Oruç tutan diyabet hastaları dikkat! Uzmanlar uyarıyor: İftarda çok yemeyin! Diyabet hastaları oruç tutabilir mi?

ORUÇ TUTAN DİYABETLİLER NASIL BESLENMELİ, NELERE DİKKAT ETMELİ?

Halk Sağlığı ve İç Hastalıkları Uzmanı Dr. M. Emin Dinççağ, oruç tutan diyabet hastalarının iftarda nasıl beslenmesi gerektiğini ve nelere dikkat edilmesi gerektiğini anlattı. Dinççağ, diyabet hastalarının çok fazla yemek yememelerini ve iftar-sahur arasında bol su tüketmeleri gerektiğini söyledi.

Ağızdan ilaç alan şeker hastalarının oruç tuttuğunda uyması gereken bazı tedbirler olduğunun altını çizen Dr. Dinççağ, "Dünyanın birçok Müslüman ülkesinde diyabetli Müslümanların oruç tuttuğu bir gerçektir. Ramazan başlamadan diyabetlilerin veya tüm oruç tutacak olanların hekim kontrolünden geçmeleri ve tahlillerini yaptırmaları gereklidir" dedi.

"ORUÇ TUTAN DİYABETLİLER İFTARDA ÇOK YEMEMELİ"

Oruç tutan diyabet hastalarına uyarılarda bulunan Dinççağ, şunları söyledi; "İyi kontrol sağlanmış oral (ağızdan) ilaç alan şeker hastalarının kan şekeri kontrolünün sık yapılması şartıyla hipoglisemi yaşamadığı sürece çok istiyorlarsa oruç tutabileceği ve riskin daha düşük hasta grubu olduğu bilinmelidir. Ancak oruç tutan bu diyabetlilerin iftarda çok fazla yememeleri, iftarı açtıktan sonra ilaçlarını almaları, az az sık sık yemek yemeleri, iftar sahur arasında bol su içmeleri, sık kan şekeri ölçmeleri, şeker yememeleri, unlu gıdalarda daha az tüketmeleri, iftar sonrası yürüyüş yapmaları şartıyla oruçlu kalabilirler."

DİYABET HASTALARI ORUÇ TUTABİLİR Mİ?

Oruç tutmak isteyen hastanın Tip 2 diyabeti mevcutsa Ramazan ayı boyunca yakın şeker değerleri hassasiyetle takip edilmeli. Çünkü bu hastalarda kan şekerinin ciddi anlamda düşmesi 7,5 kat daha artıyor. Bu kişilerde kan şekerinin fazla yükselmesi, vücudun tehlikeli manada susuz kalması ve derin ven trombozu geçirme ihtimalide söz konusu olabilir. Tip 2 diyabeti olan kişilerde kan şekeri değerleri kontrol altında ve insülin kullanmıyorlar ise, şeker ilaçlarının dozajı ramazan süresi içerisinde yeniden (hekim tarafından) ayarlanarak oruç tutulmasında tıbbi açıdan bir engel yoktur. Tip 1 diyabeti olan hastalarda ise oruç tutmak genelde önerilmiyor.

KALP HASTALIKLARI OLAN HASTALARA ORUÇ ÖNERİLMİYOR

Kalp problemi olan hastalarda, örneğin kısa bir süre önce stent takılmış, kalp ameliyatı geçirmiş, kalp krizi hadisesi olan kişilerde veya ciddi kalp yetmezliği bulguları mevcutsa ve hastanın tansiyon değerleri kontrol altında değilse, yine oruç tutmak tıbbi açıdan önerilmiyor.

Kanseri olan hastalarımızın tedavi süreci vücutsal ve zihinsel olarak çok stresli geçebilir. Dolayısı ile bu tür hastalıklarda orucun tutulması sağlık açısından öngörülmüyor.

Genel olarak oruç tutulmasında bir mâni görülmeyen hasta gruplarında ve aynı zamanda sağlıklı olan kişiler için Ramazan ayı süreci için önerilen hususlar şunlardır:

İftar ve sahur arasında yüksek miktarda su tüketilmesi

Kafeinli içeceklerin tüketilmemesi veya kısıtlanması

Hazmı kolay olan doymamış yağlarla (örneğin zeytinyağı) yemeklerin yapılması

Şekerli gıdaların tüketilmemesi

Tuz ve glisemik indeksi yüksek olan (beyaz ekmek, pirinç, makarna mantı gibi) gıdaların tüketilmemesi.

Türkiye Diyabet Vakfı, Uluslararası Ramazan ve Diyabet Çalışma Grubu önerileri doğrultusunda diyabetlinin kendisinin kolayca araştırabileceği ve uygulayabileceği bir rehber hazırladı. Bu rehbere göre diyabetin çeşitleri ve dikkat edilmesi gereken hususlar ise şu şekilde:

Bu rehberde oruç açısından diyabet hastaları üç grupta değerlendiriliyor

BİRİNCİ GRUP

İnsülin direnci veya gizli şekeri olanlar

Tip 2 diyabet tanısı yeni konulmuş ama ilaç kullanmayanlar.

