Asgari ücrette zam tartışması

Asgari ücret aralık ayında belirlendi. Asgari ücrete kadar olan kazançların vergi dışı bırakılması sayesinde brüt asgari ücret yüzde 40 oranında artırılırken, net asgari ücretteki artış yüzde 50 olarak gerçekleşti. Brüt asgari ücret 3577 TL’den 5004 TL’ye, net asgari ücret de 2826 TL’den 4253 TL’ye yükseldi.

Asgari ücretin tespit edildiği aralık ayındaki tablo şöyleydi:

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı Kasım 2020 – Kasım 2021 tarihleri arasındaki yıllık enflasyon yüzde 21.31.

Orta Vadeli Program’daki 2022 yılı enflasyon varsayımı: Yüzde 9.8

Merkez Bankası’nın 2022 yılı enflasyon tahmini: Yüzde 7.8.

Asgari ücret aralık ayında belirlenirken 2022’nin ilk aylarında enflasyonun bir miktar yükseleceği de dikkate alındı. Ancak, enflasyondaki gerçekleşme beklentileri alt üst etti.

Yeni asgari ücretin mürekkebi kurumadan yıllık enflasyon aralıkta yüzde 36.08’e, ocakta yüzde 48.69’a, şubatta yüzde 54.44’e yükseldi. Bu oran, 2001 yılından bu yana kaydedilen en yüksek yıllık enflasyon anlamına geliyor.

ÜÇ AYLIK GIDA ENFLASYONU YÜZDE 39’U AŞTI

Kasım ayı baz alındığında aralık, ocak, şubat aylarını kapsayan 3 aylık dönemde ise tüketici fiyat endeksi (TÜFE) yüzde 32.35 oranında arttı. TÜFE’nin alt kalemlerini oluşturan ana harcama gruplarındaki endekse baktığımızda en yüksek artışın, vatandaşı en çok etkileyen gıda ve ulaşım harcamalarında olduğu görülüyor. Söz konusu üç aylık dönemdeki artış gıda ve alkolsüz içeceklerde yüzde 39.45, ulaştırmada yüzde 49.34, konutta yüzde 26.19 oldu.

Pazartesi günü mart ayı enflasyonu açıklanacak. Aylık artışın yüzde 9 -10 arasında olması bekleniyor. Bu durumda, asgari ücretin belirlendiği tarihi izleyen 4 aylık dönemde TÜFE’deki toplam artış yüzde 45’e ulaşacak.

AÇLIK SINIRI 4.928 TL’YE YÜKSELDİ

TÜRK-İŞ’in 35 yıldan beri yayımladığı Açlık ve Yoksulluk Sınırı Araştırması’na göre, dört kişilik bir ailenin açlık sınırı aralık ayında 4013.26 TL iken mart ayında 4.928.08 TL’ye yükseldi. Aynı dönemde yoksulluk sınırı 13 bin 72 TL’den 16 bin 52 TL’ye çıktı. Mart ayı itibarıyla bekâr bir çalışanın aylık yaşam maliyeti 6 bin 474 TL olarak hesaplandı.

ZAM TARTIŞMASI BAŞLADI

Enflasyondaki olağanüstü artış asgari ücrete temmuz ayında zam tartışması başlamasına yol açtı. Konuyu iktidar kanadında ilk dile getiren AK Parti Grup Başkanvekili Cahit Özkan oldu. Onu Cumhurbaşkanlığı Ekonomi Politikalar Kurulu üyesi Nihat Zeybekci izledi.

TÜRK-İŞ Genel Başkanı Ergün Atalay, “Ülkeyi yönetenler yasada değişiklik yapabilirler mi? Yaparlar. Biz de zevkle, keyifle o masaya haziran ayında çağırırlarsa otururuz. Çağırmazlarsa bu kayıplarımızı aralık ayındaki (toplantıda), ocak ayından beri ne kayıp varsa masaya koyarız. Onu almadan da o meselenin altına imza atmayız” diye konuştu.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da Brüksel dönüşü gazetecilerin konuyla ilgili sorusunu yanıtlarken asgari ücrete yeni zam için kapıyı açık bıraktı. Erdoğan, “Şu anda daha üçüncü aydayız. Yıl ortasına geldiğimiz zaman zaten Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanım da önüme mevcut durumu getirir. Zaten Vedat Bey sendikalarla bugüne kadar samimi görüş alışverişinde bulunmuştur. Yapılacak görüşmeler neticesinde de yıl ortasında böyle bir değerlendirme gerektiğinde biz kesinlikle vatandaşımızdan, hele hele işçimizden böyle bir şeyi esirgemeyiz. Veren el alan elden hayırlıdır” dedi.

