Yaşlı işçi çalışmak için iş bulamıyor
Emeklilikte yaşa takılanlar, belli yaştan sonra iş bulamadıklarından, emeklilik için yaşı beklerken işsiz kaldıklarından yakınıyor. Türkiye yaşlı istihdamında dünyanın çok gerisinde. OECD ülkelerinde 55 – 59 yaş grubundaki her 100 kişinin 71,7'si istihdamda yer alırken, Türkiye'de bu oran 35.4'te kalıyor. Türkiye'de hala çalışanların yüzde 16'sı tarımda istihdam ediliyor. Habertürk'ten Ahmet Kıvanç, EYT ile ilgili yazı dizisinin bugünkü bölümünde Türkiye'de ve dünyada yaşlı istihdamını yazdı
Emeklilikte yaşa takılanlardan (EYT) prim günü ve sigortalılık süresini doldurup emekli olmak için yaşı bekleyenler devlet tarafından emeklilik için “genç” olarak kabul ediliyor. İşveren ise bu yaş grubundaki kişileri “yaşlı” görüyor ve iş vermiyor. Nitekim Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) işgücü istatistiklerine baktığımızda Türkiye’de istihdama katılım oranının 55 yaşından sonra keskin bir şekilde azalmaya başladığı görülüyor.
Örneğin 2021 yılında istihdama katılım oranı 50 – 54 yaş grubunda 50,9 iken, 55 – 59 yaş grubunda 37,9’a, 60 – 64 yaş grubunda 27,7’ye düştü. Başka bir ifadeyle 50 – 54 yaş grubundaki her 100 kişiden 50,9’u istihdama katılırken, 55 – 59 yaş grubundaki her 100 kişiden sadece 37,9’u istihdama edilebildi.
OECD ülkelerinde 2020 yılı verileri itibarıyla yaşlı işçilerin istihdam oranı 55 – 59 yaş grubunda 71,7; 60 – 64 yaş grubunda ise 50,4 olarak gerçekleşti. 55 – 59 yaş grubundakilerde istidam oranı Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Yeni Zelanda, Norveç, İsveç, İsviçre gibi ülkelerde yüzde 80’in üzerinde yer alıyor. Türkiye’de söz konusu yaş grubunda 2020 yılındaki istihdam oranı 35,4 seviyesinde kaldı. Türkiye bu oranla OECD üyesi ülkeler arasında yaşlı istihdamında en geride yer aldı. Türkiye’ye en yakın oran 48,0 ile Suudi Arabistan, 51,9 ile Arjantin oldu.
Türkiye’de emeklilerin önemli bir kısmı sigortalı çalışmayı bırakıp kayıt dışı çalışmaya yöneldiği için işgücüne katılım oranının gerçekte olduğundan düşük göründüğü akla gelebilir. Ancak, OECD tarafından da kullanılan TÜİK’in işgücü istatistiklerinde sigortalı veya kayıt dışı çalışan ayrımı yapılmıyor. Kayıt dışı çalışanlar da toplam istihdam rakamları arasında yer alıyor.
İSTİHDAMDA TARIMIN PAYI YÜKSEK
Türkiye’de tarımın istihdamdaki payının yüksek olması işgücünün uzun süre istihdamda kalmasını zorlaştırıyor. Hizmetler sektöründeki istihdamın önemli bir bölümünü sırtlayan perakende gibi sektörlerde uzun süreli çalışma imkânının olmaması, işgücünün düzenli istihdamını önlüyor. İşsizliğin uzun süredir çok yüksek oranlarda seyretmesi nedeniyle işini kaybeden çalışanlar yeniden işe girmekte zorlanıyorlar.
Tarımın toplam istihdamdaki payı 1991 yılında OECD ve AB ülkelerinde yüzde 9,4, Türkiye’de ise yüzde 47.8 düzeyinde bulunuyordu. Tarımın istihdamdaki payı 2019 yılında OECD ülkelerinde yüzde 4,5’e, AB ülkelerinde ise yüzde 4,1’e geriledi. Türkiye’de ise hala yüzde 19,1 seviyesinde yer alıyor. Beş çalışandan biri tarımda istihdam ediliyor.
Tarımda istihdam edilenlerin çok az bir kısmı 4 /1 – a (SSK) veya 4 / 1- b (BAĞ – KUR) statüsünde sigortalı çalışabiliyor. Bu nedenle tarımda çalışanlar emeklilik için gerekli prim günü koşulunu yerine getirmekte zorlanıyorlar.
YAŞLI İSTİHDAMINI ARTIRMAK İÇİN DÜNYA NE YAPIYOR?
Yaşlı işçilerin istihdamının artırılması için dünyada çeşitli politikalar uygulanıyor. Bazı ülkelerde yaşlı işçi çalıştıranlara teşvik sağlanırken, bazı ülkelerde ise belli yaşın üzerindekileri emeklilikten önce işten çıkartan işverenlere yükümlülükler getiriliyor.
Fransa’da 50’den fazla işçi çalıştıran işverenlerden, 50 yaş ve üzeri işçiler için bir eylem planı hazırlama zorunluluğu bulunuyor. Her bir işveren, bu yaş üzerinde kaç işçi çalıştırmaya devam edeceğini ve kaç kişiyi işe alacağını resmi makamlara bildirmek zorunda.
Belçika’da normal emeklilik yaşı 65. Bununla birlikte, 58 yaşından itibaren emekli olmak mümkün. İşveren 58 yaş ve üzerindeki işçisini normal emeklilik yaşından önce işten çıkartırsa normal emeklilik yaşı olan 65’e gelinceye kadar işsizlik yardımı ve ek yardım yapmakla yükümlü tutuluyor.
Finlandiya’da normal emeklilik yaşından önce emekli olanların aylıklarında kesinti yapılırken, emekliliği hak ettikten sonra çalışmaya devam edenlerin ise geç emekli oldukları her ay emekli aylıklarının yüzde 0.4 oranında artırılması sağlanıyor.
Danimarka’da kanuni emeklilik yaşı 67 olmakla birlikte ortalama 60–61 yaşında emekli olma hakkı bulunuyor. Danimarka hükümeti, 60 yaşından büyük kişilerin işgücü piyasasına katılımını artırmak ve çalışmaya devam etmelerini sağlamak amacıyla teşvik politikaları uyguluyor.
İtalya’da asgari emeklilik koşullarını sağladığı halde emekliliğini en az iki yıl erteleyenler ile bu kişileri istihdam eden işverenlerden uzun vadeli sigorta için işçi ve işveren primi alınmıyor.
BİTTİ
