ÇAYKUR neden zarar etti?
Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü'nün (ÇAYKUR)tartışılan zararının arkasında yatan en önemli neden rekor miktarda yaş çay alımı ve çay alımlarına yapılan ödemelerin yüksek faizlerle borçlanılarak yapılması. İnternet sitesinde yer alan faaliyet raporuna göre ÇAYKUR 2018 yılında önce 650 bin ton olarak programlanan daha sonra 690 bin tona revize edilen alım miktarına rağmen 42 bin 536 ton fazla alım yaptı. Kurumun toplam alım miktarı 732 bin 537 ton oldu. 2017 yılına göre yüzde 39.43 artışa işaret eden bu tutar kurum tarihin en yüksek ikinci alımı. Şirketin aldığı kısa vadeli borç miktarı yaklaşık 500 milyon TL artışla 2 milyar 55 milyon TL'ye çıktı. Geçen yıl faizlerde yaşanan artış nedeniyle kurumun finansman gideri 175 milyon TL'den 349 milyon TL'ye yükseldi.
TBMM Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT) Komisyonu toplantısındaki tartışmalar ÇAYKUR'un zararını yeniden gündeme getirdi. ÇAYKUR, 2018 yılında 42 milyon lira kar beklentisine karşın 657 milyon 86 bin lira net zarar açıklamıştı. Bu yılın ilk yarısında 369 milyon 447 bin lira zarar ettiği belirtilen şirketin zararın yılsonunda 750 milyon liraya yükselmesi bekleniyor. Dünyada kişi başına en fazla çay tüketilen ülkesinde böyle bir kurumun zarar etmesi tartışılıyor. ÇAYKUR 2017 yılında Türkiye Varlık Fonu'na devredildi.
ÇAYA İKİ KEZ ZAM YAPILDI
Kuru çay fiyatına 25 Haziran yüzde 15 ve 20 Ağustos'ta yüzde 15 zam olmak üzere iki kez zam yapan ÇAYKUR, zamma gerekçe olarak işçi ve işletme maliyetlerindeki artışı göstermişti.
Peki kurumun zararının arkasında yatan nedenler neler?
Şirketin bilançosunu en çok etkileyen unsur çay alımlarına önceki yıllara göre ödenen yüksek tutar. Bunun nedeni de fındıkta olduğu gibi çayda da seçim zamanı yükselen alım fiyatları. Şirket 26 yılda sadece 8 yıl kar etti.
YAŞ ÇAY ALIM FİYATI YÜZDE 16 ARTTI
2018 yılında yaş çay alım fiyatı yüzde 16 arttı. Yaş çay alım miktarı da yüzde 40'a yakın artırıldı. Üretici sevindi ama ÇAYKUR yılı zararla kapattı. Alım bedellerini kısa sürede ödeyen şirket o dönemde yüksekfaizle borçlanmak zorunda kaldı. Bu da finansman giderinin 175 milyon TL'den 349 milyon TL'ye çıkmasına yol açtı. Pazarlamasatış ve dağıtım giderleri neredeyse yarı yarıya kısıldı ancak bütçeyi toparlamaya yetmedi.
2018 YILINDA TARİHİN EN YÜKSEK İKİNCİ ALIMINI YAPTI
ÇAYKUR'un internet sitesinde yer alan faaliyet raporuna göreÇAYKUR 2018 yılında önce 650 bin ton olarak programlanan daha sonra 690 bin tona revize edilen alım miktarına rağmen 42 bin 536 ton fazla alım yaptı. Kurumun toplam alım miktarı 732 bin 537 ton oldu. 2017 yılına göre yüzde 39.43 artışa işaret eden bu tutar kurum tarihin en yüksek ikinci alımı. Kurum en fazla çay alımını 800 bin 143 tonla 1999'da gerçekleştirmişti.
ÇAYKUR 22018 yılında üreticilere toplam 2 milyar 30 milyon liralık ödeme yaptı. Bu tutar da 2017 yılına göre yüzde 51.2 artışa denk.
ÇAYKUR'un faaliyet raporuna göre 2018'deki yıllık çay satışı 103.9 bin ton. 2017 yılına göre bin 720 tonluk düşüş, satış tutarının 2017 yılına göre sadece 91 milyon 884 bin TL artmasına yol açmış. Kurum 2017 yılında 1 milyar 904 milyon TL 2018'de ise 1 milyar 996 milyon TL net satış geliri elde etmiş.
Şirketin bilançosunu en çok etkileyen unsur öncelikle çay alımlarına önceki yıllara göre ödenen yüksek tutar. Çay alım fiyatları 2018'de desteklemehariç 2.32 TL olarak belirlenmişti. Bu yüzde 16'lık artışın bilançoya 150 milyon TL civarında etki ettiği görüldü.
Öte yandan şirketin aldığı kısa vadeli borç miktarı yaklaşık 500 milyon TL artışla 2 milyar 55 milyon TL'ye çıktı. Geçen yıl faizlerde yaşanan artış nedeniyle kurumun finansman gideri 175 milyon TL'den 349 milyon TL'ye yükseldi. Böylece çay alımı kadar bir maliyet daha oluştu.
Olağandışı gider ve zararlardaki artış da dikkat çekti.
Önceki yıllarda çay alım fiyatları yüzde 12 seviyesinde artarken 2018'deartış yüzde 16'yı buldu.
DİDİ SATIŞLARI DÜŞÜYOR
2013 yılında satışa sunulan didi soğuk çay, Mayıs 2015'ten itibaren ihraç edilmeye başlandı. 2016 yılına kadar yükselen satışların 2016'da ivme kaybettiği 2018 yılında gerilediği dikkat çekti.
2018 yılında toplam 96 milyon 396 bin litre satış yapıldı, 122 milyon 522 bin TL ciro elde edildi.
