Poroşenko: Putin'den korkmuyoruz!

Bu haftasonu İstanbul, tarihin çok önemli bir kırılma noktasına ev sahipliği yaptı. Ukrayna Devlet Başkanı Petro Poroşenko, Aralık ayında Kiev’de kapılarını açan Bağımsız Ukrayna Kilisesi için Kilisenin Başpiskoposu Metropolit Epifaniy ve beraberindeki heyetle İstanbul’a gelerek, Ekümenik Patrik Bartholomeos’tan Kilisenin bağımsızlığını tanıyan kararname olan "Tomos"u aldı. Cumartesi ve pazar günü Fener’deki Patrikhane’de törenler düzenlendi. Bu törenlerin sonunda Ukrayna resmen bağımsız bir kiliseye kavuşmuş oldu. Bu, Ortodoks dünyası ile ilgili çok önemli gelişmelere işaret ediyor…

Ukrayna Devlet Başkanı Poroşenko ve Patrik Bartholomeos.

Cumartesi akşamı Poroşenko, Conrad Otel’de Patrik Bartholomeos şerefine kapalı bir yemek verdi. O yemeğe dünyanın dört bir yanından otosefal unvanına sahip kiliselerin metropolitleri de gelmişti. Yemeğe katılan sınırlı sayıda Türk davetliden biri de bendim. Hem Ekümenik Patrik Bartholomeos hem de Ukraynalı lider Poroşenko ile birebir konuşma imkanı buldum. Yemekte hemen yanımda oturan Kiev Patrikhanesi Basın Sözcüsü Başpiskopos Yevstratiy'den sürecin arka planını ve Patrik Bartholomeos’un ataması ile kilisenin kurulma sürecini yönetmesi için Ukrayna’ya gelen ABD’nin Ukrayna Ortodoks Kilisesi Başpiskoposu Daniel’den gelişmelerin detaylarını dinledim.

HANGİ ÜNLÜ LİDERE RASTLADIM?

Gecenin çok ilginç başka bir sürprizi Ukrayna’nın Turuncu Devrim'in ardından başa geçen eski Devlet Başkanı Victor Yuşçenko ile karşılaşmamdı. Yuşçenko, Moskova tarafından zehirlendi ve yıllarca yaşam mücadelesi verdi. O dönemlerde Ukraynalı lideri, bir dış haber editörü olarak takip etmiştim, yıllar sonra karşımda görmek benim için unutulmaz bir deneyim oldu.

Yuşçenko hayatta kalmayı başardı ama zehirin yüzündeki izlerini görmemek imkansız… Hatırlamanız için zehirlenmeden önceki ve sonraki fotoğraflarını ekliyorum.

POROŞENKO VE YUŞÇENKO

Petro Poroşenko 2014’te iktidara geldi. Yalnızca siyasetçi şapkası yok; Poroşenko, Ukrayna’nın en zengin işadamlarından biri. "Çikolata Kralı" olarak biliniyor ve önemli bir televizyon kanalının da sahibi.

Poroşenko’nun eski Devlet Başkanı Yuşçenko ile ilişkisi 2001’e dayanıyor. O yıl Yuşşenko’nun Batı yanlısı "Bizim Ukrayna Partisi"ne geçen Poroşenko, sahibi olduğu kanalın da etksiyle 2002 parlamento seçimlerinde partinin önemli bir zafer kazanmasında büyük rol oynadı. Aynı şekilde kanal Turuncu Devrim'in organize edilmesinde de etkindi.

Bu birliktelik bugün hâlâ devam ediyor. Poroşenko iktidarda, Yuşçenko da destekliyor.

POROŞENKO: RUSYA BÜYÜK DEĞİL, SALDIRGAN DEVLET!

Yemekte Ukrayna Devlet Başkanı Poroşenko’nun yanına gidip Rusya’nın karşı çıkışını ve bundan sonra ne olacağını sordum. Son derece net bir şekilde şunları söyledi: "Rusya sanıldığı gibi büyük bir devlet değil, yalnızca saldırgan bir devlet (aggressor). Putin’den korkmuyoruz.

Ukrayna bağımsız, demokratik bir devlettir ve bu özelliklere sahip diğer devletler gibi kendi bağımsız kilisesini kurmaya hakkı vardır. Ukrayna halkı bizim arkamızda. Korkmuyoruz."

Poroşenko’ya Türkiye’nin bu konudaki tutumunu, Başkan Erdoğan ile görüşmesini ve Ankara’dan herhangi bir tavır ya da telkin gelip gelmediğini de sordum.