HUKUKİ ENGEL VAR MI?

Temmuz ayında asgari ücrete zam yapılabilmesi için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nca Asgari Ücret Tespit Komisyonu üyelerine haziran ayında toplantı çağrısı yapılması gerekiyor. İşçi, işveren ve hükümetin 5’er kişi ile temsil edildiği komisyonda kararlar oy çokluğu ile alınıyor.

İş ve sosyal güvenlik hukuku uzmanı Prof. Dr. Ufuk Aydın, mevcut kanun ve yönetmelikte bir değişiklik yapılmasına gerek kalmadan komisyonun haziran ayında toplanıp yeni asgari ücret belirlemesinde hukuki bir engel olmadığını söyledi. Aydın, komisyonun aralık ayında yaptığı toplantıda yeni asgari ücreti 1 Ocak – 31 Aralık 2022 tarihlerinde uygulanmak üzere belirlemiş olmasının yıl içinde yeni asgari ücret belirlenmesine engel teşkil edip etmeyeceğine ilişkin tartışmaları değerlendirirken, “İdare hukukunun kuralı vardır. İşlemi yapan merci o işlemi değiştirebilir. Komisyon bu kararı aldı. Ama ekonomik koşullar değişti. Yeni koşullara göre yeni karar alabilir. İşveren kesimi çekince koyabilir, oy çokluğu ile karar alınabilir” dedi.

ASGARİ ÜCRETE YIL İÇİNDE YAPILAN ÖNCEKİ ZAMLARDAN FARKI NE?

Asgari ücret 2015 yılına kadar ocak ve temmuz aylarında olmak üzere yılda iki kez artırılarak uygulandı. 2016 yılında asgari ücrette yüzde 30 oranında artış yapılırken, yıllık asgari ücret uygulamasına geçildi. O tarihten bu yana da asgari ücret yıllık olarak belirleniyor.

Ancak, ocak ve temmuz aylarında yürürlüğe giren asgari ücret artışları aralık ayında yapılan tek toplantıda belirleniyordu. Yıl içinde yaşanan enflasyon, aralık ayında yapılan tek toplantıda değerlendiriliyordu.

Bu yıl temmuz ayında asgari ücrete zam yapılırsa Asgari Ücret Tespit Komisyonu ilk defa haziran ayında toplanmış olacak.

İŞVERENE DESTEK SAĞLANACAK MI?

Asgari ücret artışının yüksek tutulduğu 2015 yılından 2021 yılına kadar hazineden işverene asgari ücret desteği verildi. Geçen yılki destek işçi başına aylık 75 TL oldu. 2022 yılında uygulanan asgari ücret tespit edilirken, asgari ücrete kadar olan kazançlar vergi dışı bırakılınca hazine desteği uygulamasına da son verildi.

Temmuz ayında asgari ücrete zam gündeme gelirse işveren tarafının yeniden asgari ücret desteği talep etmesi söz konusu olabilir. İşveren, ortaya çıkacak maliyet artışının bir kısmının hazineden karşılanmasını talep edebilir.

EMEKLİ AYLIKLARINA İLAVE ZAM YAPILACAK MI?

Ağustos ayında imzalanan toplu sözleşme ile memur maaşlarına 2021 yılı ocak ayında yüzde 5 toplu sözleşme zammı ve 2021’in ikinci yarısındaki enflasyon farkı kadar zam yapılması kararlaştırıldı. Ancak, aralık ayı enflasyonunun yüksek çıkması üzerine cumhurbaşkanı kararı ile yüzde 5 olan toplu sözleşme zammı yüzde 7.5’e çıkartıldı. Böylece ocak ayında memur maaşlarına ve emekli memur aylıklarına yüzde 30.95 oranında zam yapıldı.

SSK ve BAĞ-KUR emekli aylıkları sadece enflasyon oranında artıyor. Ocak ayında SSK ve BAĞ-KUR emekli aylıklarına yüzde 25.47 oranında artış oldu.

Sendikalı işyerlerinde ücretler genellikle iki yılda bir yapılan toplu iş sözleşmesi ile belirleniyor. Toplu iş sözleşmelerinin ilk 6 ayında refah payında bir artış sağlanıyor, izleyen 6 aylık dönemlerdeki artışlar ise enflasyona endeksleniyor.

Enflasyondaki hızlı artışa bağlı asgari ücrete zam tartışmaları, asgari ücretin üzerinde ücretle çalışan diğer işçiler ile memur ve emeklilerde de ilave zam beklentisine yol açtı.