İşten çıkarılan işçi hakları nelerdir? Kime işçi denir? İşçi hakları nelerdir? ...
İşten çıkarılan işçinin hakları nelerdir? Yasalarla belirlenen işçi hakları ile işçi ve işveren ilişkisi, çalışma koşulları, işçi ücretleri gibi konular güvence altına alınır. İş Kanunu ve İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'ne göre işçi hakları nelerdir? İş Kanunu başlıca maddeleri neler? İşten kovulan işçi hakkını nerede arayabilir?
İşçi hakları İş Kanunu ile belirlenir, Çalışma Bakanlığı ile denetlenir ve işçi işveren arasında yaşanan uyuşmazlıklarda ise işçi mahkemelerine başvurulur.4857 sayılı İş Kanunu'nda işçinin çalışma şartları ve ortamına ilişkin hak ve sorumlulukları belirtilmektedir. Herkesin, hiçbir fark gözetilmeksizin, bu kanunda yazan şartlara bağlı olarak çalışması gerekir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ise denetim ve teftiş durumlarında yetki sahibidir. Askeri iş yerlerinde Milli Savunma Bakanlığı da teftiş konusunda yetki sahibidir.
Öte yandan BM tarafından İnsan Hakları Bildirgesi'ne eklenen madde ile; "Her şahsın dinlenmeye, eğlenmeye, bilhassa çalışma müddetinin makul surette sınırlandırılmasına ve muayyen devrelerde ücretli tatillere hakkı vardır." Peki İş Kanunu'na göre işçi hakları nelerdir? İşten haksız yere çıkarılan işçiler neler yapabilir? İş sözlemeleri hakkında bilinmesi gerekenler ve işe iade davasına kısa bir bakış...
İŞÇİ KİME DENİR?
Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiye işçi denir. Türk Dil Kurumu'na göre "Başkasının yararına bedenini, kafa gücünü veya el becerisini kullanarak ücret ya da maaş alan kimse" olarak tanımlanmıştır.
İŞÇİ HAKLARI NELERDİR?
4857 Sayılı İş Kanunu'nda işçinin hakları ile ilgili ayrıntılı bilgiye ulaşabilirsiniz. Kısaca işçilerin çalıştıkları süre boyunca işveren tarafından karşılanması ve korunması gereken en önemli hakları; Eşit davranılma ilkesi, maaş, sosyal sigorta, fazla mesai ücreti, yıllık ücretli izin, hafta tatili, resmi tatil ve bayram tatilleri, kadın işçi için analık, doğum sonrası ücretsiz izin, günde 11 saatten çok çalıştırılmama, gece 7,5 saatten çok çalıştırılmama ile maddi ve manevi zararların tanzimidir. Ayrıca eşit davranılma ilkesine göre; "İş ilişkisinde dil, ırk, renk, cinsiyet, engellilik,
siyasal düşünce, felsefî inanç, din ve mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayrım yapılamaz. Ya da aynı veya eşit değerde bir iş için cinsiyet nedeniyle daha düşük ücret kararlaştırılamaz."
Kanunla belirlenen bu haklarla ilgili yaşanan işçi işveren uyuşmazlıkları genellikle Asliye Hukuk Mahkemelerinde veya Asli Mahkeme niteliğindeki İş Mahkemelerinde görülür.
İŞTEN ÇIKARILAN İŞÇİNİN HAKLARI
İşten kendi isteğiyle ya da işveren tarafından çıkarılan işçiler iş sözleşmeleri gereği bazı haklara sahip olurlar. Bunların başında; Kıdem ve ihbar tazminatı ile işe iade davası yer alır. İşten çıkış türüne göre işçi kanunla belirlenen haklarını kullanır.
İŞE İADE HAKKI: Haksız nedenle işten çıkarılan işçiler, İş Mahkemelerine başvurarak işe iadelerini talep edebilirler. İş Mahkemesi işten kovulan işçiyi haklı bulursa mahkemenin emri ile işine geri döner ya da işçinin zararını giderecek bir ücret ödenmesi emredilir.
