Uykusuz kalmak insan sağlığında ne gibi olumsuz etkilere neden olur?
Uyku; tıpkı nefes almak, su içmek ve yemek yemek gibi sağlık açısından hayati bir öneme sahiptir. Sağlıklı uyku aynı zamanda sağlıklı bir yaşam anlamına gelir. Peki, yeterli ve sağlıklı bir şekilde uyuyamazsak ne olur? İşte detaylar...
Geceleri geç saatlere kadar oturmak, ertesi gün yorgun, halsiz ve konsantre olamadan geçirmemize neden olur. Böyle durumlara düşmemek için gerekli miktarda uyku almamız gerekir.
Uyku düzeninin bozulma sebepleri nelerdir?
- Konforsuz yatak kullanmak
- Fazla ışık, aşırı sıcak, aşırı soğuk ve gürültü gibi şartlardan dolayı odanın uyumak için uygunsuz bir alana dönüşmesi
- Gün içinde veya akşam saatlerinde kısa süreli de olsa kestirmek
- Uyuma ve uyanma zamanlarının sürekli değişmesi ve farklılık göstermesi
- Uyanık olarak yatakta fazla zaman geçirmek
- Alkol, sigara, kafein gibi uykuyu engelleyen maddeleri yatmadan önce kullanmak
- Uyku saatine yakın zaman dilimlerinde egzersiz yapmak
- Yatma zamanına yakın saatlerde uyarıcı aktivitelerde bulunmak
- TV seyretme, kitap okuma, atıştırma gibi uyku dışındaki aktiviteler için yatağı kullanmak
- Yatakta aşırı düşünme, plan yapma, hararetli konular hakkında fikir üretmeye çalışma ve geçmişi düşünme gibi uykuyu engelleyen zihinsel aktivitelerde bulunmak
- Yatmaya yakın saatlerde yüksek konsantrasyon gerektiren etkinlikler yapmak
Bahsettiğimiz durumlar uyku düzenini son derece olumsuz etkileyerek bazı psikolojik ve fiziksel rahatsızlıklara yol açmaktadır. Bu yüzden uyku düzenimize dikkat etmeli ve kalitesini artırmak için çabalamalıyız.
UYKUSUZLUĞUN NEDEN OLDUĞU RAHATSIZLIKLAR
1. Beynimizin etkinliğini azaltır
Uykusuz kalan beyin, etkinliğini yitirir ve normalden daha az efor sarf ederek ulaşabileceği sonuçlara giderken daha çok enerji harcar. Bu da beyini yoracağı için etkinliğini ve gücünü azaltacaktır.
2. Kısa süreli bellek körelir
Yetersiz uyku, hafıza sorunlarına sebep olur. Kısa süreli bellek olmadan, zor işleri yapmak bir yana, aklımızdaki yakınlarımızın isimlerini bile unutabiliriz. Yani uyumazsak, hatırlayamayız.
3. Uzun süreli bellek körelir
Uyku sırasında, beynimiz gün içinde başımızdan geçen olayları bir düzene sokar, aralarında ilişkiler kurup anlamlandırarak hafızamıza işler. Aynı zamanda uyurken öğrenme yetimizi de geliştirir. Bu yüzden beynimizi daha verimli kullanabilmek için de uyumalıyız.
4. Dikkat süresi azalır
Dikkat süresi yüksek olan bir insan belirsiz birçok sesin arasından dilediği sesi ayırt edebilir, kalabalık ve karışık görsellerin arasından küçük bir nesneyi seçebilir. Ayrıca dikkatini kontrol altında tutma konusunda da gayet başarılıdır. Uykusuz kaldığımızda ise dikkatimiz dağılma eğilimi göstermekte ve ona hükmetmemize izin vermemektedir.
5. Plan yapamamak
Araştırmalara göre 36 saat uykusuz kalan bir beyinde koordine olma veya plan yapma yetisi sekteye uğramaya, düzenli çalışmamaya başlar. Aynı şekilde uykusuzluk, karar verme yetimizi de olumsuz etkiler.
6. Vücudun düzeni bozulur
Düzenli uyuduğumuz zamanlarda genellikle saat kaçta uyanacağımızı düşünmeyiz. Çünkü mükemmel şekilde çalışan beynimiz, gerektirdiğinde bir alarm görevi görür ve bizi otomatik olarak uyandırır. Ancak uyku düzenimiz bozulduğunda, bu durum sağlıklı uyku düzenimizin bozulmasına yol açar.
7. Beyin hücrelerimiz ölür
Birçok araştırma, uykusuz kalmanın beyne zarar verdiğini ve beyin hücrelerini öldürdüğünü göstermektedir. Ayrıca, uykusuzluk beynin beyaz madde bütünlüğünde kayıplara yol açmaktadır.
8. Hezeyan
Bir insan sürekli olarak uykusuz haldeyse, hezeyan durumuna geçer. Bu durumda psikoz, paranoya, sanrılar ve agresiflik gibi sorunlar yaşanabilir
Kaliteli bir uyku için ne yapmalıyız?
Yukarıda bahsedilenler, kaliteli bir uykunun sağlanması için gerekli olan şartların başında gelir. Ancak çalışma hayatı, büyük şehirde yaşama ve kendimize vakit ayıramama gibi birçok nedenden dolayı, yeterli ortam ve şartlar sağlanmadıkça uykuya dalmamızda ve uykumuzu sürdürmede sorunlar yaşayabiliriz. Kaliteli bir uyku için gerekli şartların oluşmasını sağlayan kurallara uyku hijyeni denir.
Kaliteli uyku için yapılması gerekenler
- Uyuyamasak da yatakta fazla vakit geçirmemeliyiz.
- Alkol, kafeinli içecekler ve çikolata tüketimi, uyku saatinden 4-6 saat öncesinde kesilmelidir.
- Yatmadan önce sigara içilmemelidir.
- Uykumuz gelince yatağa gitmeliyiz.
- Hafta sonu ve tatil süresince sabah kalkış saatlerimiz çok değişmemelidir.
- Uykuya dalınamadığında yataktan çıkılmalıdır.
- Yatmadan 3 saat önce yeme aktiviteleri sonlandırılmalı ve yatmaya yakın saatlerde sıvı tüketilmemelidir.
- Yatmaya yakın saatlerde egzersiz yapılmamalıdır.
- Yattıktan sonra günlük düşüncelerden uzak durulmalı, yatak odası dışında düşünüp çözümleme yapılmalı ve yatağa öyle yatılmalıdır.
- Uykuyu bozacak ilaçlar (antidepresanlar, kortizon, grip tedavisinde kullanılan ilaçlar, bazı kalp ilaçları vb.) uykuya yakın saatlerde alınmamalıdır.
