Bütçede açılma zamanı
Yılın ilk yarısında bütçe dengesi 93.6 milyar fazla verirken temmuz da bu durum 64 milyar lira açığa döndü. Faiz dışı denge de altı ayda 228 milyar lira fazladan temmuzda 47 milyar lira açığa döndü.
➔Vergi gelirlerinde rekor düzeydeki yüksek artışlar bütçenin 7 aylık dönemde fazla vermesinde etkili oldu.
➔Dün açıklanan temmuz ayı bütçesinden önemli çıkarımlar yapmak mümkün ve en başta da bu parlak eğilim kırılıyor gibi.
➔Geçen yıldan başlayan vergi gelirlerindeki yüksek artışlar artık hız kesiyor. Yılın altı aylık döneminde yüzde 108 artan vergi gelirleri temmuz ayında yüzde 99 artışa evrildi.
➔Ekonomi yavaşlamaya başladığına, yüksek enflasyonun alım gücünü düşürmesi nedeniyle iç talep ivme kaybına uğradığına göre, vergi gelirlerindeki zayıflama eğilim devam edebilir.
➔Çünkü bizim vergi gelirlerinin üçte ikisi dolaylı vergilerden yani ekonomik canlılıktan doğrudan etkileniyor.
ENERJİ SÜBVANSİYONLARI
➔Vergi gelirlerinin hız kesmesi ile bütçenin gelir yönü zayıflarken, harcama yönü artışını sürdürüyor. Bu da bütçe açığını büyütüyor.
➔Bütçenin en büyük gideri cari transferler yılın ilk yarısında yüzde 75 artışken, temmuzda yüzde 118 artışa çıktı.
➔Özellikle enerji sübvansiyonları kamu kurumlarına borç, sermaye artırımı ve transferleri gerektirdi. Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati bunun tutarını 252 milyar lira olarak açıkladı.
➔Bütçedeki harcamalar en çok borç verme, sermaye transferleri, sermaye giderleri, cari transferler, mal ve hizmet alım giderler üzerinden gerçekleşti. Bu kalemlerdeki artış oranları bitişikte görülebileceği yüzde 81-451 arasında değişiyor.
➔Bu kalemin bütçe açığını büyütmeye devam etmesi daha güçlü bir olasılık.
KKM’DEN YENİ YÜK
➔Ayrıca bu yıl ilk kez bütçeye yük olan bir kalem daha ortaya çıktı. O da Kur Korumalı Mevduat (KKM) için ödenmeye başlanan kur farkları.
➔Hazine tarafından TL mevduattan kur korumalı mevduata geçenlere yapılan ödemeler ilk kez mart ayında 11.7 milyar lira ile başladı. Nisanda 4.55, mayısta 4.8, haziranda 16.1 milyar liranın ardından temmuzda 23.4 milyar lira ile en yüklü fatura geldi. 5 aylık toplam ödeme 60.6 milyar liraya vardı.
➔Kur korumalı mevduatın bütçe dışında Merkez Bankası ayağı da var. Ancak banka bu konudaki verileri açıklamıyor. Döviz hesaplarından kur korumalı mevduata dönenlere kur farkı TCMB tarafından ödeniyor.
➔Halen 1.1 trilyonu aşan KKM’ye geçişlerin yapılan açıklamalardan yarı yarıya olduğunu dikkate alırsak, 5 ayda 60 milyar lira civarında ödemenin de Merkez Bankası tarafından yapıldığını tahmin edebiliriz.
BÖYLE DEVAM EDERSE FATURA KABARIR
➔Dolayısıyla ağustos ayına kadar kur korumalı mevduat için Hazine ve Merkez Bankası’ndan yapılan ödemenin 120 milyar liraya vardığını söyleyebiliriz.
➔Döviz kurunun bundan sonraki seyri de yılın geride kalan ayları gibi devam ederse faiz oranları artırılmazsa KKM’nin Hazine’ye aylık mali yükü ortalama 20 milyar lira civarında devam edebilir.
➔Yılın geride kalan ayında100 milyar Hazine, 100 milyar lira da Merkez Bankası öder ki, 2022 toplamı 320 milyar liraya çıkabilir. Kurun hızlanması yükü artırır, yavaşlaması ise düşürür.
➔Bütçe giderleri içinde ilk kez bu yıl yer alan KKM uygulaması devam ettiği sürece yükü de bütçeye açık olarak yansıyacak.
➔Yılın ikinci yarısında ise sadece Hazine tarafından gelecek olan yük tahmini 100 milyar lira civarına ulaşabilir.
PERSONEL GİDERİ TEMMUZDA SIÇRADI
➔Bütçe açığını büyütecek bir başka kalem personel giderlerinin enflasyonla birlikte hızlanması. Artış temmuz ayında başladı.
➔İlk yarıda personel giderlerindeki artış oranı yıllık yüzde 51.6 ve haziran ayı ödemeleri 42.5 milyar lira iken, temmuzda yıllık artış yüzde 108’e ve 63.8 milyar liralık ödemeye çıkıldı.
➔Temmuz ile haziran arasındaki büyük fark enflasyonun ücret ve maaşlara yansıtılmasından ve asgari ücretin artırılmasından başka bir şey değil.
➔Ancak artış bundan sonraki aylar için de kalıcı olacak, dolayısıyla bütçe giderini kalıcı şekilde artırıcı etkiye sahip. Personel giderleri cari transferler kaleminden sonra bütçenin ikinci büyük harcaması.
➔Gelirlerde ivme kaybı ve harcamalarda artış bizi tahmin edilemeyen bütçe açıklarına götürebilir. Malum genel seçimler öncesindeyiz.
➔Cari açığımız zaten yükseliyor. Yanına bütçe açığını da kalıcı şekilde eklersek, ikiz açık oluşur ki, risklere çok açık hale geliriz.
