Sigara vergisindeki düzenleme enflasyonu olumlu etkiledi
Ocak ayında yıllık enflasyon yüzde 64'ü aşıp aylık enflasyon da yüzde 6.70 ile çok yüksek gelirken sigaranın vergisinde yapılan düzenlemenin enflasyonu olumlu etkilediği yani oranın daha da yükselmesini önlediği tespit edildi. Merkez Bankası enflasyon raporunda, düzenleme sonrası sigaralarda 2 lira gibi sınırlı bir artış yapıldığı belirtilerek "Yönetilen yönlendirilen fiyatlar, vergi yapısında gerçekleştirilen değişiklik sonrası tütün fiyatlarının bir önceki Rapora kıyasla daha sınırlı artacağı varsayımıyla, yıl sonu tahminlerini 0,1 puan aşağı yönlü etkilemiştir" denildi.
2023 sonunda sigaranın vergisinde yapılan düzenlemeyle, nispi ÖTV oranının yüzde 63’ten yüzde 57’ye indirilmesinin enflasyonu 0.1 puan olumlu etkilediği görüldü. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Fatih Karahan’ın açıkladığı yılın ilk enflasyon raporunda yeni vergi yapısının tütün fiyatlarına olumlu etkisiyle ilgili geniş değerlendirme yapıldı. Enflasyon raporunda tütün ürünlerinde 2023 sonunda yapılan yeni vergi düzenlemesinin enflasyon üzerindeki sektör kaynaklı etkiyi hafiflettiği bu durumun gelecek dönemde de devam etmesinin beklendiğine dikkat çekildi.
Rapora göre, nispi ÖTV oranın düşürülmesiyle mali çarpan 7,50’den 5,17’ye geriledi. Bu durumda, 1 liralık maliyet veya maktu ÖTV artışı gerçekleştiğinde, firmalar perakende fiyatlarını eski düzenlemeyle 7,5 Türk lirası yükseltirken yeni düzenlemeyle 5,17 lira tutarında bir artış yeterli oldu. Artış ihtiyacının daha düşük olması da enflasyon üzerinde sektör kaynaklı etkiyi hafifletiyor.
SADECE 2 LİRA ARTTI
Enflasyon raporda, “Yönetilen yönlendirilen fiyatlar, vergi yapısında gerçekleştirilen değişiklik sonrası tütün fiyatlarının bir önceki Rapora kıyasla daha sınırlı artacağı varsayımıyla, yıl sonu tahminlerini 0,1 puan aşağı yönlü etkilemiştir” denildi. Raporda, yeni vergi düzenlemesini takiben ocak ayında sigaralarda perakende satış fiyatlarının, eski düzenlemenin ima ettiği artıştan daha sınırlı bir şekilde, 2 lira civarında yükseldiği belirtildi.
“Yeni vergi yapısıyla ilerleyen dönemlerde de daha düşük oranlı perakende fiyat artışı yeterli olacak, enflasyonist baskı daha sınırlı kalacaktır” denilen raporda, AB ülkelerine yakınsamayı hedefleyen bu düzenlemenin dezenflasyona geçiş döneminde maliye ile para politikası arasındaki eşgüdüm açısından da örnek oluşturduğuna dikkat çekildi. Yıl sonu enflasyon tahmininin korunmasında da öngörüyü aşağı yönlü etkileyen faktörlerden biri tütün ürünlerinde gerçekleşen vergi reformu oldu.
MERKEZ BANKASI ENFLASYON RAPORU’NDA TÜTÜN FİYATLARIYLA İLGİLİ DEĞERLENDİRMELER ŞÖYLE:
TCMB Enflasyon Raporu 2024-I (sf 65): 2024 yıl sonu enflasyon tahmini yüzde 36 seviyesinde korunmuştur. 2024 yılı tahminimizi korumamızda bir dizi faktörün birbirini dengelemesi etkili olmuştur. Ücret ayarlamaları ve kamu harcamaları nedeniyle 2024 yılı birinci çeyreğinde çıktı açığının bir önceki Rapora göre daha yukarıda olacağı tahmin edilmiştir. … Bu görünüm altında, çıktı açığı tahmini güncellememiz 2024 yılı enflasyon tahminini 0,4 puan artırıcı yönde etkilemiştir. Buna ek olarak, öngörülenin üzerinde gelen ücret artışlarından kaynaklanan birim işgücü maliyeti yükselişi, tahmini 1,5 puan yukarı yönlü etkilemiştir. Gıda fiyatları ve Türk lirası cinsi ithalat fiyatlarından gelen güncellemelerin toplamı ise 1,4 puandır. Yönetilen yönlendirilen fiyatlar, vergi yapısında gerçekleştirilen değişiklik sonrası tütün fiyatlarının bir önceki Rapora kıyasla daha sınırlı artacağı varsayımıyla, yıl sonu tahminlerini 0,1 puan aşağı yönlü etkilemiştir. Ayrıca, enflasyonun ana eğilimindeki iyileşmenin, tahminler üzerinde aşağı yönlü tesiri olmuştur. Öncelikle, parasal sıkılığın fiyatlama davranışlarına yansıması öngördüğümüzden daha güçlü olmuştur. Buna ilaveten, politika duruşunun ara hedefler doğrultusunda bir önceki raporda öngörülenden daha uzun süre korunacak olması da ana eğilime olumlu yansıyacaktır. Dolayısıyla, ana eğilimdeki değişim, tahminleri 3,2 puan düşürücü olmuştur.
