Sultan Abdülhamid'in darbecilere yazdığı ama sonradan kaybolan mektubunu Ramazan Bey'in kütüphanesinde görebilirsiniz

İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin bünyesindeki Atatürk Kitaplığı’nın müdürü olan Ramazan Minder’den daha önce değişik vesilelerle birkaç defa bahsetmiştim…

Bahsetmemin sebebi, başında bulunduğu kütüphanede hayli önemli iş yapması idi... Meselâ, aslında Sultan Abdülhamid’in Yıldız Sarayı’ndaki özel kütüphanesine ait olan, 1924’te İstanbul Üniversitesi’ne devredilen ama Prof. Kemal Alemdaroğlu’nun 28 Şubat dönemindeki rektörlüğü sırasında çöpe atılan son derece kıymetli kitaplardan 4 bin 500 kadarını ellerinde bulunduranlardan tek tek toplayıp Atatürk Kitaplığı’na taşıdı. Medine Müdafîi Fahreddin Paşa ile Hamidiye Kahramanı Rauf Orbay’ın şahsî arşivlerini satın aldı. Eski Türkçe gazeteler ile kitapları taratıp yüzbinlerce görüntüyü kitaplığın internet sitesine koydu ve böylelikle araştırmacıların ihtiyaç duydukları kaynaklara fazla vakit harcamadan ve ücretsiz şekilde ulaşmalarını sağladı…

Şimdi de, İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı bazı kütüphanelerin haftanın yedi günü ve yirmi dört saat boyunca açık kalmasının teminine çalışılıyor! Atatürk Kitaplığı’nda 2014’ten itibaren devam eden bu uygulama bundan böyle daha da yaygınlaştırılacak; Kartal’daki Muallim Cevdet ve Ümraniye’deki Süheyl Ünver Kütüphaneleri yarından itibaren 24 saat boyunca hizmet verecekler ve o semtlerde oturup da evlerinde derslerine çalışma imkânı bulamayan gençler ihtiyaç duydukları mekânlara kavuşmuş olacaklar.

Ramazan Bey, bundan iki sene önce Atatürk Kitaplığı’na çok zengin bir belge arşivi satın almıştı. Binlerce belgeden meydana gelen bu arşivde 19. yüzyılın ortalarından 1920’lerin sonuna kadar olan dönemde Türkiye’nin tarihi bakımından büyük önem taşıyan ama çoğunun mevcudiyetinden haberdar bile olmadığımız binlerce evrak vardı; bu zengin kolleksiyonun tasnifi iki sene devam etti ve geçtiğimiz günlerde tamamı araştırmacıların istifadesine açıldı.

Sözünü ettiğim belgeler arasında önem bakımından ilk sırada Sultan Abdülhamid’in 31 Mart isyanının ardından 27 Nisan 1909’da tahtından indirilerek gönderildiği Selânik’te 5 Temmuz 1909’da bizzat yazıp imparatorluğun güçlü adamı Mahmud Şevket Paşa’ya yolladığı, metni seneler önce Midhat Sertoğlu ve Celâl Bayar tarafından yayınlanan ama orijinalinin nerede olduğu şimdiye kadar bilinmeyen meşhur arzıhali geliyor. Devrik hükümdar, kendisini tahttan indiren darbecilerine “Devlete ve millete iyi ve kötü fakat iyi niyetle otuz dört sene vallahi ve billâhi geceli-gündüzlü hizmet eyledim. Şeyhülislâm Efendi vasıtası ile ettiğim yemine muhalif hal ve harekette bulunmadım. Meşrutiyet aleyhinde güç kazanmaya çalışmadım. İstanbul’daki asker hadisesinde (31 Mart ayaklanmasında) vallahi malûmatım yoktur” diyor…

BİNLERCE EVRAKTAN BİRKAÇI

Eski harfleri bilen araştırmacılar için bu kolleksiyonda bulunan ve artık Atatürk Kitaplığı’nın internet sitesinden ânında ulaşılabilen önemli belgelerden bazılarının neler olduğunu da yazayım:

* Sultan Abdülhamid’in sürgünde bulunduğu Selânik’ten 5 Temmuz 1909’da İstanbul’a, Hareket Ordusu Kumandanlığı’na gönderdiği arzıhalin, yani dilekçenin orijinali.

* Sultan Abdülhamid’in eşlerinden Naciye Hanım’ın Harbiye Nazırı Mahmud Şevket Paşa’ya gönderdiği ve elkonulan mallarının iadesini talep ettiği mektup.

* Sultan Beşinci Murad’ın kızı Fehime Sultan’ın asker olan kocasının İstanbul’a tayini konusunda Mahmud Şevket Paşa’ya yazdığı rica mektubu.

* Enver Paşa’nın Mahmud Şevket Paşa’ya “Paşa baba!” diye başlayan mektupları.

* Birinci Dünya Savaşı’nda esir düşen askerlerimiza ait yazışmalardan, esir kamplarında elyazısı ile çıkarttıkları gazetelerden, fotoğraflardan, ilânlardan ve Söğütlü Muharrem Çavuş’un Basra’da üzerine hatıralarını yazdığı alüminyum sigara tabakasından meydana gelen geniş arşiv.

* Kurtuluş Savaşı sırasında faaliyet gösteren gizli “MM” teşkilâtının evrakı.

* Doğu Cephesi’nde çarpışan 3. Alay’ın “harp cerideleri”, yani savaş günlükleri.

* Şark Ordusu Müstakil Süvari Fırkası’nnın Balkan Harbi Ceridesi.

* Sultan Abdülhamid’in sadrazamı Said Paşa’ya ait yüzlerce belge.

