Şırnak'a kızmaya hakkımız var mı?

GEÇEN gün, 1900’lerin başından buyana köy ve diğer yerleşim yerlerinin isimlerini hiç durmadan değiştirme, daha doğrusu “Türkçeleştirme” merakımızın nasıl bir dert olduğunu yazmıştım...

Bu işi İttihad ve Terakki başlatmış ve 1913- 14’ten sonra, yani dünya savaşının tam ortasında Anadolu’nun dört bir tarafındaki dünya kadar köye yeni isimler verilmişti. Tuhaflık Cumhuriyet’in ilânından sonra da devam etmiş ve kalan isimler de 27 Mayıs ile 12 Eylül’ün ardından Türkçeleştirilmişti.

Üstelik sadece isimleri Türkçe olmayan köyler değil, Türkçe ad taşıyan yerler de o ad şayet bürokratın kulağına hoş gelmiyor ise değiştirilmişti. Meselâ, Adana’nın “Karatahta”sı “Boztahta”, Adıyaman’ın “Karahöyük”ü “Güzelyurt”, Afyon’un “Uyanık”ı “Yeşilyurt”, Aksaray’ın “Yeşiltepe”si “Kurtini”, Balıkesir’in “Orhaniye”si “Oranlı”, İzmir’in “Kansız”ı “Bahçeli”, Karabük’ün “Hacıağaç” ı “Acıağaç”, Kırşehir’in “Sofular”ı “Adınlar”, Konya’nın “Mandıra”sı “Ağılbaşı”, Kütahya’nın “Köleler”i “Çınarlıdere”, Manisa’nın “Memiler”i “Bahadır”, Mardin’in “Oğuz”u “Dara”, Mersin’in “Katırılı”sı “Ulupınar”, Muş’un “Gündemir”i “Çayçatı”, Sakarya’nın “Uzunköy”ü “Yeşildere”, Şanlıurfa’nın “Hacıekber”i “Arınık”, Van’ın “Aşağıezik” i “Aşağıçökek” yapılmış ve geçmiş asırlara uzanan daha binlerce isim böyle alâkasız ve tuhaf hallere uğratılmıştı.

790 SAYFALIK BİR LİSTE

İsim değiştirmelerinin nerelere kadar gittiğini merak ediyorsanız, devletin bu konudaki yayınlarını, özellikle de İçişleri Bakanlığı İller İdaresi Genel Müdürlüğü’nün 1968’de çıkarttığı “Köylerimiz” isimli kitabı bulun... Tam 790 sayfa tutan binlerce isim değişikliğini görünce hayrete düşersiniz!

İçişleri Bakanlığı’nın “köy isimlerini

değiştirme” listesinden bir sayfa.

Önceki gün gelen bir haber, isim değiştirme illetinin hâlâ devam ettiğini gösterdi: Şırnak Belediye Meclisi, 12 mahalle ile iki meydanın isimlerini değiştirmiş ve bu yerlere Kürtçe adlar vermişti. Yenimahalle “Cudi” olmuş, İsmetpaşa “Herekol” a dönmüş, Gazipaşa’yı “Fareşin”, Vakıfkent’i “Kobani”, Bahçelievler’i “Gabar”, Atatürk Mahallesi’ni “Çırav”, Yeşilyurt’u “Botan”, Gündoğdu’yu “Rojhilat”, Dicle’yi “Kato”, Aydınlık’ı “Tanin”, Cumhuriyet Mahallesi’ni “Besta”, Cumhuriyet Meydanı’nı “Azadi” yani “Özgürlük”, Ömer Kabak Meydanı’nı da “Aşiti” yapmışlardı. Valilik değişiklikleri onayladığı takdirde, mahalleler ile meydanlar artık bu yeni isimleri taşıyacaklardı.

ETKİ-TEPKİ YAHUT ETME-BULMA

Şırnak Belediye Meclisi’nin kararı bir etki-tepki meselesidir ve sinirlenmeye, kızmaya, hiddetlenmeye yahut birşeyler söylemeye aslında pek kimsenin hakkı yoktur! Siz yüzlerce senelik yer isimlerini neredeyse bir asır boyunca hiç durmadan değiştirir ve “Senin köyünün adı bundan sonra böyle olacak!” buyurursanız, isimleri değiştirilen yerlerin seçimle gelen idarecileri de “açılım” yahut “süreç” gibi ilk fırsatta aynını yapar, “Cumhuriyet”i bile “Azadi”ye çevirirler!

Benim tuhafıma giden, bu işin binlerce yerleşim merkezinin ismi daha önce değiştirilmiş olan bir vilâyette değil, Şırnak’ta yapılmış olması... Zira, Şırnak yeni bir ildir; 1990’da vilâyet olmuştur ve isimleri değiştirilen mahalleler ve meydanların çoğu geçmişte ad değiştirme derdine uğramış yerler değil, yeni yerleşim merkezleridir.

Şırnak’taki ad değiştirme faaliyetinin etki-tepki mi, yoksa etme-bulma meselesi mi olduğunun kararını da artık sizler verin...