Trump'ın İran stratejisi

EZİK insanlar kendilerine yapılan hiçbir şakayı affetmezler. Karakterlerindeki zayıflık şakadan anlamalarına engeldir. Ancak içinde kıvrandıkları aşağılık kompleksi, gizlenmek için abartılı bir özgüvenin arkasına sığındığından tepkileri tepeden bakıcı olur. En kötüsü bu tür insanlardaki tükenmek bilmeyen hınç, haset, kibir ve kindir. Kendinize çizdiğiniz alandaki başarılarınız bile sizi bu, insanı tüketen duygulardan kurtarmaya yetmez.

Donald Trump, 30 Nisan 2011 tarihinde Beyaz Saray Muhabirleri Derneği’nin geleneksel akşam yemeğinde, o güne dek Amerikan sınırları içinde doğmadığını hatta Müslüman olduğunu iddia ettiği Barack Obama tarafından fena halde ti’ye alınmıştı. Rivayet odur ki, yemekten erken ayrıldığı o gece Trump başkan adayı olmaya kesin karar vermişti. Bu azmin arkasında, Obama’dan bir intikam alma arzusu da herhalde vardı.

Kişisel özellikler siyasetteki gelişmeleri açıklamada genelde sınırlı bir etkiye sahiptir. Ancak bazı dönemlerde muktedirin karakteri, zaafları, hırsları siyasetin gidişatı üzerinde belirleyici etkiye sahip olabilir. Trump’ın her yaptığını da Obama’ya olan kini, onun yaptığı her şeyi silme arzusunun bir uzantısı olarak okumak hatalı olur. Ne var ki, başkanlığının daha ilk günlerinde, Obama’nın Çin’e yönelik en önemli adımlarından biri, TPP adlı serbest ticaret anlaşmasından ülkesini çekmesi oldu.

Bu adımla ABD’nin Çin’in çevresindeki ülkeler üzerindeki ekonomik etkisini kırmaya yarayacak stratejik bir işbirliği imkânını gömdü. Bu adımı atarken ABD’nin bundan böyle çok taraflılıktan vazgeçerek ilişkilerini ikili anlaşmalarla sürdürmesinin çıkarlarına daha uygun olduğunu düşünenlerin desteğini aldı.

Doğru dürüst tek bir kanunu Kongre’den geçiremediği geçtiğimiz dokuz aylık sürede üç kez Obama’nın en önemli iç politika başarısı sayılan Sağlık Sigortası Kanunu’nu lağvetmeye kalktı. Beceremedi. O hınçla, perşembe günü yayınladığı bir başkanlık genelgesiyle kanunla yapamadığını başarma yolunda bir adım attı. Bu yaptıklarının sonucunda, birçoğu kendisine oy vermiş milyonlarca Amerikalıyı da sigortasız bırakacak acımasız bir siyaseti devreye soktu. Aynı zamanda Amerikan sağının en insafsız, en katı, en yoksul ve sosyal yardım düşmanı kesimlerine de destekleri dolayısıyla şükranlarını sunmuş oldu.

İran nükleer programının sınırlanmasına ve o tehdidin en az 15 yıl için gündemden kalkmasına yol açan çok taraflı anlaşma da Obama’nın en önemli başarılarından birisiydi. Üstelik İsrail, Suudi Arabistan ve ABD’deki sağcıların şedit muhalefetine rağmen gerçekleşmişti. Yapılan anlaşma İran’ın Ortadoğu’daki stratejik ihtiraslarına, Kudüs tugaylarının yaptıklarına, Hizbullah ile ilişkilerine gem vurmadığı gerekçesiyle çok eleştirildi. Ancak, teknik açıdan eksikleri olduğu iddia edilse bile İran’ın hayli ilerlemiş nükleer programını zapt-ü rapt altına aldı.

Bu anlaşmaya varılırken İran ciddi bir ekonomik ambargo altına alınarak inletildi. Hamaney’in de desteğiyle Cumhurbaşkanı Ruhani müzakereleri sonuca bağlayabildi. Sonuçta da Tahran’daki rejim BM tarafından koyulan yaptırımlardan kurtuldu. Ülke ticarete açıldı. İran’ın yurtdışında dondurulmuş olan paraları açıldı. Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı da geçen süre içinde, 25’i ani ve çat kapı yapılan 402 denetlemeyle İran’ın anlaşma koşullarına uyduğunu teyit etti.

ABD bürokrasisi de İran’a temiz hal kâğıdı verdi. Anlaşmada olmadığı halde Kongre tarafından şart haline getirilen bir kuralla ABD Başkanı her üç ayda bir İran’ın anlaşmayı ihlal etmediğini teyit etti. Obama’nın anlaşmasından zaten hiç hazzetmeyen Trump, detaylarına bir sonraki yazıda gireceğim bir konuşmayla, cuma günü, yanlış bilgi, yalan ve icat edilmiş olgularla bu teyit işlemini yapmayacağını, Kongre’ye bir formül bulması için 60 gün verdiğini ve sonuç alınamazsa ülkesini anlaşmadan çıkaracağını söyledi.

ABD’nin kendi kurduğu uluslararası düzenin ve ittifak ilişkilerinin köküne kibrit suyu sıkmada bir merhale daha bu şekilde katedilmiş oldu.