Eğitimde Ölçme Ve Değerlendirme nedir?

Eğitimde ölçme ve değerlendirme, eğitim ve öğretim sürecinde öğrencilerin aldıkları derslerdeki kazanılması arzu edilen özelliklerinin belirlenmesi, belirlenen özelliklerin amaca uygunluğu konusunda kararlar verilmesi süreçleridir. Bu süreçler, daha çok öğrenci hakkında geçti/kaldı kararları için yapılmakla beraber, öğrenme eksikliklerinin belirlenmesi (süreç değerlendirme), uygulanan öğretim programının işlerliğinin belirlenmesi, öğretmen performansının belirlenmesi, eğitim ortamının uygunluğunun incelenmesi, öğrencilerin seçilip yerleştirilmesi, personel seçimi gibi farklı amaçlar için de yapılmaktadır. Yapılan bu değerlendirmeler için elde edilen ölçme sonuçlarının yeterince hatalardan arınık (güvenilir) ve amaca uygun (geçerli) olması gerekir.

Ölçme, bir araçla objelerin özellikleri hakkında veri toplama işlemidir. Değerlendirme ise bir karar verme sürecidir. Objelerin özellikleri, fiziksel olarak fark edilebilir olabileceği gibi başarı ve tutum gibi bilişsel veya duyuşsal mahiyette de olabilir. Bir masanın uzunluğunun metre ile ölçülmesi gibi fiziksel özelliklerin ölçülmesi nispeten daha kolay ve daha az hatalı olabilir. Matematik dersinde öğrencilerin başarısını ölçmek için hazırlanan bir sınav ile öğrenciye başarı puanı vermek daha zordur. Öğrenci, sorunun cevabını bildiği halde cevap vermeyebilir; soru iyi ifade edilemediği için yanlış anlaşılabilir veya puanlama esnasında hata yapılabilir. Aynı öğrencinin matematik dersindeki başarısı, farklı bir öğretmenin hazırladığı sınavda değişebilir.

Fiziksel özelliklerin fark edilebilir olması ve bu özelliği ölçmek için herkesin aynı aracı kullanıyor olması, diğer taraftan bilişsel özelliklerin doğrudan gözlenememesi ve bu özelliği ölçmek için metre gibi herkesin kullanabildiği standart bir ölçme aracının olmaması, ölçmenin iki türünü ortaya çıkarmıştır. Bunlardan ilkine doğrudan (temel) ölçme, ikincisine de dolaylı ölçme denir. Temel ya da dolaylı ölçme ile elde edilen iki ölçme sonucu arasında kurulan matematiksel ilişkiyle elde edilen üçüncü ölçme ise türetilmiş ölçme adını alır. Örneğin cismin hacmi ve ağırlığı verildiğinde, öz kütlesinin bulunması gibi.

Ölçme sonuçlarının bir ölçütle karşılaştırılmasıyla ölçülen nitelik hakkında karar verme sürecine değerlendirme denir. Örneğin markete gittiğinizde alacağınız ürüne, öğrencinin dersteki başarısına, doktorun hastası hakkında vereceği tanı ve tedavisine, hayatın hemen hemen her anında karar vermek durumunda kalırız. Vereceğimiz kararın isabetli olması, topladığımız bilgilerin doğruluğuna ve bu bilgileri karşılaştıracağımız özelliklere bağlıdır. Bunlardan toplanan bilgiler ölçmeyi, karşılaştırmada kullanacağımız özellikler de ölçütü (kriter) gösterir. Ölçme ve ölçüt, değerlendirmenin ilk iki aşamasıdır. Ölçme sonuçlarını ölçüt ile karşılaştırdığımızda verilen karar da değerlendirmenin son aşamasıdır.

Türkçede değerlendirme kavramı, hem "assessment" hem de "evaluation" kavramlarının her ikisi için de kullanılır. Yabancı literatürde kullanılan kavramlar arasında fark vardır. Bu nedenle bazı Türk bilim insanları "assessment" karşılığı olarak durum belirleme, "evaluation" karşılığı olarak da değerlendirme ifadelerini kullanmaktadır.