Engelli emekliliğindeki değişiklikten kimler etkilenecek?

SORULARINIZ İÇİN: akivanc@haberturk.com

AK Parti milletvekillerince kasım ayında TBMM’ye sunulan torba kanun teklifi komisyondan geçti ancak henüz TBMM Genel Kurulu’nda görüşülmedi. Teklifin ocak ayında Genel Kurul’da görüşülüp yasalaşması bekleniyor.

Teklifteki önemli düzenlemeler arasında engelli emeklilik koşullarıyla ilgili yapılan değişiklik yer alıyor. Mevcut uygulamaya göre, sigorta girişi 2008 öncesi olan SSK’lılar (4/a), en az yüzde 40 oranında engelli olmaları halinde vergi indirimine esas engellilik derecelerine göre aranan prim günü ve sigortalılık süresi koşullarını yerine getirmeleri halinde yaşa bakılmaksızın emekli olabiliyorlar.

Engellilik indiriminde raporların geçerli olup olmadığına ilişkin değerlendirmeyi Hazine ve Maliye Bakanlığı merkez sağlık kurulu yapıyor. Vergi indirimi için rapor düzenlenirken, hastalıklara göre belirlenen puanlar üst üste konularak engellilik derecesi belirleniyor. Örneğin bir kişinin tansiyon, şeker, kalp rahatsızlığı gibi hastalıkları varsa bunlara ilişkin puanlar alt alta konularak, toplamı engellilik oranı bulunuyor.

Ekim 2008 sonrası çalışmaya başlayan 4/a’lılar ise Sosyal Güvenlik Kurumu sağlık kurullarından rapor alıyorlar. Düzenlenen raporlara yapılan itirazları ise SGK Merkez Sağlık Kurulu değerlendiriyor. SGK sağlık kurullarından rapor alınırken hastalıklar için puanlar üst üste konulmuyor. En önemli rahatsızlığın çalışma gücünde kayıp yaratıp yaratmadığına, yaratıyorsa ne oranda yarattığına bakılıyor.

Kanun teklifi yasalaştığında Ekim 2008 öncesi çalışmaya başlayan ve henüz emekli olmamış SSK’lılar 2008 sonrası çalışmaya başlayanlar ile aynı kurallara tabi olacaklar. Raporu, SGK sağlık kurullarından almaları gerekecek.

Yeni yasayla birlikte 2008 öncesi çalışmaya başlayanların engellilik oranına göre emeklilik koşulları da değişecek. Çalışma gücü kayıp oranı yüzde 40 ile 49 arasında olanlar 18 yıl sigortalılık süresi ve 4100 prim günüyle, yüzde 50 – 59 arasında olanlar 16 yıl sigortalılık süresi ve 3700 prim günüyle emekli olacaklar. Çalışma gücü kaybı yüzde 60 ve daha fazla olanlar ise halen olduğu gibi 15 yıl sigortalılık süresi ve 3600 güne tabi tutulacaklar.

Buraya kadar anlattıklarım, Ekim 2008 öncesi çalışmaya başlamış ancak henüz emekli olmamış engelli çalışanları kapsıyor.

Eşiniz gibi süreli engelli vergi indirimi raporuyla daha önce emekli olan ve kontrol muayenesine tabi kişilerin kazanılmış hakları korunacak. Eşinizin 2026 yılı temmuz ayında kontrol muayenesini SGK sağlık kurulları yapacak. Ancak, eşinizin raporu düzenlenirken, engelli vergi indirimi raporu alırken Hazine ve Maliye Bakanlığı sağlık kurulunda dikkate alınan aynı kurallar geçerli olacak. Hastalıklara ait engellilik oranı alt alta konularak toplam engellilik derecesi bulunacak. Eski kurallara göre yapılacak kontrol muayenesi sonrasında engellilik devam ediyorsa emekli aylığını almaya devam edecek.

2008 öncesi çalışmaya başlayan ve “süresiz” engelli raporuyla emekli olanlar ise haklarında herhangi bir ihbar, şikâyet ya da savcılık soruşturması bulunmadıkça kontrol muayenesine tabi tutulmayacaklar. Zaman zaman basına yansıyan sahte engelli raporları ile emeklilik vakaları bulunuyor. Sahte rapor çeteleri, vatandaşın kendisi yerine engelli bir kişiyi sağlık kuruluna sokarak engelli raporu düzenletebiliyor. Böyle bir durumun ihbarla sonradan ortaya çıkması halinde rapor süresiz olsa bile kontrol muayenesi yapılacak.

ESNAFA İHYA KOLAYLIĞI GELECEK Mİ?

Ekim 2008 tarihinden 2014 yılı temmuz ayına kadar BAĞ-KUR’luyum. Hiç ödeme yapmadığım için borcum silindi. Bugün ihya yapmak istersem 2070 gün karşılığı ne kadar borcum çıkar? Güncel hesaplama formülü nedir? Geçmişte olduğu gibi ihya kolaylığı gündeme gelir mi? Ödemeyi yıl bitmeden yapmak mı yoksa çıkacak bir affı beklemek mi avantajlı olur? (İlker Y.)

