMURTALARI DÜŞÜRDÜK
-Sektörün ihracat yönüyle tek bir pazara bağımlılığından kaynaklanan riskin gerçekleşmesi önce sektörün kendini vurdu. Krizde sektör kapasitesinin yaklaşık beşte birini kaybetti. Yumurta sektörünün bizzat kendisi yumurtalarını tek bir sepete koymanın bedelini ağır ödedi.
-Tek sepete konulan yumurtaları düşürüp kırmak Türkiye’yi yaklaşık 325 milyon dolarlık yıllık ihracattan etti. Yıllık 22 milyar adetlik yumurta üretimini 16 milyar adede düşürdü. Üretimde dünya 8.’liği de gitti.
-Yurtiçinde yumurta fiyatlarında da önce dramatik bir düşüş, ardından herkesi şaşırtan yüzde 76’lık artış yarattı.
İTHALATA VE DOLARA BAĞIMLILIK
-Tavukların beslendiği yemlerin fiyat yükselişleri de çok hızlı. Çünkü yemin ana ham maddeleri mısır, soya, yağlı topumlar ithal ediliyor. İthalata bağımlılık oranımız yüzde 45.
-Bu ürünlerin dünya fiyatları ise yılın ikinci yarısında yüzde 45-50 arasında arttı. Üzerine bir de doların TL karşısındaki artışı bindi.
-Yemde ithalata yılda yaklaşık 4 milyar dolar ödüyoruz. Doların son günlerdeki düşüşü ancak gelecek aylarda fiyatlara yansıyacak. Şimdiye kadar yansıyan ise yıl içinde yüzde 44’e varan kur artışıydı.
-Kısaca bizim tavuklar dolarla yemleniyor ve dolar yumurtluyor, sofralarımızda yediğimiz yumurta bu.
-Eğer yerli ve milli üretimi hedefliyorsak, enflasyonda kalıcı düşüşü istiyorsak, öncelikle yem ham maddelerinden işe başlamak gerekiyor.