* Mabeyinci Tevfik Bey’in 25 Ocak ile 13 Nisan 1913 arasındaki günlüğü.

* Harem Ağaları Yardım Cemiyeti’nin evrakı.

* Sultan Abdülâziz’in en yakın adamlarından Hâfız Mehmed Bey’in hatıraları.

* Üsküdar Mevlevihanesi’ne ait 19. yüzyıl sonu ile 20. yüzyıl başlarına ait evrak.

* Yüzbaşı Cemal Efendi’nin İnönü Savaşları’nı notları ve günlüğü.

* Manisa’da Yunan işgali sırasında yaşanan facianın belgeleri.

* Yunan Başkomutanı General Trikopis’i esir alan Albay Dadaylı Halid Bey’in (Akmansü) hatıraları.

* İkinci Abdülhamid’in Maarif Nazırı Haşim Paşa’nın hatıraları ve evrakı.

* Molla Câmî Dîvanı’nın Yenişehirli Hüseyin Şevket’e ait bilinmeyen bir şerhi.

* Kastamonu’nun 1839 ile 1841 arasındaki vukuat defteri.

* Devrekânî’de 1926 ile 1928 arasında tutulan suçüstü defteri.

* Sultan Abdülhamid’in kütüphane müdürü Kalkandelenli Sabri Bey’in evrakı.

* Kaymakam Faik Bey’in Yunan işgali hatıraları.

* Haydar Rıfat Bey’in “Beynelmilel İhtilal Fırkaları” isimli yayınlanmamış kitabı.

* Yirmisekiz Said Çelebi’nin 1732 tarihli Lehistan ve İsveç Sefaretnamesi.

* Nasuhî tarikatinin pîri Nasûhî Efendi’nin hayatı ve menkıbeleri.

* Musul, Kerkük, Süleymaniye ve Yemen’de 1896 ile 1904 arasında çıkan isyanlar sırasında 5., 6. ve 7. Ordular’ın yazışmaları.

* Edirne ve Trakya’daki Rumlar hakkında İttihad ve Terakki’nin önde gelen isimlerinden Hacı Âdil Bey’e ait belgeler.

* Teğmen Hasan Bey’in 1911 ve 1912’deki Yemen isyanları günlüğü.

* Balkan, Birinci Dünya ve İstiklâl Harbi’ne katılan çok sayıda subayın günlükleri.

* İstanbul’un işgali sırasında yaşananların anlatıldıği günlükler.

* Mısır’daki Seydibeşir Esir Kampı’na kapatılan Râgıp Bey’in günlüğü.

* Sibirya’da, Krasnoyarsk Esir Kampı’ndaki Türk esirlerin günlükleri.

* Teşkilâtı Mahsusa hakkında Kuşçubaşı Eşref’e ait yüzlerce belge ve fotoğraf.

* 31 Mart olayının bastırılmasında görev alan Binbaşı Rıza Bey’in hatıraları.

* İstanbul’da 1923’te ve 1924’te çıkan veba salgını ile ilgili notlar.

* Millî Mücadele’de Tokat ve yöresinde meydana gelen olayların yazışmaları.

* 18. yüzyıla ait bir şer’iye sicili.

* 1896’daki Osmanlı-Yunan savaşı evrakı ile şehid ve gazilerimizin listesi.

* Tanzimat Fermanı’nı mimarı Sadrazam Mustafa Reşid Paşa’nın belgeleri ve Paşa ile Sultan Abdülmecid’in yazışmaları.

* Enver, Cemal ve Kâzım Karabekir Paşalar ile Rauf Orbay’a ait 140 adet mektup.

* Recâizâde Mahmud Ekrem, Yahya Kemal, Ahmed Midhat Efendi, İbnülemin Mahmud Kemal, Halide Edib, Abdülbaki Gölpınarlı, Ahmed Emin, Emin Bülend, Yakup Kadri, Ahmed Haşim, Yusuf Ziya, Hüseyin Cahid ve Halid Ziya gibi tanınmış edebiyatçılar ile gazetecilerin mektupları.

* Mustafa Kemal Paşa’nın dişçisi Dr. Ahmed Şevki’nin, Dömeke Kahramanı Gazi Edhem Paşa’nın, Kafkas Cephesi Kumandanı Abdülkerim Paşa’nın ve Sadrazam İbrahim Hakkı Paşa’nın evrakı.

* Galiçya Savaşı’nın, Sultan Abdülhamid’in doktoru İbrahim Paşa’nın, Halife Abdülmecid Efendi’nin yâveri Ekrem Rüştü Akömer’in, Jöntürkler’den Aziz Sami İlter’in ve Adalet Partisi’nin ilk genel başkanı General Ragıp Gümüşpala’nın günlükleri.

* İttihad ve Terakki’nin genel merkez harcamalarının kayıtları.

* Hurşid Paşa’nın elyazısı ile 31 Mart’ın tarihçesi.

* Maraş’ın tarihini ve folklorunu konu alan elyazması bir eser.

* Atatürk’ün en yakınındaki gazetecilerden Falih Rıfkı Atay’ın evrakı, yayınlanmış yahut sansürlenmiş yazıları.

* Sultan Abdülhamid döneminin sansür belgeleri…

Ciddî araştırmacılar, Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemi için emsalsiz bir kaynak olan bu kolleksiyona dayanarak ileride bir hayli eser çıkartabileceklerdir…

Sultan Abdülhamid’in darbecilere gönderdiği arzıhalinin, yani dilekçesinin tam metnini de önümüzdeki Pazar günü yayınlayacağım…

Sultan Abdülhamid’in darbecilere gönderdiği arzıhalin ilk sayfası. Sultan Abdülhamid. Ramazan Minder, Abdülhamid’in elyazısı arzıhali ile.