İNSAN HAKLARI EVRENSEL BEYANNAMESİNE EKLENEN 2 İŞÇİ HAKKI
Birleşmiş Milletler işçi haklarını desteklemek için İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'ne iki madde eklemiştir. Bu maddeler;
MADDE 23
"Her şahsın çalışmaya, işini serbestçe seçmeye, adil ve elverişli çalışma şartlarına ve işsizlikten korunmaya hakkı vardır.
Herkesin, hiçbir fark gözetilmeksizin, eşit iş karşılığında eşit ücrete hakkı vardır. Çalışan her kimsenin kendisine ve ailesine insanlık haysiyetine uygun bir yaşayış sağlayan ve gerekirse her türlü sosyal koruma vasıtalarıyla da tamamlanan adil ve elverişli bir ücrete hakkı vardır. Herkesin menfaatlerinin korunmasi için sendikalar kurmaya ve bunlara katılmaya hakkı vardır."
MADDE 24
"Her şahsın dinlenmeye, eğlenmeye, bilhassa çalışma müddetinin makul surette sınırlandırılmasına ve muayyen devrelerde ücretli tatillere hakkı vardır."
İŞ KANUNU MADDELERİ
4857 Sayılı İş Kanunu'nda aşağıda belirttiğimiz konular başlıklar halinde açıklanmaktadır.
İşyerini bildirme
İstisnalar
Eşit davranma ilkesi
İşyerinin veya bir bölümünün devri
Geçici iş ilişkisi
İş Sözleşmesi, Türleri ve Feshi
Belirli ve belirsiz süreli iş sözleşmesi
Kısmî süreli ve tam süreli iş sözleşmesi
Çağrı üzerine çalışma ve uzaktan çalışma
Deneme süreli iş sözleşmesi
Takım sözleşmesi ile oluşturulan iş sözleşmeleri
Süreli fesih
Feshin geçerli sebebe dayandırılması
Sözleşmenin feshinde usul
Fesih bildirimine itiraz ve usulü
Geçersiz sebeple yapılan feshin sonuçları
Çalışma koşullarında değişiklik ve iş sözleşmesinin feshi
İşçinin haklı nedenle derhal fesih hakkı
İşverenin haklı nedenle derhal fesih hakkı
Derhal fesih hakkını kullanma süresi
Yeni iş arama izni
Çalışma belgesi
Toplu işçi çıkarma
Engelli ve eski hükümlü çalıştırma zorunluluğu
Askerlik ve kanundan doğan çalışma
Ücret ve ücretin ödenmesi
Ücretin gününde ödenmemesi
Ücretin saklı kısmı
Kamu makamlarının ve asıl işverenlerin hakedişlerinden ücreti kesme yükümlülüğü
Ücret kesme cezası
Asgari ücretYarım ücret
Fazla çalışma ücreti
Zorunlu nedenlerle fazla çalışma
Olağanüstü hallerde fazla çalışm
Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışma
Hafta tatili ücreti
Geçici iş göremezlik
Tatil ücretine girmeyen kısımlar
Yüzdelerin ödenmesi
Yüzdelerin belgelenmesi
Yıllık ücretli izin hakkı ve izin süreleri
Yıllık ücretli izne hak kazanma ve izni kullanma dönemi
Yıllık izin bakımından çalışılmış gibi sayılan haller
Yıllık ücretli iznin uygulanması
Yıllık izin ücreti
İzinde çalışma yasağı
İzinlere ilişkin düzenlemeler
Sigorta primleri
Ücretten indirim yapılamayacak haller
Çalışma süresi
Telafi çalışması
Kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneği
Günlük çalışmanın başlama ve bitiş saatleri
Ara dinlenmesi
Gece süresi ve gece çalışmaları
Hazırlama, tamamlama ve temizleme işleri
Çalıştırma yaşı ve çocukları çalıştırma yasağı
Yer ve su altında çalıştırma yasağı
Analık halinde çalışma ve süt izni
İşçi özlük dosyası
Yönetmelikler İş Sağlığı ve Güvenliği
İş ve işçi bulmaya aracılık
Devletin yetkisi