Ödenmeyen borç nedeniyle prim günü silinen BAĞ-KUR’lular, ihya başvurusu yaptıklarında, her gün için başvuru tarihindeki günlük asgari ücretin yüzde 34,5’i oranında prim yatırdıklarında durdurulmuş sigortalılık sürelerini canlandırabilirler. Buna göre, 2024 yılında ihya başvurusu yapanlar her gün için 230,03 TL prim öderler.

Toplam 2070 prim günü için 2024 yılı bitmeden ihya başvurusu yaptığınızda 476.162 TL prim ödemeniz gerekir. Başvuruyu 2025 yılında 1 Ocak ve sonrasında yaparsanız ödemeniz gereken prim tutarı 619.061 TL olacak. Bu yıl ödemek avantajlı görünüyor.

Geçmişte bazı yıllarda çıkartılan yapılandırma kanunlarında, BAĞ-KUR primlerini ihya edenlere adeta af niteliğinde ödeme kolaylığı sağlandı. En son 2021 yılındaki yapılandırma kanununda ihya kolaylığı getirildi. Ancak, dönemin Hazine ve Maliye Bakanı Nurettin Nebati ihya kolaylığı olacağını açıklamasına rağmen 2023 yılındaki yapılandırma kanununda ihya kolaylığı öngören bir düzenlemeye yer verilmedi. Olası bir yapılandırma kanununda nasıl bir yol izlenir bilinmez. Yapılandırma kanununu bekleyip beklememe kararını kendiniz vermelisiniz.

2025’TE EMEKLİ OLACAK KİŞİ EMEKLİ AYLIĞINDAKİ DÜŞÜŞTEN KURTULABİLİR Mİ?

27.06.1982 doğumluyum. 01.01.1996 sigorta başlangıcı, 10 bine yakın prim günüm var. EYT’den faydalanabiliyorum. Şu anda e – Devlet’te maaşım 17.000 TL görünüyor. Gelecek yıl ortaya çıkacak kayıptan kurtulmak için SGK’ya gittim, bana 27.06.2025 tarihinde 43 yaşında emekli olabileceğimi söylediler. Bu kayıptan kurtulmanın yolu var mıdır? (Ahmet Ö.)

Emekli aylığında 2024’ten 2025’e geçişte ortaya çıkan yüzde 30 oranındaki farkı gidermek için düzenleme yapılması gündeme geldi ancak yapılmadı. Emekliliğe hak kazanmış kişiler dilekçelerini 2024 yılı emeklisi olacak şekilde verdiklerinde ortaya çıkacak farktan etkilenmeyecekler. Sizin gibi emeklilik koşullarını 1 Ocak 2025 tarihi ve sonrasında yerine getirenler ise farktan etkilenecekler.

Emekli aylığınız yeni yılda önce 13.000 TL’ye düşecek, sonra bu tutara ocak ayındaki emekli aylığı zammı yansıtılacak. Ocak ayında zamlı emekli aylığınız yaklaşık 15.300 TL görünecek.

Koşulları yerine getirip dilekçeyi bu yıl bitmeden vermiş olsaydınız emekli aylığınız ocak zammıyla birlikte 19.900 TL’ye ulaşacaktı.

Brüt ücretiniz brüt asgari ücretin 3 kat ve üzeri ise en az beş yıl çalıştıktan sonra reel olarak 2024 yılındaki emekli aylığı seviyenizi yakalayabilirsiniz.

KISMİ EMEKLİLİK AVANTAJLI MI?

Eşim 2003 yılından, evlendiğimiz 2012 yılına kadar çalıştı. 3100 prim günü bulunuyor. Şu anda 37 yaşında. Emekli olabilmek için isteğe bağlı sigorta ile devam edip, son 2-3 yıl SSK’ya çevirmek mantıklı mı? Ne tavsiye edersiniz? (İbrahim T.)

Sigortalı çalışmaya 9 Eylül 1999 ile 30 Nisan 2008 tarihleri arasında başlamış olan 4/a’lı (SSK’lı) kadınlar, normal emeklilikte de kısmi emeklilikte de 58 yaşa tabiler. Normal emeklilik için 7000 prim gününü, kısmi emeklilik için ise 4500 prim gününü tamamlamaları gerekir. Özellikle asgari ücret üzerinden çalışan veya isteğe bağlı sigorta primi ödeyenler için emekli aylığı bakımından 4500 gün ile 7000 gün arasında bir fark bulunmuyor. Kök aylıklar ile ilgili kapsamlı bir düzenleme yapılmadıkça her ikisinden de aynı tutarda aylık bağlanır.

SSK’dan 4500 gün ile emekli olabilmek için en az 140 gün daha 4/a’lı çalışıp, ondan sonra isteğe bağlı sigorta primi ödemesi gerekir. Varsa çocuğunuz için doğum borçlanması yoluyla 140 günü 4/a’ya saydırdıktan sonra isteğe bağlı sigortaya geçerek 4500 günü tamamladıktan sonra asla daha fazla prim ödememeli. Prim günü isteğe bağlı sigorta ile birlikte 4500 günü aşarsa bu kez BAĞ-KUR kapsamında en az 5400 günü tamamlaması istenir.