SGK’ya primi eksik yatırılan tazminatla işten ayrılabilir
Kazançları bordroda eksik gösterilenlerin Sosyal Güvenlik Kurumu'na yatırılan primleri de düşük olduğu için, bu kişiler daha az emekli aylığına mahkûm oluyorlar. Kazancı bordroda eksik gösterilenler, iş akdini haklı fesih yaparak dava yoluyla kıdem tazminatını alabilirler. Yargıtay'ın bu yönde verilmiş kararları bulunuyor. Ahmet Kıvanç, Habertürk okurlarının sosyal güvenlik ve çalışma hayatı ile ilgili sorularını yanıtladı
KAZANCI SGK’YA EKSİK GÖNDERİLENLER HAKLI FESİH YAPARAK KIDEM TAZMİNATI ALABİLİR Mİ?
Eşim çalıştığı işyerinde her ay aldığı sabit maaş 1 birim ise en az 3 birim de farklı adlar altında para almakta, yani 4 birim kazanmakta. Fakat şirketi SGK’ya kazancını sabit maaşı üzerinden (1 birim) göstermekte. Bu durumda şirket eksik prim ödediği için haklı fesih sayılıp tazminatını alarak işten ayrılabilir mi? (İsmi saklı)
Emekli aylıkları, Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) bildirilen prime esas kazançlara göre belirlenmektedir. Kazanç düşük gösterilir ise emekli aylığı da düşük bağlanır. 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 80. maddesi, prime esas kazançların hesabına nelerin dahil edileceğini düzenlemektedir. Buna göre, ücretin yanı sıra prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan o ay içinde yapılan ödemeler ile işverenlerce özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen tutarların brüt toplamı prime esas kazanca dahil edilir.
Ayni yardımlar ve ölüm, doğum ve evlenme yardımları, görev yollukları, her yıl için belirlenen tutarı aşmayan yemek, çocuk ve aile zamları, işverence özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı asgari ücretin yüzde 30’unu geçmeyen özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarı, prime esas kazanca tabi tutulmaz. Bu istisnalar dışında her ne adla yapılırsa yapılsın tüm ödemeler ile aynİ yardım yerine geçmek üzere yapılan nakdi ödemeler prime esas kazanca dahil edilir.
Eşinize komisyon adı altında yapılan ödemelerin, kanun uyarınca prime esas kazanca dahil edilmesi gerekir. Dahil edilmemesi, sosyal güvenlik primlerinin eksik yatırıldığı anlamına gelir. Yargıtay (9. Hukuk Dairesi, geçen yıl verdiği (E:2016/33964, K:2021/507) kararında, sigortası gerçek kazanç üzerinden yatırılmadığı için işten ayrılan işçiyi haklı buldu. Yargıtay kararında, “Davacının (işçinin) tespit edilen ücretine göre sigorta primlerinin kendisine ödenen ücretten gösterilmediği ve davacının iş akdini bu nedenle haklı nedenle feshettiği anlaşılmış olup, davacının aldığı ücretin sigorta kayıtlarına yansıtılmaması 4857 sayılı Yasanın 24/II-e hükmü gereği işçiye iş sözleşmesini haklı nedenle fesih imkânı verir” denildi.
Eşiniz işverene önce noter kanalıyla ihtar çekerek, SGK’ya eksik bildirilmiş kazançlarının düzeltilmesini talep edebilir. Talebin yerine getirilmemesi halinde de haklı fesih yaparak kıdem tazminatını talep edebilir.
Kıdem tazminatının talep edilmesi, işverence hemen ödeneceği anlamına gelmez. İşveren ödemeye yanaşmadığı takdirde önce arabulucuya gidip, uzlaşma sağlanamazsa dava açması gerekir.
Bu tür davalarda kazancın eksik gösterildiği her türlü delil ile kanıtlanabilir. Banka aracılığıyla yapılan ödemeler, şirket içi yazışmalar vs delil olarak kullanılabilir.
AYNI ANDA ÖLÜM AYLIĞI VE İŞ KAZASINDAN ÖLÜM GELİRİ ALANLARDA KESİNTİ YAPILIR MI?
Babam TIR şoförü olarak çalışmaktaydı. İş nedeniyle yurtdışında bulunduğu sırada rahatsızlandı ve hastaneye kaldırıldı. Ambulans ile Türkiye’ye getirildi ve 08/11/2020 tarihinde vefat etti. Ev hanımı anneme 2 ay sonra ölüm aylığı bağlandı. SGK’ya iş yeri ile ilgili şikâyette bulunduk ve babamın yaşadığı durum iş kazası olarak tespit edildi. Bundan dolayı 34.000 TL toplu ödeme yapılacağına ve aylık 2.800 TL ödeneceğine dair yazı geldi. Fakat annem adına bankaya 15.000 TL yatırıldı. Kesintinin nedenini sorduğumuzda ölüm aylığı alındığı için toplu ödemenin yüzde 50 olarak ödendiğini belirttiler.
İş kazası ile ilgili yapılacak ödemenin 2.800 TL olduğunu ve ölüm aylığı + bu ödemeyi aylık olarak alacağını belirttiler. Eğer iş kazası için yapılan toplu ödemede yüzde 50 kesinti yapılıyorsa, bu durumda aylık ödenecek iş kazası ödemesinde de yüzde 50 kesinti olması gerekmez mi? (Kevser K.)