TCMB Enflasyon Raporu 2024-I | Ekonomik Görünüm (sf. 42-43) Tütün Ürünlerinde Vergi Reformunun İma Ettikleri:
Yapılan düzenlemeyle 2024 yılı başından itibaren tütün ürünlerinden alınan nispi ÖTV oranı düşürülürken maktu ÖTV tutarı yükseltilmiştir. Tütün ürünlerinde vergi matrahının perakende fiyat olması nedeniyle nispi ÖTV oranının indirilmesi mali çarpanı da aşağıya çekmiştir. Bu durumda, maliyet veya maktu vergi artışı kaynaklı bir perakende fiyat değişikliği ihtiyacı önceki düzenlemeye kıyasla daha düşük oranlı bir artışla karşılanabilecek, manşet enflasyon üzerindeki etki azalacaktır.
Tütün ürünleri küresel ölçekte yüksek bir oranda vergilendirilirken uygulamada ülkeler arasında ayrışma izlenmektedir. Vergi geliri bazı ülkelerde büyük ölçüde maktu vergiye, bazılarında daha dengeli bir yapıya, Türkiye’nin içinde olduğu kalan ülkelerde ise büyük ölçüde nispi vergiye dayanmaktadır. Aynı vergi gelirine farklı yöntemlerle ulaşılabilirken tütün ürünlerinde vergi matrahının perakende fiyat olması “mali çarpan” kavramını doğurmakta, sektörün fiyat belirleme yapısını değiştirmektedir. Mali çarpan, üretici fiyatı ya da maktu vergilerdeki bir birimlik artışın nihai satış fiyatına ne oranda yansıyacağını ifade etmektedir. Nispi ÖTV oranının yüksek belirlendiği durumlarda mali çarpan da yüksek olmakta, maliyet veya maktu vergi artışında üretici aynı geliri elde edebilmek için perakende fiyatını daha yüksek oranlı artırmak durumunda kalmaktadır.
2023 yılının son günlerinde yapılan düzenleme ile tütün ürünleri vergi yapısında değişikliğe gidilmiştir. Bu düzenlemeyle, nispi ÖTV oranı yüzde 63’ten yüzde 57’ye indirilmiş, dolayısıyla mali çarpan 7,50’den 5,17’ye gerilemiştir. Bu durumda, 1 Türk liralık maliyet veya maktu ÖTV artışı gerçekleştiğinde, firmalar perakende fiyatlarını eski düzenlemeyle 7,5 Türk lirası yükseltirken yeni düzenlemeyle 5,17 Türk lirası tutarında bir artış yeterli olmaktadır. Artış ihtiyacının daha düşük olması da enflasyon üzerinde sektör kaynaklı etkiyi hafifletmektedir. Yapılan düzenlemede nispi ÖTV oranındaki indirim kaynaklı gelir kaybını telafi etmek için paket başına maktu ÖTV tutarı 1,1043 Türk lirasından 4,8058 Türk lirasına yükseltilmiştir. Maktu vergi tutarının seçiminde vergi yapısında değişikliğe gidilmediği ve 2023 yılı ikinci yarısında oluşan üretici enflasyonunun otomatik bir şekilde maktu ve asgari maktu vergilere yansıtıldığı durumda elde edilecek kamu geliri baz alınmıştır.
Yeni vergi yapısıyla ilerleyen dönemde enflasyonist baskı daha sınırlı olacaktır. Yeni vergi düzenlemesini takiben ocak ayında sigaralarda perakende satış fiyatları, eski düzenlemenin ima ettiği artıştan daha sınırlı bir şekilde, 2 Türk Lirası civarında yükselmiştir. Yeni vergi yapısıyla ilerleyen dönemlerde de daha düşük oranlı perakende fiyat artışı yeterli olacak, enflasyonist baskı daha sınırlı kalacaktır. AB ülkelerine yakınsamayı hedefleyen bu düzenleme, dezenflasyona geçiş döneminde maliye ile para politikası arasındaki eşgüdüm açısından da örnek oluşturmuştur.
