Merkez bankaları faiz artırım yarışına girdi
Artan enflasyona karşı bu yıl başta Fed olmak üzere dünya genelinde 45 merkez bankası faiz silahını çekti. Fed'in 75 baz puanlık son artırımının hemen ardından İsviçre ve İngiltere merkez bankalarından da faiz artırımları geldi. Özellikle İsviçre Merkez Bankası'nın 15 yılın ardından ilk kez faiz artırımına gitmesi piyasaları şaşırttı. ECB temmuzda faiz artırımlarına başlama niyetinde olduğunu açıklarken Türkiye'de TCMB yılın ilk 5 toplantısını pas geçti
Bu hafta piyasaların ana gündemi Fed'in faiz artırımı oldu. Çarşamba akşamı Fed artan enflasyonu dizginlemek amacıyla 1994'ten bu yana ilk kez 75 baz puanlık faiz artırımına gitti. Politika faizi böylece yüzde 1.50-1.75 aralığında çekilirken Fed yetkilileri faizin sene sonu yüzde 3.4'e yükseleceğini öngördü.
Fed, mart ayında 25, mayıs toplantısında ise 50 baz puanlık artırım kararları almıştı. Fed'in son kararında ABD'de 41 yılın zirvesine yükselen enflasyon etkili oldu. Geçen cuma ABD'de mayıs ayında yıllık enflasyonun yüzde 8.6'ya yükseldiği açıklandı. Piyasa beklentisi ise enflasyonun yüzde 8.3 gelmesi yönündeydi. Enflasyondaki yükselişe özellikle gıda, enerji ve barınma fiyatlarındaki artışlar önemli katkıda bulundu.
ABD'de enflasyonun 20 yıllık seyri:
Ancak enflasyon endişesi ABD'ye özgü değil. Koronavirüs salgını sonrası bozulan tedarik zincirlerinde henüz toparlanma yaşanmamışken bu yıl Rusya'nın Ukrayna'yı işgal girişimi geldi. Savaşın etkisiyle enerji ve tüm emtia fiyatlarında önemli yükselişler yaşandı.
PETROL VE GIDADA YÜKSELİŞ
Brent petrolün varil fiyatı arza yönelik endişelerle 2022 genelinde yüzde 53 yükselerek 120 doları aştı. Küresel gıda fiyatlarındaki değişimi ölçen FAO Gıda Fiyatları Endeksi ise mayıs ayında yıllık yüzde 22.8 yükseldi. Dünyanın önemli tahıl ve gübre sağlayıcıları arasında olan Rusya ve Ukrayna'nın devam eden savaşı nedeniyle gıda fiyatlarında yakın zamanda düşüş öngörülmüyor.
Ülkelerde alınan son faiz artırım kararları ve politika faizi oranları:
45 ÜLKEDE ARTIRIM KARARI
Tüm bu gelişmeler dünya genelinde tüketici fiyatlarının artmasına yol açarken merkez bankaları da artan enflasyonla mücadele için Fed'in izinden gidiyor. Şu ana kadar 2022 yılında dünya genelinde 45 ülkede merkez bankaları faiz artırım karalarına imza attı.
15 YIL SONRA GELEN SÜRPRİZ
Son olarak dün İngiltere ve İsviçre'den faiz artırım kararları geldi. İsviçre Merkez Bankası (SNB), sürpriz bir şekilde politika faizini 50 baz puan artırdı. Bu, banka tarafından Eylül 2007'den bu yana yapılan ilk faiz artırımı oldu. SNB'den yapılan açıklamaya göre, gösterge faiz oranı yüzde -0.75'ten yüzde -0.25'e çıkarıldı. Piyasaların beklentisi faizlerde bir değişikliğe gidilmeyeceği yönündeydi.
ÜST ÜSTE 5 ARTIRIM
İsviçre'nin ardından İngiltere Merkez Bankası da politika faizini 25 baz puan artışla yüzde 1.25 seviyesine çıkardı. Banka son beş toplantının beşinde de böylece faiz artırım kararı almış oldu. Karar metninde enflasyonist etkilere karşın bankanın tetikte olmaya devam edeceği vurgulandı.
