Çukurdan bildiriyorum

Washington, D.C.

*

Geçtiğimiz günlerde Instagram’da canlı yayın yapan Justin Bieber bir ara kafasındaki bereyi düzeltti ve yer yerinden oynadı. En azından komplo teorisyenleri arasında. Milyonlarca takipçisi olan, saniyede binlerce yorum alan Bieber’a birisi “Eğer çocuk istismarına maruz kaldıysan bize bir işaret gönder,” diyor, o da dört-beş dakika sonra şapkasını düzelterek mesaja karşılık veriyor güya.

Bieber’ın bu yorumu gördüğü bile şüpheli, ama dört yıldır 4Chan, TikTok ve Reddit gibi her önüne gelenin deli saçmasını komplo teorisi diye kustuğu ortamlarda bu hareket #PizzaGate skandalının yeniden hatırlanmasına neden oldu. Dört sene önce gündeme gelen bu sözde skandalın unutulduğu düşünülüyordu, ama New York Times’a göre şimdi çok daha hızlı ve yoğun bir şekilde yayılıyor.

İşin şaşırtıcı kısmı #PizzaGate’in en çok dikkat çektiği üç ülke: Rusya, İtalya ve…Türkiye.

ŞİFRELİ YAZIŞMA YALANI

Olay çok zengin yeme-içme seçeneklerinin hep vasat olduğu Washington’ın yıllardır hizmet veren lokantalarından biri Comet Pizza’da geçiyor. Dev ekranlarında çizgi filmler gösterilen, müşterilerin yemek öncesi ve sonrasında ping pong oynadığı bir pizzacı burası. Pizzaları da ahım şahım değil; bana kalırsa hamuru haddinden fazla kalın hatta.

2016 seçimi öncesinde Başkan adaylarından Hillary Clinton’ın seçim kampanyasını yöneten John Podesta’nın e-mail’lerinin ele geçirilmesinden sonra Comet bir anda komplo teorilerinin merkezine yerleşti.

İnternet teknolojilerine Blackberry kullanarak alışan Amerikalılar en sıradan konuları bile birbirlerine e-mail’le sormayı çok sever. Birer satırlık, bazen birkaç kelimelik e-mail’leri gün içinde almak gündeliğin olmazsa olmazlarındandır.

Nitekim Podesta ve ekibi de kendi aralarında akşam ne yiyeceklerini e-mail’le konuşup pizza ısmarlamaya karar vermişler. Bir değil, iki değil, sayısız kez pizza kelimesi geçiyor yazışmalarda. Şaşırtıcı bir durum yok aslında. Özellikle iş yerlerinde fazla mesaiye kalan Amerikalılar için birkaç kutu koca pizza söyleyip yağlarını akıta akıta yemek de ülkenin çalışma kültürünün bir parçası.

Yazışmaların sızmasının ardından özellikle 4chan gibi mesaj sitelerinde Qanon gibi komplo teorisi grupların yaydığı yalanlar #PizzaGate diye bir saçmalığa dönüştü. Güya Clinton ve ekibi başkentteki bir pizza salonunun bodrum katından çocuk seks örgütü yönetiyormuş, yazışmalarda geçen peynirli pizza gibi ifadeler de şifreli yazışmalarmış. Bu deli saçması komplo teorilerine gülüp geçmek en sağlıklı tepkiydi kuşkusuz. Ta ki bir manyak eline silahı alıp Comet’e ateş açana kadar. Komplo teorilerinin eğlencesi bir yere kadar.

#PizzaGate gündeme geldiğinde Washington’da yaşıyordum ve ne Comet’i ne de bu sözde skandalı duymuştum. Yine de pek çoklarının aksine Comet’in kurşunlanmasından kısa süre önce #PizzaGate’in ne olduğunu öğrendim. Ek$iSozluk ve Türkçe twitter sayesinde bu Türkiye’yi ve Türkleri uzaktan yakından ilgilendirmeyen bu mesele epey yayıldı. Uzun süre ABD’deki herhangi bir inandırıcı yayın organında da #PizzaGate’in ne olduğuna dair bir haber çıkmadı.

AŞI KARŞITLIĞI GİBİ

Aslında yapılacak iş çok basitti. Gidip olayı yerinde incelemek ve Comet’in bodrum katında neler döndüğünü görmekti. Nitekim ben de öyle yaptım, bir akşam Comet’e gidip 45 dakika sıra bekledikten sonra içeri girdim. Girer girmez de bodrum katını aradım. Ancak Comet’in bodrum katı yoktu. Alt katı, üst katı da olmayan bir aile lokantasıydı alt tarafı.

Bilgi ve bilim ikinci plana atılınca, gerçeklik kimsenin ilgisini çekmiyor ama. Sosyal medyada bu yalanı yayanların bir kısmı örgütlü, bir kısmı bot hesaplar. Cambridge Analytica gibi taktiklerle olmayan isimlere ait sahte fotoğraflı hesaplarla sadece kelime tarayarak nokta atışı yapıyorlar. Çin ve Rus hacker’lar dezenformasyon konusunda uzmanlaştıkları için pek çok ülkede benzer sosyal medya operasyonlarını yerel dilde kotarıyorlar.

Ama bir de adıyla sanıyla gerçek, tüm varlığıyla ortada olup #PizzaGate’e inananlar var. Asıl tehlikeli olan, Türkiye’yi dünyanın yalan habere en fazla meraklı ülkelerinden birine dönüştüren de bu kitle. Şaşırtıcı mı, bence hiç değil. Zira Türkiye epey bir zamandır gerçeklikle ilişkisini kaybetti, bilimin yerini hurafe, bilginin yerini komplo aldı. Batı medyasında kenarda köşede kalan bir sürü benzer saçmalık bizdeki haber tartışmalarında, gazetelerde ana konu olarak işleniyor. Toplumun gerçeklikle ilişkisini kaybetmesi tek bir alana da yansımıyor: George Soros, aşı karşıtlığı, Yahudi lobisi, LGBT+ tehdidi, hatta İstanbul belediye başkanının Türkiye üzerinde oyunlar oynayan dış mihraklar tarafından proje olarak hazırlandığı iddiaları da #PizzaGate’ten bağımsız değil. Hepimizi yaşadıkları çukura çekmek için var güçleriyle çalışıyorlar.