Rüya görmenin nedenleri nelerdir? Neden kâbus görürüz?

RÜYALAR İLE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR

Klasik tarih içerisinde rüyalara daha objektif, gerçekçi ve bilimsel bir bakış açısı geliştirmeye çalışan bazı toplumlar ve kişiler olduysa da, rüyalarla ilgili ilk bilimsel çıkarımları yapan kişi (belki de beklenildiği üzere) Sigmund Freud'dur. 1900 yılında yayınladığı Rüyaların Yorumu başlıklı makalesinde Freud, rüyaların ve özellikle de anlamlı olan rüyaların beynin fonksiyonlarıyla alakalı olduğunu ileri sürmüştür. Ancak aynı zamanda rüyaların “anlamlı bilgiler verdiği” konusu üzerinde de durmuştur. Buna rağmen, rüyaların “fizik ötesi” olduğu iddia edilen âlemlerden değil de, beynimizin ta kendisinden kaynaklandığını söylemiştir.

Freud, rüyalarımızda bazı dileklerimizi gerçekleştirebildiğimizi düşünmüş ve buna dilek gerçekleşmesi adını vermiştir. Yani uykumuz sırasında bilinçaltımızda bulunan ve Ego ile Süperego nedeniyle baskılanmış olan isteklerimiz ve arzularımız tatmin edilmektedir. Freud’un iddiasını göre özellikle aile ve toplum nedeniyle baskılanan arzularımız rüyalarda kendilerine yer bulmaktadır.

RÜYA İÇERİKLERİ NASIL OLUŞUR?

Gerçekleşmemiş arzular, akılda kalan bir olay ya da bir çatışma rüyanın içeriğini oluşturur. Arzunun kendisi bastırılmış ve sizin farkında olmadığınız şekilde var olabilirler ama bilincimiz bu gerçekleşmesi gizliden umulan hayallerin farkındadır. Rüyalar bastırılmış arzuların rahatça gerçekleşebileceği özgür bir ortam sağlar. Rüyalar geleceğin habercisi olabilirler ama rüyanın bize gösterdiği gelecek, mutlaka gerçekleşecek olan değil, tüm ihtimaller arasında gerçekleşmesini en çok istediğimiz gelecektir. Uykuya dalmadan hemen önce aklımızdan geçenler rüyalarımızın içeriğini etkileyebilir. Aynı zamanda bir uğraş veya meslek dalıyla ilgilenen insanların rüyaları ilgilendikleri konuyla biçimlenir ve gelişir.

RÜYALARI NE ZAMAN GÖRÜYORUZ?

Uykuda iki evre vardır. Bunlar, REM Uykusu ve NREM uykusu REM (Rapid Eye Movements) uykusu, gözlerin hızlı bir şekilde hareket ettiği evreye verilen ad. NREM (nonREM) de bu göz hareketlerinin yaşanmadığı evre. Ancak bu iki evre arasındaki asıl farklılık, beynin elektriksel aktivitesini ölçen nörolojik bir test olan elektroensefalogramdaki (EEG) dalga hareketleri. REM uykusundayken hızlı ve yoğun beyin dalgaları gözlenirken nREM sırasında yavaş dalga hareketleri gözlenir. Rüyalar da, çoğunlukla REM uykusu esnasında deneyimlenir. Ancak ilginç olan nokta, rüya görürken hiçbir kasımızı kullanmamamıza rağmen, beynimizin neden bu kadar fazla çalışmaya ihtiyacı duyduğu. Bunun cevabı REM uykusu esnasında beynimizin gerçekleştirdiği eylemlerle alakalı olabilir. Hayvanlarla yapılan birçok bilimsel araştırmaya göre REM uykusu bilişsel aktivitelerin geliştirilmesinde önemli rol oynuyor. Buna örnek olarak öğrenme, hafıza, problem çözme yetenekleri verilebilir.

REM uykusunun bir başka önemli işlevi ise korku, tehlike, tehdit gibi risk analizi esnasında önemli rol oynayan duyguların yönetilmesindeki nörolojik bağlantıları kontrol etmesi. Dolayısıyla dolaylı da olsa kişinin karar verme mekanizmasına etkisi olduğunu söyleyebiliriz. Özellikle REM uykusunun eksikliğinin gözlemlenip analiz edildiği deneyler gösteriyor ki, REM evresi korku gibi duygular içeren anıların hafızada anlamlandırılıp bütünleştirilmesinde büyük önem taşıyor.

NEDEN RÜYA GÖRÜYORUZ?

Neden rüya gördüğümüze dair birçok teori var yine de bunu kesin olarak henüz bilmiyoruz. Zihinsel, duygusal ve fiziksel sağlığımız için rüyalara ihtiyacımız vardır. Rüyalar; duygular, anılar ve diğer bilgilerle verimli bir şekilde başa çıkmamızı sağlar. Uykunun metabolizmayı, beyin fonksiyonlarını ve kan basıncını düzenlemesi gibi bilgilere kolayca ulaşabiliriz. Ancak araştırmacılar için rüyaların rolünü açıklamak oldukça zordur.

Baskın olan bir teori, rüya görmenin anıları pekiştirmemize ve analiz etmemize yardımcı olduğu ve kişinin uyanıkken karşılaştığı çeşitli zorluklar ve durumlar için bir ön hazırlık görevi gördüğüdür.

Az sıklıkta rüya gören kişilerin sahip olabileceği özellikler:

- Fazla gerginlik

- Endişe

- Depresyon

- Konsantre olmakta zorlanma

- Koordinasyon eksikliği

- Vücut kitle endeksine göre kilolu olmak

GÖRDÜĞÜMÜZ RÜYALARI NEDEN UNUTUYORUZ?

