Evergrande: Herkes neden korkuyor?

Çin’de gayrimenkul geliştiricisi Evergrande iflasın eşiğinde. Şirket o kadar büyük ki tüm dünyada risk iştahında korkunç bir düşüş oldu. Haftanın devamında da Amerikan Merkez Bankası toplantısı var. Buradan da varlık alımlarının azaltılması yönünde karar çıkabilir.

Alt alta yazınca, piyasalar neden mutsuz anlayabiliyoruz.

Siz de korkmalı mısınız?

*

Evergrande’yi kısaca tanıyalım ve olayın ciddiyetini görelim.

Bu kuruluş bugün itibariyle bankalara olan kredi taksitlerini ödeyemedi (Kaynak: Bloomberg). Perşembe günü ve gelecek hafta ise bono itfaları var. Bunların akıbeti de belirsiz.

Peki Evergrande ne kadar büyük?

200 bin çalışanı var, her yıl 3.8 milyon kişiye mevsimlik iş veriyor. 355 milyar dolarlık yükümlülüğü var ve geçen yıl 110 milyar dolarlık satışı var. 1.300’den fazla projesi var.

Şirketle ilgili sorun ne?

Sorun kaldıraç. Yani hızlı büyüme arzusu. Çin’in genellikle kırsalında ya da ikinci, üçüncü kademe diye tabir edilen lokasyonlarda inşaatları var. Bunları hızla büyütüp satmak istiyor. Bunun için de her yolu deniyor.

Varlık Yönetim Ürünleri tasarlıyor örneğin. Belli bir getiri vaadi ile fon yönetiyor. Bu paralarla gidip elektrikli araç işi de yapıyor, kaynaktan su şişeleyip satmaya da çalışıyor. Yeter ki hızla arsa & arazi toplayabilsin.

Şirketin kaldıracı o kadar yüksek ki konut satışları bu büyümeyi finanse etmeye yetmeyecek diye geçen yıldan bu yana epey fonlama çabaları da olmuş. Birçok iştirakini satmış, bono satmış... Ancak nafile.

Yıl başından bu yana şirket bonolarında zaten stres var. Getiriler yükseliyor. Diğer bir deyişle bonoların fiyatı düşüyor.

Çin’deki toplam yüksek getirili (Yüksek riskli diye okuyun) bono havuzunun zaten yüzde 4’ü bu şirket. Nasıl olmasın? Çin ekonomisinin 1 yılda ürettiği mal ve hizmetlerin yüzde 2’sine denk gelecek kadar yükümlülüğü olan bir dev.

Çin gayrimenkul piyasasının en büyük 2. oyuncusu...

*

Şimdi herkes merak ediyor: Ne olacak?

Örneğin 2009’daki gibi ABD’nin Lehman’ı olur mu?

Gelin anlık durumu beraber inceleyelim.

Aşağıda, Çin’deki gayrimenkul sektörünün yatırım yapılabilir nota sahip bonolarından oluşan bir havuzu ve yatırım yapılabilir nota sahip olmayan bir havuzu kıyaslıyorum (Üst pencere). İkisinin başlangıcını da 100 olarak kabul edersek sağlam şirketlerde stres olmadığını görmek mümkün.

Onun altındaki panelde ise MSCI Çin hisse senetleri endeksi var. Bu endeks nispeten sakinken, kıyaslamak için aynı seviyeden başlattığım Çin gayrimenkul hisseleri endeksinde sert düşüş görülüyor. Yani sektör doğal olarak etkilenmiş ancak örneğin ilaç sektöründe, bankalarda ya da havacılıkta bir bulaşma söz konusu değil.

*

ABD’de 2009 krizinin önemli sebebi teminatların aşındırılarak çok kişi tarafından farklı risk profilleri ile kullanılmasıydı. Bir finansal krizdi. Üstelik ABD’de sermaye akımları serbestti.

Bugünkü krizin farkları şunlar.

Çin’de haber ve sermaye akışı tam özgür değil. Çin hükümeti tahminen tedarikçilere ve vatandaşa yardım edecek. O ya da bu şekilde. Bulaşma riski bu sebeple düşük olacak. Üstelik Evergrande her ne kadar gölge bankacılık ürünleri ile başkaca rollere soyunmuş olsa da finansal bir kuruluş değil.

Sözün özü, bir Lehman vakası ile karşılaşacağımızı sanmıyorum. Ne var ki kolay olmayacak bu işin içinden çıkmak. 300’e yakın kurum, on binlerce Çinli yatırımcıya satılan ürünler bir çırpıda tazmin edilemeyecek.

Belki Fed’e geri adım attıracak bir gelişme ile karşı karşıya olabiliriz. Kısa vadede kovanın dibini deldirmeyecek gelişme bu olabilir.

Yoksa Evergrande, son yıllarda tek bildiği şey borçla kaldıraç yapmak olan Çin ekonomisi için ağır bir işaret fişeği niteliğinde. Üstelik Çin ekonomisinde inşaatın payı yüksek. Çok yüksek...

(Kaynak: AB KLEMS veri merkezi, ülke milli hasılaları içinde inşaat ve ilintili sektörlerin payı yüzdesel olarak gösterilmiş)