Etiketi bırak gramaja bak

Özellikle atıştırmalık ve kuruyemişte tüketicinin alıştığı fiyatı artıramayan üreticiler, paketleri hafifletiyor. Marketlerdeki fiyat etiketlerinde yazan gramajlarla ambalajlardakiler birbirini tutmuyor

Market poşetleriniz hafifledi ama ödediğiniz para değişmedi mi?

Bir paket çekirdeği film boyunca yerken, şimdi paket filmden önce mi bitiyor? Son günlerde arkadaş sohbetlerinde, sosyal medyada sık sık konuşulan bir şey var. Bazı ürünlerde fiyat hiç değişmezken paketler küçülüyor, hafifliyor. Bu hafifleme ilk anda fark edilmese de uzun vadede tekrarlandığında artık hissedilir hale geliyor. Öyle ki market etiketlerinde belirtilen gramaj ile ürünün üzerindeki birbirini tutmaz oluyor. Market etiketleri bile bu ‘gizli zam’mın hızına yetişemiyor.

Buna ekonomide ‘shrinkflation’ deniyor. Yani bir ürünün ağırlığını azaltıp satış fiyatını sabit tutarak tüketiciyi kızdırmadan zam yapmak. Üreticiler, hammadde ve kurdan kaynaklanan maliyet artışlarını fiyata yansıtarak müşteriden tepki çekmek yerine paketlerin ağırlığını azaltıyor. Ve bu henüz Türkiye’de açık açık istatistik verilere dönüşmedi ama Avrupa ülkeleri ve ABD’de istatistik kurumları gramaj düşüşlerinin de dökümünü çıkarıyor. Bu trend, tüketicinin satın alırken gramaja bakmadığı ürünlerde uygulanıyor. Yani 1 kilogramlık süt, 900 grama inmiyor, çünkü tüketici o sütü alırken ambalajda önce gramaj arıyor. Ya da kuru bakliyatta aynı hassasiyeti göstererek gramaja bakıyor. Ama kuruyemiş veya bisküvi ve atıştırmalıklarda dikkat ettiği şey satış fiyatı.

DİJİTAL ETİKETE Mİ GEÇSEK?

Yazıyı yazarken aklıma, 1997 yılının Aralık ayında yaptığım bir haber geldi. Yıllık enflasyonun yüzde 100 olduğu bir yıl. Migros, sürekli fiyat değiştirmekten yılmış, bazı marketlerde elektronik fiyat etiketine geçmişti. Fiyat artışları anında dijital etikete yansıtılıyordu. Aslında bugünkü duruma baktığımızda marketlerin bu kez fiyat artışına değil gramaj düşüşündeki hıza yetişemediği görülüyor. Özellikle atıştırmalık reyonlarında market etiketindeki fiyat ile ambalaj üzerindeki fiyatları tek tek karşılaştırdım. Sayfada fotoğraflarını da göreceksiniz. Pek çok üründe gramaj düşmüş, ama fiyat sabit kaldığı için etikette hâlâ eski gramajlar var.

ETİKETTEKİ AĞIRLIK PAKETTE HAFİFLİYOR

Ambalajların hafiflediğini fark etmemek mümkün değil. Zaten biraz dikkatli bir tüketici, market rafındaki fiyat etiketinde yazan gramaj ile ambalajın üzerindeki gramajın bazen birbirini tutmadığını görecektir. Ben onlarca örnekten birkaçını seçtim. Etikette 238 gram olan cips pakette 226 grama inmiş. 125 gramı 13 liradan satılan vişne kurusu, ambalajda 120 gram. Ballı hardallı şekerleme 68 gramdan 64 grama düşmüş. Çubuk krakerin fiyat etiketindeki gramajı 60 iken, paketteki gramaj 52. Elimiz hassas terazi değil ki ölçelim?

KAKAO FİYATI 4 AYDA 50 ARTTI

Emtia piyasasında, yılın başından bu yana en çok kazandıran ürün kakao oldu. Kakao fiyatı bu yılın başından beri yüzde 50 arttı. Ocak ayı ile beraber üretildiği bölgelerde hava sıcaklıklarının mevsim normallerinin üzerinde seyretmesi ve yağışların düşük olması kakao fiyatlarında artışa neden oldu. Afrika kıtasının en büyük ihraç ürünü olan kakao bu yıl mevsimsel gelişmeler nedeniyle önemli ölçüde üretim ve kalite kaybı yaşadı. Hal böyle olunca New York Ticaret Borsası’nın Comex bölümünde kakaonun tonu 2 bin 815 doları gördü.

Kakaonun yılbaşı fiyatı 1900 dolar düzeyindeydi. Önceki yıl ise kakao 1800-2200 dolarlar arasında seyrediyordu.

HEP 1 LİRA OLMAK İÇİN 40 GRAMA DÜŞTÜ

Hafta ortasında Yiğitcan Yıldız kuruyemiş fiyatlarındaki yüksek fiyat artışlarını “Artık çerez parası değil” başlığıyla yazdı. O listede zam şampiyonu 3 yıllık yüzde 36.3 fiyat artışıyla antepfıstığı oldu. En ucuz eğlencelik olan ay çekirdeği de üç yılda yüzde 22.5 oranında zamlandı. Ama biz yıllardır hep 1 lira vererek çekirdek alıyoruz değil mi? Çünkü çekirdeğe 1 lira vermeye alıştık. Ama artık o paraya aldığımız çekirdek 40 gram ile avcumuzu bile doldurmuyor.

İşte en akılda kalan ürünle anlatmak gerekirse ‘shrinkflation’ bu. Üreticiler bunu, “Tüketiciye ulaşılabilir hizmet verebilmek için, 50 kuruş, 75 kuruş, 1 lira, yani tam para stratejisi uygulamak’ diyorlar.

BBC HAFİFLEYEN ÜRÜNLERİ DERLEDİ

‘Shrinkflation’ özellikle Avrupa ve ABD’de son dönemde çok konuşulan ve istatistiklerle ölçülen bir kavram. Soldaki tabloda BBC 2014-2018 yılları arasında gerçekleşen gramaj düşüşlerini sıraladı. Fiyatları sabit tutmak adına örneğin Snickers çikolatalı bar yüzde 28.1 oranında küçülmüş. Toblerone ambalaj küçülmesinde en fazla konuşulan ürün. O da 4 yılda 200 gramdan 150 grama düşmüş. Özellikle kakao fiyatlarındaki yüksek artış bu ürünlerin hızla küçülmesine neden oluyor.