Çeşme, "Ruslar'ın Çanakkalesi" olur mu?

Hicri takvime göre 1184 yılının Rebiulevvel ayında Çeşme’nin Alev Adası açıklarında iki savaş gemisi karşı karşıya gelir.

Gemilerden biri Rus donanmasının amiral gemisi Yevstaify, diğeri Cezayirli Hasan Paşa komutasındaki Osmanlı kalyonu Burc-u Zafer‘dir.

İlk ateşi açan 84 toplu Burc-u Zafer, Yevstafiy’i mürettabatıyla birlikte sulara gömer. Ancak o da karşı tarafın top atışlarından nasibini almıştır ve kıyıya sürüklenip kayalara çarparak batar.

Osmanlı-Rus donanması arasındaki zorlu çarpışma tam 3 gün sürer. Osmanlı donanması ağır yara almıştır. Kimi kaynaklara göre 50, kimilerine göre de irili ufaklı 59 Osmanlı gemisi bu çatışmalar sonunda yanmış, parçalanmış ve denizin derinliklerine gömülmüştür. Osmanlı, 10 bine yakın askerini kaybetmiştir bu savaşta. Ve İnebahtı Savaşı‘ndan sonra denizlerdeki en büyük yenilgisini almıştır.

Rusların kayıpları ise Osmanlı ile karşılaştırılamayacak kadar hafiftir. Ancak rivayete göre batan Rus kalyonu Yevstafiy’le birlikte, Çariçe 2. Katerina’nın bugünkü Yunan topraklarındaki isyancılara rüşvet olarak dağıtılması için bastırdığı 500 bin adet altın sikke de sulara gömülmüştür.

Çariçe 2. Katerina, kazanılan zaferin anısına Donanma Komutanı Amiral Aleksi Orlov‘a “Çeşmeli” anlamına gelen “Çeşmenski” unvanını verir. Zafer öylesine büyüktür ki “Çeşme” zaferini anlatan hatıra paralar bastırır, ünlü ressamlara tablolar yaptırır, St. Petersburg’daki yazlık saraya da Çeşme anıtı diktirir.

Osmanlı ise unutmayı tercih eder.

Miladi takvime göre 1770’te yaşanan bu savaş, aradan iki yüzyıldan fazla zaman geçtikten sonra hatırlanabilir ancak.

Bugün Çeşmeli turizmciler, biri 44, diğeri 24 metre derinlikteki batıkların turizme açılması, hatta St. Petersburg ile Çeşme’nin kardeş şehir olması için mücadele veriyor. Her yıl Çanakkale’ye gelen binlerce Anzak’ı örnek gösterip Çeşme’yi, “Ruslar’ın Çanakkalesi” yapmak için ğraşıyorlar.

Çeşme turizmi için müthiş bir girişim.

Ama asıl önemlisi, neredeyse yitirmeye başladığımız toplumsal hafızamızı canlandırmaya yarayacak büyük bir fırsat.