Çoğu insan her gece rüya görür ancak rüyalar sırasında veya hemen sonrasında uyanmadığımız sürece rüyalarımızı hatırlamayız. Rüyalarımız uzun süreli hafızada depolanmaz, kısa süreli hafızada saklanır. Uyanır uyanmaz rüyamızı bir yere yazarsak ve rüyamız hakkında konuşursak, uzun süreli belleğe yerleştirilmesine yardımcı olabiliriz. Bir rüya birkaç defa dile getirilmemiş ya da hatırlanmamışsa bellekten tamamıyla silinebilir. Rüyaları hatırlama konusunda her insan aynı değildir. Hatırlama oranı kişiden kişiye farklılık gösterir. Canlı ve belirgin zihinsel imgelere sahip olan kişiler rüyalarını daha sık hatırlarlar aynı zamanda rüyaya gösterilen ilgi hatırlamada önemli rol oynar.

EN SIK GÖRÜLEN RÜYA TÜRLERİ

Rüyalar, çeşitli türleriyle insanların uyku esnasında deneyimlediği zengin iç dünyalarıdır. İşte, en sık görülen rüya türleri:

Kovalama rüyaları: Kişinin kovalandığı, kaçtığı veya saklandığı rüyalardır. Bu rüyalar genellikle kaygı, endişe ve korku hissiyatlarına işaret eder.

Düşme rüyaları: Kişinin yüksek yerlerden düştüğünü veya aşağı düştüğünü hayal ettiği rüyalardır. Bu rüyalar kontrol kaybı, başarısızlık ve güvensizlik hislerinin sembolü olabilir.

Okul ve sınav rüyaları: Kişinin okulda veya sınavda olduğu, notlarının düşük olduğu veya hazırlıksız olduğu rüyalardır. Bu rüyalar, kaygı ve stresle ilgili olabilir.

Uçma rüyaları: Kişinin uçtuğunu veya planörde olduğunu hayal ettiği rüyalardır. Bu rüyalar özgürlük, başarı ve yükselişi temsil edebilir.

Cinsel rüyalar: Kişinin cinsel arzularını ve fantezilerini yansıtan rüyalardır. Bu rüyalar, kişinin cinsel kimliği ve arzularıyla ilgili olabilir.

KABUS GÖRMEK

Kabus, korkutucu veya üzücü olan bir rüya olarak kabul edilir. Kabus, “rüya kaygı atağı” olarak da adlandırılır. Kabus görmenize neden olabilecek faktörler, stres, kaygı, travma, duygusal çatışmalar, bedensel hastalıklar ve kullanılan bazı ilaçlar olarak sıralanabilir. Rüyada olduğu gibi kabuslar da REM aşamasında meydana gelir ve uyandıktan sonra içeriği genelde hatırlanır.

Sık sık kabus görüyorsak ve yaşam kalitemiz bundan etkileniyorsa uyku bozukluğumuz olabilir. Kabuslar, uyumak istememenize ve rüyalardan korkmanıza neden olur. Bu durum uykusuzluğa, uykusuzluk da kabusların şiddetinin artmasına vesile olur. Eğer bu kısır döngü kırılmazsa diğer uyku ve psikolojik sorunları ortaya çıkarır.

RÜYA GÖREMEME NEDENLERİ

Rüya görmeme durumu, bireylerin uyku sırasında hiç rüya görmediklerini düşündükleri veya rüyalarını hatırlamadıkları bir durumdur. Aslında herkes rüya görür; uykunun REM (Hızlı Göz Hareketi) evresinde rüya görmek yaygındır. Ancak, bazı insanlar uyandıklarında rüyalarını hatırlamazlar veya çok nadiren hatırlarlar. Bu durumun birkaç farklı nedeni olabilir:

1. STRES VE YORGUNLUK

Günlük yaşamda yoğun stres altında olan veya zihinsel olarak yorgun olan bireyler, rüyalarını hatırlamakta daha fazla zorluk yaşarlar. Zihin yoğun stresle başa çıkmak için enerji harcar ve bu durum, uyandığında rüyaları hatırlama kapasitesini etkileyebilir.

2. UYKU HİJYENİ

Uyku hijyeni ve düzenli bir uyku rutini, uygun bir uyku ortamı ve yeterli uyku süresi sağlamak gibi gereken ortamı sağlar. Uyku hijyeninin yetersiz olduğu durumlarda, rüyaları hatırlama ihtimali azalabilmektedir.

3. NÖROLOJİK DURUMLAR VE SAĞLIK SORUNLARI

Bazı sağlık sorunları, özellikle nörolojik rahatsızlıklar, rüya görme veya rüya hatırlama sürecini etkileme potansiyeline sahiptir. Örneğin hafıza ile ilgili problemler veya diğer nörolojik hastalıklar rüyaların hatırlanmasını zorlaştırır.

4. GENETİK VE BİREYSEL FARKLILIKLAR

Her insanın rüya görme ve hatırlama yeteneği farklıdır. Genetik faktörler ve bireysel farklılıklar, rüya hatırlama kapasitesini etkiler.

Rüya görmeme durumu veya rüyaları hatırlamama, genellikle ciddi bir sağlık sorununun belirtisi değildir. Ancak sürekli olarak rüyalarını hatırlamayan bir kişi, uyku düzeni ve hijyenini değerlendirmelidir. Eğer kişi uyku apnesi gibi uyku bozukluklarından şüpheleniyorsa veya diğer sağlık sorunlarıyla birlikte rüya hatırlama problemi yaşıyorsa, bir doktora danışmak faydalı olabilir. Ayrıca, rüya günlüğü tutmak ve uyandığında rüyalarını hemen düşünmek gibi yöntemler, rüyaların hatırlanmasına yardımcı olabilir.