İş kazası ve meslek hastalığı sebebiyle hayatını kaybedenlere ölüm geliri bağlanır. Ölen 4/a’lı kişinin en az 5 yıl sigortalılığı ve 900 prim günü bulunuyorsa, eşi ve çocuklarına ölüm aylığı bağlanır. İkisini birden almaya hak kazanan kişilere, yüksek olanın tamamı, düşük olanın yüzde 50’si ödenir.
Toplu ödeme, ölüm tarihinden geçerli olmak üzere iş kazasından dolayı bağlanan ölüm gelirine istinaden yapılıyor. Anneniz hem ölüm aylığı, hem ölüm geliri aldığı için toplu ödeme tutarında yüzde 50 indirim yapılması normaldir. Ölüm aylığı daha yüksek ise iş kazasından dolayı bağlanacak ölüm geliri de yüzde 50 oranında ödenir.
SSK BAŞLANGICI EMEKLİ SANDIĞI’NDAN EMEKLİLİK YAŞINI ETKİLER Mİ?
1976 doğumlu kadınım. İlk sigorta başlangıcım 01.06.1994. 23.05.2002 tarihine kadarki prim gün sayım 3 yıldan az görünmektedir. 2006 yılı sonuna kadar SSK’lı olarak çalıştım.
23.01.2006 tarihinde memur olarak çalışmaya başladım. SSK çalışanı olarak devam etseydim 51 yaşında emekli olacaktım. E-Devlet’te 4/c’den emeklilik yaşım da 51 görünüyor. Ancak çalıştığım kurum 58 yaşında emekli olacağımı söylüyor. Emeklilik yaşımın ne olduğunu öğrenebilir miyim? (Beyhan K.)
Memurluktan ayrılıp en az 3.5 yıl 4/1-a’lı olarak çalışarak SSK’dan emekli olmak isterseniz 51 yaşında emekli olabilirsiniz. 5434 Sayılı Emekli Sandığı kapsamında emeklilikte ise durum farklı. Memuriyetten önceki çalışma süreleriniz, sigorta başlangıç tarihinizi memurluğa ilk başladığınız 23 Ocak 2006 tarihinden geriye doğru çeker. Örneğin SSK’lı çalışma süreniz toplam 5 yıl ise sigorta başlangıç tarihiniz 23 Ocak 2001 tarihine çekilir. 8 Eylül 1999 tarihinden sonra çalışmaya başlayan kadınlar 58, erkekler 60 yaşa tabi bulunuyor. Bu nedenle, Emekli Sandığı’ndan 58 yaşında emekli olabilirsiniz.
MEMURLUKTAN AYRILANLAR HİZMET BİRLEŞTİRMESİ YAPMADAN E. SANDIĞI’NDAN EMEKLİ OLABİLİR Mİ?
Memurluğa 22 Aralık 1997 tarihinde başladım. 8310 prim günüm bulunuyor. Yıl olarak emeklilik hakkım var ama yaşı beklemek zorundayım. Ben hukuk mezunuyum, emeklilik isteyip istifa edersem, bu arada avukatlık yaparsam yaşım dolduğunda Emekli Sandığı’ndan emekli aylığı ve ikramiyesi alabilecek miyim? Bu kadar yıl çalıştım, kazanılmış hak olmuyor mu? (Eylem S.)
Sigorta başlangıç tarihi itibarıyla Emekli Sandığı’ndan emekli olabilmek için 55 yaşa tabisiniz. İstifa edip memurluktan ayrıldıktan sonra 3.5 yıldan fazla süre avukatlık yaptığınızda SGK sizi hizmet birleştirmesi suretiyle BAĞ-KUR’dan emekli eder.
8 Eylül 1999 tarihinden önce çalışmaya başlayan kadın memurlarda kamuda 20 yıl (erkeklerde 25 yıl) hizmet süresi aranıyor. Kamuda 20 yıllık hizmet süresini tamamlamış olduğunuz için 55 yaşını doldurduğunuzda hizmet birleştirmesi yapmadan sadece Emekli Sandığı’na tabi hizmetleriniz üzerinden emeklilik talebinde bulunabilirsiniz.
SGK bu taleplere olumsuz yanıt veriyor. Ancak açılan davalar da sigortalılar lehine sonuçlanıyor. Dava açmak suretiyle kamudan emekli olabilirsiniz.
Emekli ikramiyesi için de bugüne kadar dava açmak gerekiyordu. SGK Yönetim Kurulu 6 Ocak 2022 tarihinde aldığı karar ile dava açılmasına gerek kalmadan ikramiye almanın yolunu açtı. Karar uyarınca, kamudan ayrıldığı tarihte kamudaki hizmet süresi emekli olmaya yeterli olanlara emekli ikramiyesi ödenmeye başlandı. Umarız ki SGK Yönetim Kurulu, sizin durumunuzda olan ve hizmet birleştirmesi hakkından feragat edenlerin dava açmaya gerek kalmadan emekli olmalarının da yolunu açar.
