Oyunun kuralları

SAHNE bir: Uzay dolaplardan indirdiği tencerelerin arasına oturmuş; kapaklarını açıp kapatıyor. Arada bir tencerenin içine kabuklu cevizi koyuyor ve onu saklıyor; sonra beni çağırıp yaptıklarını gösteriyor. Onun için hayati derecede önemli bir meşgale bu... Kendi icat ettiği bir oyunu oynuyor.

Sahne iki: Islak mendil paketi Uzay'ın elinde. Büyük bir heyecanla içinden mendilleri çıkarıp etrafa saçarken bir yandan mutluluk çığlıkları atıyor. Sonra mendillerden birini eline alıp temizliğe başlıyor. Kendi boyundaki televizyon sehpasını, yerleri, kitaplarının olduğu yere yakın rafları, kapıların camlı bölümlerini siliyor... Bu da onun yeni oyunlarından biri.

(Kendimi düşünüyorum. 100 paket ıslak mendili çıkarsam yerinden, 1000 tane kapak da açıp kapasam bunun bana herhangi bir keyif vermeyeceği aşikâr... Belki de aramızdaki en büyük fark bu!)

★

Oyun, çocuğun içine doğduğu bir dünya... Oyun, çocuğun en önemli görevi, eğlencesi, dersi... Oyun, çocuk için yemek kadar, uyku kadar önemli.

Macar pedagog Emmi Pikler oyunu anlatırken şöyle der: "Çocukların oynaması, biz yetişkinlerin 'oyun' kavramından anladığımızdan çok daha basittir. İşte bu yüzden bizim onlara öğretmeye çalıştığımız 'oyun'lar onlar için fazla karışık, zor, hatta huzursuz edici olabilir."

Daha 5-6 aylıkken başlıyorlar oynamaya. Bezi değiştirilirken döne döne kaçıyor annesinden; sonra gülerek geri geliyor. Ya da beziyle gözlerini kapatıyor; kimseden öğrenmese de her bebeğin bildiği bir oyunu oynuyor o sırada: "Ce-e!" Kendi kendine yürüyebilecek hale geldiğinde giyinirken kaçıyor; hava soğukmuş, ayakları üşürmüş önemli değil! Sandığınız gibi giyinmek istememek de değil bu; çok daha önemlisi: Oyun!

★

Emmi Pikler oyunun dikkat edilmesi gereken birkaç kuralını sayıyor; söyledikleri özetle şöyle:

"1. Oyunu başlatan anne ya da baba değil; çocuk olmalıdır ve oyun onun istediği gibi oynanır. Bir oyuncağın nasıl çalıştığını keşfetmek de oyunun bir parçasıdır. 'Öyle değil, böyle' diye göstermeye gerek yok.

2. Ebeveynin gıdıklamak, çocukla birlikte azmak, onu itmek gibi davranışlardan kaçınması gerekir. Bunlara ancak çocukların kendi arasında olduğu zaman müsamaha gösterilebilir.

3. Daha sonradan yasaklanacak hareketlere baştan izin verilmemeli. Bir bebeğin, annesinin yanağına şaplak atması sevimli görülebilir ama o bebek büyüyüp çocuğa dönüştüğünde bu davranış hoş karşılanmaz. Çocuklar bir kere izin verilen şeyin yasaklanmasına anlam veremezler."

***

Oyuncak önerileri

NE zaman oyuncakçıya girsem Uzay'dan çok ben heyecanlanıyorum ve belki de oğlumun ihtiyaçlarını değil kendi oynamak istediklerimi aldığımı sanıyorum. (Tam da bu sebepten, oyuncakçıların yetişkinler için alışveriş tuzağı olduğunu düşünüyorum.) Neon renkler, envai çeşit sesler, karışık mekanizmalar, hepsi birbirine benzeyen oyuncaklar... Belki de bunlara hiç gerek yok... Yeni büyüyen çocuk için her şey oyun materyali.

Magda Gerber de Pikler ekolünün takipçilerinden bir psikolog. Bebeklere uygun oyuncakların basit, sağlam ve temizlemesi kolay olması gerektiğini söylüyor.

Minik bebeklere ilk oyuncak olarak küçük, kare, renkli desenli bir kumaş (pamuk ya da ketenden) öneriyor. Bununla tutmayı, dokuları öğrenebilir, "Ce-e" oynayabilir, renkleri, desenleri inceleyebilir...

İki yaşına kadar çocuklara farklı malzemelerden yapılmış kap kacaklar, yani bardaklar, tencereler, sepetler; ne kadar farklı renk ve şekillere sahip olursa o kadar iyi. (Doldur boşalt çocukların uzun zaman sevecekleri bir oyun.)

Toplar: Her renk, boy ve malzemeden top. Küçük bebekler için parmaklarını sokabilecekleri delikler olanlarından.

Şişeler: İyice temizlenmesi şartıyla her boydan boş plastik şişeler. (Birbirine vurmak için ideal.)

Kutular ve kartonlar: Altından geçilecek tünel, üstüne tırmanılacak engel, diğer malzemeleri içine doldurmak için sepet olarak kullanılabilir... Boya yapılabilir, değişik kâğıtlarla kaplanabilir...