Cemal Süreya ve ilham

GEÇENLERDE cumhuriyet dönemi Türk şiirinden bahsetmiş, isim sahibi şairlerimizden bazılarının Fransız şiirinden esinlendiklerini, bazen esinlenme hudutlarını da aştıklarını yazmıştım...

Bu şairlere ve esinlenmelere verdiğim örnekler arasında Cemal Süreya ve Süreya'nın iyi bilinen "Annem çok küçükken öldü / Beni öp sonra doğur beni" beyti de vardı ve "Bu söz, Fransız edebiyatının son büyük isimlerinden Louis Aragon'un 'Elsa'sında geçen bir ifadeye gereğinden fazla benzer" demiştim.

Bu davranış gelenekten de öte müptelâ olduğumuz tuhaf bir hâlin, berbat bir marazın; konuları araştırmadan, okumadan ve öğrenmeden, yani hiçbir zahmete girmeden söz söylemenin ve tıngır tıngır bir kafa ile ideoloji avukatlığına soyunmanın tam bir örneğidir!

BEŞ ASIRLIK BİR ŞİİR

Şimdi daha önce sözünü ettiğim konuda, yani Cemal Süreya'nın şiirindeki Fransız şairlerden aşırı etkilenmelere, bazı şiirlerin orijinal şekillerini de göstererek birkaç örnek vereyim:

1880 ile 1918 arasında yaşamış olan Guillaume Apollinaire'in "Marizibill" isimli şiiri "Dans la Haute-Rue â Cologne / Elle allait et venait le soir" mısraları ile başlar. Bu mısralar, Cemal Süreya'nın şiirine biraz değişerek "Sınırsız denizinde çarşafların / Bir gider bir gelirdi işlek ağzı" diye yansımıştır. Yine, Apollinaire'e ait olan "Mutation"un "Une femme qui pleurait / Eh! Oh! Ha! / Des soldats qui passaient / Eh! Oh! Ha!" şeklindeki giriş mısraları Süreya'nın "Dalga"sında "Bir kadının yüzü ha ha ha" olmuştur.

Şimdi de Fransız şiirinin çok daha eski bir ismine, 15. asrın ortalarında dünyaya gelip 1553'te Paris'te ölen, hem yazar, hem şair ve hem de doktor olan François Rabelais'e uzanalım: Rabelais'in isimleri ve meslekleri "Romule estoit saulnier / Numa clouatier / Taguin tac-quin..." diye başlayan şiirinde biraraya getirmesi Cemal Süreya'ya ilham vermiş ve Süreya'da "Nurullah Ataç çeliştirmen / Tahir Alangu soruşturman / Cevdet Kudret deriştirmen / Suut Kemal çekiştirmen / Mehmet Kaplan uyuşturman...." diye uzayıp gitmiştir...

OKUMAYIN, HATMEDİN!

Bu köşede, Rabelais'nin orijinal metninin eski bir yayından aldığım sayfa görüntüsünü de yayınlıyorum. Edebî Fransızca'ya âşina olan meraklılar, bu metin ile şiirin Süreya versiyonunu rahatça karşılaştırabilir ve sözünü ettiğim "ilhamın" derecesini daha açık şekilde farkedebilirler!

Cemal Süreya'nın zamanının şairleri arasında önemli bir yere sahip olduğunu ama üzerinde durulması gereken bu şekilde "esinlenmelerinin" de bulunduğunu söyledikten sonra, cumhuriyet dönemindeki bazı şairlerimiz ile Avrupa, özellikle de Fransız şiiri arasındaki "benzerliklerden" bahsetmeme hiddetlenen edebiyat fukarasına bu bahislerde birşeyler öğrenebilecekleri bir kitabın mevcudiyetini hatırlatayım: Erdoğan Alkan'ın "Şiir Sanatı" isimli kitabını...

Bu kitabı bulun, okuyun ve "Fransız Şiirinin Türk Şiirindeki Etkileri" başlıklı ikinci bölümünü okumakla kalmayın, hatmedin! Zira böyle saplantılardan kurtulmanın çaresi kuru kuru okumak değil; anlayarak, iyice hatmetmektir!