"Türkiye’ye teşekkür ederek başlamak isterim. Bizim için çok önemli bir müttefik. Sayın Erdoğan ile de çok yapıcı bir görüşme yaptık. Ankara başından itibaren bize karşı bu konuda hep olumlu oldu. Hiçbir telkinde bulunmadı. Hiçbir şekilde müdahil olmadı. Ama hiçbir zorluk da çıkarmadı."

PATRİK BARTHOLOMEOS: ORTODOKS DÜNYASI İÇİN ÇOK ANLAMLI BİR GÜN

Ekümenik Patrik Bartholomeos ile de konuşma fırsatı buldum. Kendisi ile eskiye dayanan bir hukukum vardır. Ben henüz genç bir muhabirken, Patrik ve beraberindeki dar bir ekip ile birlikte Avusturya’ya gitmiştim. Çok özel bir davetti ve tek gazeteci bendim. O seyahatte dönemin Yunanistan Cumhurbaşkanı Stefanopulos Patrik’i görmek için yarım günlüğüne Atina’dan gelmiş, yine dönemin Avusturya Cumhurbaşkanı Heinz Fischer özel bir toplantı yapmış ve tüm bu kapalı görüşmelerde ben de bulunmuştum. O dönem çalıştığım AKŞAM gazetesine dönüşte manşet üzerine manşet getirdiğimi unutamam… Hakikaten rüya gibi bir deneyimdi, hem de tıfıl bir muhabir için…

Patrik Bartholomeos ile.

Patrik her görüşmemizde bana o seyahati hatırlatır, yine aynı şekilde girdi söze. Benim "Bugünkü gelişme ne anlama geliyor?" sorum üzerine ise "Çok önemli bir gün. Uzun zamandır Ukrayna bunun hayalini kuruyordu. Bağımsız bir kiliseye kavuşuyorlar. Bütün Ortodoks dünyasına hayırlı olsun" dedi.

BUGÜNE NASIL GELİNDİ? BAĞIMSIZ KİLİSENİN DOĞUŞ HİKAYESİ

Ukrayna’da kilise Rusya’ya bağlı. Bundan da önemlisi Rus kiliselerinin sayı olarak en yoğun bulunduğu ülke Ukrayna. Rusya bunu hep bir nüfuz alanı olarak kullandı. O nedenle bağımsız kiliseye şiddetle karşı çıkıyor.

Ancak 1990’ların başından, yani Sovyetler’in dağılmasından ve ülkenin Birlikten bağımsızlık ilan etmesinden itibaren bağımsız kilise için hareketlenme başladı.

2008'DE NEDEN OLMADI?

Ortodoks dünyasında otosefal yani bağımsız bir kilise kurulması için onay verme yetkisi yalnızca İstanbul’da. 2008’de Patrik Bartholomeos Kiev’e gittiğinde esasen böyle bir istek vardı. Patrikhane’den konuştuğum önemli kaynaklar o dönem bunun neden gerçeklemediğini şöyle anlattılar:

Patrik Bartholomeos Kiev’e gittiğinde, Ukrayna’nın bağımsız kilise kurmak için "Tomos" alması meselesi gündemde vardı. Putin bunu engellemek için o dönem çok hasta olan Rus Ortodoks Kilisesi Patriği II. Aleksi’yi ne yapıp edip Kiev’e gönderdi. Öte yandan Yunanistan da işin içine karıştı. O dönem Başbakan olan Karamanlis’in Rusya ile ilişkileri iyiydi. Dışişleri Bakanı Bakoyanni üzerinden böyle bir oluşumu engellemek için devreye girdi, o dönemki Türkiye’nin Yunanistan Büyükelçisi’ni Patrik Bartholomeos’a yolladı.

Tomos

RUSYA NEREDE HATA YAPTI?

Haziran 2016’da yüzlerce yılın ardından ilk kez Girit’te hazırlığı 55 yıl süren Pan Otodoks Konseyi toplandı. O konseye Rusya katılmadı. İstanbul Patrikhanesine göre bu Ukrayna’nın bağımsız kilisesine katılmasının önünü açtı, çünkü Rusya oyunbozanlık yaptı.

İstanbul Patrikhanesi ortodoks dünyasında "primus inter pares" yani "Eşitler arasında birinci". Ancak Moskova bunu tanımıyor. Girit’e gelmeme sebebi de 5. sırada olduğunu kabul etmemek.

***

Bir sonraki yazıda:

Türkiye’nin son derece akıllı stratejisi ne?

Yuşçenko ile neler konuştum?

Rusya’nın amacı ne?

Yeni kiliseyi Ukrayna’da kaç kişi destekliyor?