Suriye Lirası’nın Yükselişi: Ekonomide yeni dönemin ayak sesleri
Suriye lirası, Beşar Esad rejiminin 8 Aralık'ta çöküşüyle birlikte ani bir yükseliş trendine girdi. Savaş ve ekonomik çöküşle geçen 13 yılın ardından, liranın hızla değer kazanması, Suriye'nin ekonomik geleceğine dair umutları artırırken, rejimin bıraktığı enkazın ağır yüküyle ilgili endişeler de gündemde. Şam ve Halep'te sadece on gün önce dolar karşısında 30.000 ila 40.000 seviyelerine kadar düşen lira, bugün 11.000 seviyelerine kadar toparlanmış durumda. Bu gelişme, fiyatlara da hızla yansıdı; temel tüketim maddelerinde %33'e varan indirimler gözlemlendi. Habertürk TV Güvenlik Politikaları Koordinatörü Çetiner Çetin'in haberi...
Ekonomistler, Suriye lirasındaki toparlanmanın temelinde psikolojik unsurların yattığını belirtiyor. Esad rejiminin düşüşüyle birlikte oluşan istikrar beklentisi, Suriyelilerin yerel para birimine olan güvenini artırdı. Şamlı ekonomist Ahmed Musbah’a göre, liranın hızlı değer kazanması, piyasalarda istikrarın sağlanacağına dair umutlarla paralel olarak gelişti. “Ekonomik kurallar her zaman bu kadar hızlı bir iyileşmeyi açıklayamayabilir. Ancak, halkın umutları ve piyasalardaki olumlu beklentiler, liraya olan talebi artırarak bu toparlanmayı sağladı,” diyor Musbah.
Ancak uzmanlar, bu toparlanmanın sürdürülebilir olması için Suriye Merkez Bankası’nın acil reformlar yapması gerektiğini vurguluyor. Dolar ile işlem yapmayı suç sayan yasaların kaldırılması, döviz kurunun tek bir seviyede sabitlenmesi ve döviz bürolarının faaliyetlerinin yasal bir çerçeveye oturtulması bu reformların başında geliyor. Esad rejimi döneminde kullanılan beş farklı döviz kuru, piyasalarda büyük bir kaosa ve ekonomik istikrarsızlığa yol açmıştı.
Uluslararası Destek ve Reformların Önemi
Suriye lirasının bu hızlı yükselişi, uluslararası yardımların henüz başlamamış olması ve Merkez Bankası’nın dış mevduatlarla desteklenmemesi gibi olumsuz koşullara rağmen gerçekleşiyor. Bu durum, ekonomistler tarafından hem umut verici hem de şaşırtıcı olarak değerlendiriliyor. Öte yandan, yaptırımların devam etmesi, sınırların kapalı olması ve üretimin henüz başlamamış olması gibi sorunlar, liranın uzun vadede sürdürülebilir bir yükseliş trendi yakalayıp yakalayamayacağı konusunda soru işaretleri yaratıyor.
Musbah, bu dönemin kritik bir fırsat sunduğunu ve güven ortamının sürmesi durumunda liranın dolar karşısında 5.000 seviyelerine kadar gerileyebileceğini öngörüyor. Ancak bunun için yalnızca siyasi istikrar değil, yurt dışındaki Suriyeli iş insanlarının ülkeye geri dönmesi ve yatırımlarını yeniden başlatması gerekiyor. “Yatırımların geri dönmesi, yalnızca ekonomik değil, psikolojik bir dönüm noktası olacaktır,” diyor Musbah.
Geçici Hükümetin Hedefleri
Geçici hükümetin başkanı Muhammed Beşir, ekonominin mevcut durumunu “kasalarda yalnızca değersizleşmiş Suriye lirası var” şeklinde tanımlasa da, halkı umutlu olmaya ve yeniden inşa sürecine katkıda bulunmaya çağırıyor. Beşir’in öncelikleri arasında güvenliğin yeniden sağlanması, milyonlarca Suriyelinin ülkeye dönüşünün teşvik edilmesi ve temel hizmetlerin yeniden işler hale getirilmesi yer alıyor. Beşir, “Halkımızın karanlıkta yaşamasına izin veremeyiz. Elektrik, su ve gıda gibi temel sorunlara acil çözüm bulmalıyız,” diyor.
Piyasalarda Canlanma ve Liranın Geleceği
Ekonomik gazeteci Kasım Şerif, Suriye lirasındaki toparlanmanın etkilerinin elektrik arzındaki iyileşme ve yakıt bulunabilirliğinin artması gibi temel hizmetlerdeki gelişmelerle daha da güçlendiğini belirtiyor. Şerif, Lübnan ve Türkiye’den dönen mültecilerin yanında getirdikleri dövizlerle liraya olan talebi artırdığını ve bu durumun piyasalardaki hareketliliği hızlandırdığını söylüyor.
Öte yandan, temel tüketim maddelerinde yaşanan fiyat düşüşleri de dikkat çekici. Şekerin kilosu iki hafta önce 15.000 lirayken, geçen hafta 10.000 liraya kadar geriledi. Bu düşüş, yağ, temizlik ürünleri ve sebze-meyve fiyatlarına da yansıdı.
Yeni Bir Başlangıç Mümkün mü?
Suriye lirasındaki toparlanma, halk arasında yeni bir umut dalgası yaratmış durumda. Ancak bu sürecin sürdürülebilir olması, yalnızca ekonomik reformlarla değil, siyasi istikrarın sağlanması ve uluslararası desteğin devreye girmesiyle mümkün olacak. Geçici hükümetin hedefleri doğrultusunda güven ortamının devam etmesi, Suriye’nin ekonomik toparlanma sürecinde belirleyici bir rol oynayacak.
Suriye, tarihinin en kritik dönemlerinden birinden geçerken, halkın, iş dünyasının ve uluslararası toplumun desteği, ülkenin geleceğini belirleyecek en önemli faktörler arasında yer alıyor.