22 YIL SONRA BİR İLK
Daha önce ise Kanada Merkez Bankası 1 Haziran'da 50 baz puanlık faiz artırımına gitmişti. Böylece banka, son 2 toplantısında da faiz artırım kararı almış oldu. Avustralya Merkez Bankası da 7 Haziran'da piyasaların beklentisinin üzerinde bir şekilde 50 baz puanlık faiz artırımına gitti. Bu Avustralya'da 22 yılın ardından yapılan ilk 50 baz puanlık artırım oldu.
MAYISTA DALGA DALGA YAYILMIŞTI
Birçok önemli ekonomide henüz haziran ayı faiz kararı açıklanmadı. Fed'in geçen ayki faiz artırımının ardından ise artırımlar üst üste gelmişti. Fed'in hemen ardından Brezilya Merkez Bankası 100 baz puanlık artırıma gitmişti. Suudi Arabistan, Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri merkez bankaları da mayısta 50'şer baz puanlık artırım karaları aldı.
Çekya Merkez Bankası da mayıs başında 75 baz puanlık faiz artırım kararı aldı. Yeni Zelanda Merkez Bankası da Fed'e paralel bir şekilde mayıs toplantısında 50 baz puanlık artırım kararı almıştı.
RUSYA SAVAŞ ÖNCESİNE DÖNDÜ
Yukarıdaki grafikte de görüldüğü gibi yılın en büyük faiz artırım kararları savaş halindeki Rusya ve Ukrayna'dan geldi. Rusya Merkez Bankası şubat ayında Ukrayna'yı işgal girişiminin hemen ardından rublenin değerini korumak için 1050 baz puanlık faiz artırımına gitti. Ancak banka son olarak 10 Haziran'da 150 baz puanlık indirime gitti. Üst üste yapılan indirimlerle politika faizi yüzde 9.5 ile savaş öncesine döndü.
UKRAYNA'DA ENFLASYONLA MÜCADELE
Ukrayna Merkez Bankası ise para birimindeki değer kaybını durdurmak ve artan fiyatları dizginlemek için 2 hafta önce politika faizini yüzde 10'dan yüzde 25'e yükseltti. Böylece politika faizi Eylül 2015'ten bu yana en yüksek seviyesine ulaştı. Ukrayna Merkez Bankası mayısta yıllık enflasyonun yüzde 17'ye yükseldiğine dikkat çekti ve savaş nedeniyle bu yıl ikiye katlanabileceğini belirtti. Bu sebeple faiz artırımının zorunlu hale geldiğini bildirdi.
ECB TEMMUZDA BAŞLAYACAK
Dünya genelinde faiz artırım fırtınası sürerken gözler şu ana kadar henüz faiz silahını çekmeyen Avrupa Merkez Bankası'na (ECB) çevrildi. Euro Bölgesi'nde yıllık enflasyon mayısta yüzde 8.1 ile tarihi zirvesine ulaştı. Son olarak 9 Haziran'daki toplantısında ECB politika faizini yüzde 0'da sabit bıraktı. Ancak temmuz ayında 25 baz puanlık faiz artırımına gitme 'niyetinde' olduğunu açıkladı.
TCMB HAMLE YAPMADI
Dünyada bunlar yaşanırken Türkiye'de Merkez Bankası bu yıl şu ana kadar 'bekle-gör' politikası uyguladı. 2021 yılı eylül ayından aralık ayına kadar 500 baz puanlık indirimle politika faizini yüzde 14'e indiren Merkez Bankası bu yıl ilk 5 toplantıda faize dokunmadı.
Son olarak 26 Mayıs'ta faiz sabit bırakılırken karar metninde "Fiyat istikrarının sürdürülebilir bir şekilde kurumsallaşması amacıyla TCMB’nin tüm politika araçlarında kalıcı ve güçlendirilmiş liralaşmayı teşvik eden geniş kapsamlı bir politika çerçevesi gözden geçirme süreci devam etmektedir" ifadeleri yer aldı.
Türkiye'de yıllık enflasyon mayıs ayında yüzde 73.5'e yükseldi.
