Denizde fırtına öncesi sessizliği mi?
Dünyanın en büyük birinci ve ikinci ekonomisinin dış ticareti Çin limanları ile ABD’nin Batı yakasındaki limanlar ve daha çok Los Angeles limanı arasında gerçekleşir. Los Angeles açıklarında limana yanaşmak için bekleyen gemi sayısı 70 ile rekorda ve bekleme süresi de 13 güne çıktı.Yük var, konteyner var, gemi var ama liman kapasitesi yetersiz.
Dünyada da 497 geminin limanlara yanaşmayı beklediği belirtiliyor. Sayıların yüksek oluşu dünya ticaretinin ciddi bir lojistik ve nakliye sorunuyla karşı karşıya kaldığını gösteriyor. Sonuçta malların üretim maliyetleri yükseliyor ve teslim süreleri uzuyor.
ŞANGAY-LOS ANGELES HATTINDA ÇÖKÜŞ!
-Dünyanın en canlı denizyolu hatlarından biri olan Şangay-Los Angeles hattında taşıma ücretleri de koronavirüs döneminde 10 kat arttı. 1.500 dolara yapılan konteyner taşıması 15 bin dolara kadar çıktı. Son haftalardaki gerileme ve cuma günkü çöküşle fiyat 8 bin dolara indi.
-Bitişikte yer alan tabloda 7 Ekim verileri son düşüşü yansıtmıyor. Ama yıllık artışları denizde navlun artışlarına iyi bir örnek.
-Cuma günü hatayı kapattıktan sonra Bloomberg HT Çin temsilcisi Sadi Kaymaz attığı Twitter mesajında “Konteyner taşıma ücretleri çakıldı. Şangay-Los Angeles yarı yarıya indi. Çin’deki elektrik kesintileri ve yavaşlayan dış talep etkili”dedi.
-Evet bazı ülkelerde elektrik kesintileri var. En yaygın uygulanan ülkelerden biri Çin. Çünkü yeşil ekonomiye dönüş çerçevesinde, elektrik üretiminin yüzde 70’ini karşıladığı kömür üretimini kısıtladı.
-Ancak doğalgaz temininde sıkıntı çekince de elektrik tüketiminde kısıtlamalarına gitti. Sonunda yeniden kömür üretimine ve kömürden elektrik üretimine gaz vermek ve politikasında (U) dönüşü yapmak zorunda kaldı.
ELEKTRİK DAĞITIM ALTYAPISI ÇOK ESKİ
-Çin’in enerji sorununun sadece kömürden kaynaklanmadığı yetkili kamu kurumlarının açıklamasıyla ortaya çıktı. Çin’in elektrik dağıtım altyapısı çok eskiymiş. Üretilen yerlerden elektriğin tüketim merkezlerine ulaştırılmasında yetersizlikler yaşanıyor.
-Özellikle de küçük ve ortaboy şirketlerin yoğun olduğu bölgelerde sorun daha ciddi yaşanıyor.
-Kömüre yüksek bağımlılık bir sorun ama elektrik olsa bile yoğun talebi karşılamada dağıtımı etkili biçimde yapılamıyor. Bu da sanayi üretiminde kayıplara yol açıyor. Son aylarda sanayide kapasite düşüşü ve üretim azalması buna bağlanıyor.
SPEKÜLASYONUN ROLÜ NE?
-Bunun konteyner taşıma ücretlerini düşürücü etkisi burada ortaya çıkıyor. 1-7 Ekim haftası Çin’in kuruluş yıl dönümü nedeniyle resmi tatil. Üretim paydos. Talep olsa, gemi gelse bile, mal yok. Bu biliniyor.
-Mal yok ve yükleme yapılamayacaksa gemilere ve konteynerlere ihtiyaç yok. Durum buysa resmi tatil öncesi, talebin stabil, üretimin düşük ama fiyatların yüksek kaldığı bir dönemde sat gitsin.
-Belirttiğimiz gibi talep açısından mevsimsel bir geçiş dönemi yaşanıyor. Yaz dönemindeki gibi canlı bir talep yok. Geçilmekte olan kış döneminin talebi de henüz başlamadı. Geleneksel yıl sonu alışverişi ve yılbaşı hediyelerinin alınma dönemi değil. Buna daha zaman var. Dolayısıyla talebin yatay seyredeceği ara dönemdeyiz.
-Bu durumu bilen konteyner ve taşıma şirketleri ekim öncesi stoklarındaki konteynerleri piyasaya sürdü.
-Hem konteyner hem de taşıma şirketlerinin tahvillerini ve menkul kıymetlerini elinde bulunduranlar da spekülasyona katıldı.
-Tahvil fiyatları önce yükseldi, ardından 1 Ekim öncesinde satışa geçtiler ve bonoların değeri düştü. Buradaki fiyat hareketi de navlunları düşürücü etki yaptı.
YILBAŞI ALIŞVERİŞİNİN ÖNEMİ
-Navlunlarda meydana gelen fiyat düşüşlerinin dünya ticaretine ve enflasyona pozitif etki yapması beklenir. Ancak bu geri çekilmenin daha büyük bir dalgaya yol açmaması şartıyla.
-Burada yapılan spekülasyonun zamanlamasına dikkat çekiliyor ve eğer dünyada tüketim talebi sürecekse taşıma maliyetlerindeki geri çekilmenin fırtına öncesi sessizlik sonucunu doğurabileceği belirtiliyor.
-Çünkü bundan sonra yılbaşı geliyor. Hediye ve alışveriş dönemi başlayacak. Özellikle batı ekonomilerinde yılbaşı alışverişi büyük öneme sahip.
-Bu yıl ise Covid-19 salgınında dünyanın durumu geçen yıldan daha iyi. Aşılar işe yarıyor. Salgının yayılmasında tırmanış durdu, yatay gidiş başladı. Devamı getirilebilirse pandemiden kötünün geride kaldığı bile söylenebilir.
DAHA BÜYÜK DALGA NEYE BAĞLI?
-Sonuçta salgın açısından dünya daha iyi bir yerde ve bu yılbaşı alışverişi daha canlı geçebilir. Hele de ertelenmiş talep harekete geçerse.
-Taleple birlikte üretim de artabilir. Çünkü Çin kömür üretimindeki sınırlamaya son verdi. Hatta enerji temininde agresif bir ithalat politikası izlemeye başladı. Elektriğe bağlı üretim kayıpları önümüzdeki dönemde azacak gibi görünüyor.
-Talep artışı üretim artışı ile karşılanacaksa navlunlarda yeni bir tırmanış başlayabilir. Spekülasyon balonu yeniden şişirilebilir. O zaman bugünkü fiyat geri çekilmeleri bir anlık nefes alma dönemi olarak kalır.
Hep birlikte gerçekleşmenin nereye doğru gideceğini izleyeceğiz.
