Mucize aşının arkasındaki milyarderler

Cuma günü Donald Trump basın toplantısında bu senenin sonunda aşının çıkabileceğini müjdeledi. “Operation WarpSpeed” adını verdiği bir komisyonun tıpkı gizlice atom bombası üzerinde çalışan Manhattan Project gibi ışık hızından da daha hızlı sürede aşıyı bulacağına inanıyordu.

Ancak bu sefer Trump iyimserlik dağıtma konusunda yalnız değildi. Yanında bu operasyonu yönetmesi için görevlendirilen Dr. Moncef Slaoui vardı.

Yıllarca GlaxoSmithKline adlı dev ilaç firmasının aşı bölümünü yönetmiş, konusunda uzman, yetkin bir bilim insanı olan Slaoui aşı komisyonun başına Başkan’ın damadı ve baş danışmanı Jared Kushner’la görüştükten sonra getirilmişti. Kamuoyuna tanıtıldığı bu ilk toplantıda Trump’ın öngörüsünü “inanılır” bulduğunu söyledi, “Klinik bir deneyden yeni gördüğüm verilere göre birkaç yüz milyon doz aşıyı 2020 sonuna doğru üretebileceğimize daha da inanmaya başladım,” diye devam etti.

Pazartesi sabahı bütün dünya Moderna adlı ilaç firmasının insanlar üzerinde yaptığı deneye göre aşının virüse saldıran bağışıklık sisteminde olumlu tepki verdiği haberine uyandı. Laboratuvarda ayrıca antikor testleri yapıldı ve virüsün kendini yeniden üretemediği de ortaya çıktı.

Küçük bir ayrıntı: Bir hafta öncesine kadar Moderna’nın yönetim kurulu başkanı 10 milyon dolarlık hissesiyle Dr. Slaoui’ydi.

GÖZ GÖRE GÖRE ÇIKAR ÇATIŞMASI

Yakın zamanda Amerikan Başkanı olmak için yarışan senatör Elizabeth Warren bu çıkar çatışmasına ilk dikkat çekenlerdendi. Dr. Slaoui ise Warren’e Twitter üzerinden -şimdi silinen- bir yanıt yazarak ortada bir çıkar çatışması olmadığını söylemişti.

Pazartesi günü Moderna’dan Dr. Slaoui’nin yönetim kurulundan ayrıldığını ve hisselerini elden çıkaracağını açıklaması geldi. Beyaz Saray da bu bilgiyi doğruladı, 14 Mayıs’ta hisselerin elden çıkarılacağı Salı gününe (bugün) kadar Moderna’dan elde edilen karın kanser araştırmalarına bağışlanacağı açıklandı. Business Insider’ın ortaya çıkardığına göre sadece 2020’de Moderna hisseleri değerini üçe katladı; CNBC’ye göreyse şirket hükümetten Nisan ayında aşı geliştirmek için 483 milyon dolarlık yardım aldı. Pazartesi günkü aşı haberinden sonra Moderna’nın değeri yüzde 25 arttı.

Bu aşamada aşıyı kim bulursa bulsun kar edeceğine şüphe yok, haklı kazanılmış bir kazanç da olacaktır kuşkusuz. Oysa daha geçen hafta Senato’daki oturumda ülkenin en önemli salgın hastalıklar uzmanı Dr. Anthony Fauci aşının “tedbirli bir iyimserlikle” en erken bir seneye geleceğini söylemişti. Ondan iki gün sonra Temsilciler Meclisi’ndeki bir başka oturumda Sağlık Bakanlığı’nda aşı uzmanı olarak çalışan ve Trump yönetimini salgına karşı erken tedbir almadığını açıklayan Dr. Rick Bright da 12-18 aylık bir süre öngördü. O bile iyimser, zira bugüne kadar yapımı en hızlı olan aşı bile dört seneyi buldu, pek çoğunun test edilip piyasaya verilmesi daha da zaman aldı.

Bütün uzmanlar Moderna’nın daha fazla test yapması gerektiği ve şirketin kullandığı teknolojinin daha çok yeni olduğu konusunda birleşiyor. Dahası, şirketin sadece sekiz kişi üzerinde yaptığı aşı deneyinin yazılı sonuçları kamuoyuyla paylaşılmadı -ABD’deki Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) kuralları buna izin vermiyor- ama sözlü olarak açıklandı.

EKONOMİYİ RAHATLATACAK HABER

Belli ki insanların iyi bir haber duymaya ihtiyacı vardı. Ülkenin üçte ikisi bilim insanların uyarılarının aksine hızlıca açılırken aşı haberinin psikolojik bir rahatlama yaratacağı kesin. Pek çok kişi zaten iki aydır süren tedbirlerden bunaldı zaten; bir kısmı silaha bile sarıldı tepki göstermek için. Ama bu zorunlu karantina döneminde de insanlarda ‘Evde kaldık bir şey olmadı’ inancı oluştu. Corona virüsüne dünya çapında beş milyon insan yakalandı ve her gün vaka sayısı artıyor, ama pek çoğumuz pandeminin geride kaldığına inanmak istiyoruz.

Başta da Donald Trump. Hiçbir rakam ve bilim onu doğrulamasa da günlerdir Amerika’nın bu sorunu geride bıraktığını ve ülkeyi yeniden açmak istediğini söyleyip duruyor, çünkü bu aşamada tek önceliği ekonomi.

Dün bu müjdeli aşı haberi üzerine Wall Street neredeyse hayat normale dönmüş gibi tepki verdi. United, Expedia ve Marriott Otelleri gibi seyahatle ilgili şirketlerin hisseleri değer kazandı, S&P endeksi yüzde üç arttı.

Trump bu rüzgarı Kasım ayındaki seçime kadar sürdürmek istiyor. Sadece o değil ama, ülkenin asıl “yöneticileri” olan milyarderler de bir an önce ekonomik hayatın yeniden başlamasından yana.

Nitekim Trump’ın ülkeyi yeniden açma konseyine seçtiği 50 kişinin neredeyse tamamı savunma, finans ve tarım sektörünün yöneticileri, spor takımlarının sahipleri. Onlara göstermelik olarak seçilen think-tank ve sendika liderleri. Apple, JP Morgan, Blackstone, Facebook, Vegas otellerinin, Dallas Cowboys ve Dallas Mavericks gibi futbol takımlarının sahiplerinin sözü geçiyor.

Amerikan milyarderlerinin siyaset üzerinde çok fazla söz sahibi olması yeni değil. Ama aşı konseyinin başındaki Dr. Slaoui bile öncelikle bir bilim insanı, evet, ama GSK’daki görevinden ayrıldıktan sonraki işi risk sermayedarlığıydı.