Bu gruba giren diyabetliler, hekim kontrolünde olmak kaydıyla eğer arzu ediyorlarsa oruç tutabilirler. Bu kişiler oruç süresince kan şekeri takibi ve beslenme egzersiz programını aksatmamalı.

İKİNCİ GRUP

Tip 2 diyabeti olan, şeker düşürücü haplarla diyabeti kontrol altında olan hastalar

Tip 2 diyabeti olan, günde bir ya da iki kez bazal etkili insülin kullanan ve diyabete bağlı herhangi bir organ hasarı bulunmayan hastalar.

Bu gruba giren diyabetlilere oruç tutması önerilmez, ama hasta oruç tutmayı arzu ediyorsa mutlaka doktor kontrolü ve çok sık kan şekeri kontrolü altında aşağıdaki beslenme ve ilaç kullanım oranlarına sıkı sıkıya uyarak oruç tutabilir.

ÜÇÜNCÜ GRUP

Tip 1 (genç yaşta diyabetli olan ve insüline bağımlı) diyabetlilerin tamamı

Tip 2 diyabetin ileri döneminde ya da diyabete bağlı organ hasarı olan hastalar.

Tip 2 diyabeti olan, çoklu doz insülin veya insülin pompası kullanan ya da kan şeker kontrolü güç, gün içinde ani şeker düşmesi ve yükselmesi olan değişken seyirli hastalar.

Bu gruptaki hastalara oruç tutması kesinlikle önerilmez, yaşamsal risk vardır ve ileri derecede hastalığı olduğu için dinen caiz değildir.

ÜÇÜNCÜ GRUP

Tip 1 (genç yaşta diyabetli olan ve insüline bağımlı) diyabetlilerin tamamı.

Tip 2 diyabetin ileri döneminde ya da diyabete bağlı organ hasarı olan hastalar.

Tip 2 diyabeti olan, çoklu doz insülin veya insülin pompası kullanan ya da kan şeker kontrolü güç, gün içinde ani şeker düşmesi ve yükselmesi olan değişken seyirli hastalar.

Bu gruptaki hastalara oruç tutması kesinlikle önerilmez, yaşamsal risk vardır ve ileri derecede hastalığı olduğu için dinen caiz değildir.

DİYABETLİLER İFTARDA NASIL BESLENMELİ?

Oruç tutmak isteyen diyabet hastalarının dikkat etmesi gerekenler ise şu şekilde sıralanıyor;

İftarı kademeli yapın, önce bir bardak su, yarım kâse çorba ve bir dilim tam çavdar ekmeğiyle başlayın.

Çorbanın hemen ardından bir kâse salata yiyin, kısa bir ara verin, bir çay için, sonra ana mönüye geçin.

Bu yöntem uzun süreli açlıktan sonra hipoglisemik atağa bağlı aşırı yemek yiyip kan şekerinizi aşırı yükseltmesinden sizi koruyacaktır.

Ramazan pidesindeki beyaz unun kan şekerini hızlı artıracağını unutmayın, sınırlı alın.

Ramazan sofraları genel olarak, simit, börek, reçel, iftarda baklava gibi zengin olur. Bu tür hızlı emilen karbonhidratlardan, aşırı yağlı yiyeceklerden, özellikle kalp sağlığınız açısından hayvansal yağlardan uzak durun.

Bazı kişiler bol yağ yemenizi önerse de, dünyada hayvansal yağı en çok tüketen bölgelerin aynı zamanda koroner kalp hastalıkları oranının en yüksek bölgeler olduğunu unutmayın. Sebze ve balığa da ağırlık verin.

DİYABETLİLER SAHURDA NASIL BESLENMELİ?

Diyabetliyseniz ve oruç tutuyorsanız sahuru atlamayın ve mümkünse kahvaltı tarzı beslenin,

Ekmeğiniz tam çavdar olmalı, mutlaka yumurta yiyin, peyniriniz olabildiğince az tuzlu (tuz susatabilir) olmalı.

Kesinlikle aşırı tuz almayın, hipertansiyon krizi oruçta en ciddi risklerden biridir unutmayın.

Sahurda mutlaka büyük bir tabak salata, yeşillik, domates, biber, turp vb. yemelisiniz.

Meyveden uzak durun, meyveden alacağınız vitamin ve mineralleri zaten salatadan alırsınız, üstelik kan şekeriniz yükselmez.

Bol su içilmeli ve suyun çok önemli olduğu unutulmamalı.

DİYABET İLAÇLARININ KULLANIMI NASIL OLMALI?

Oruç tutan diyabetliler, insülin direncini tedavi eden ilaçların (metformin, pioglitazon) dozunu ve kullanım şeklini değiştirmeden saatini ayarlayarak aynı şekilde kullanabilir.

Şeker düşürücü ilaçlar kullanılıyorsa günün yemek ağırlığı iftara kaydığı için doktorunuzun da görüşünü alarak sabah dozu akşama, akşam dozu sabaha alınabilir. Sahurda alacağınız şeker düşürücü ilacın dozunun düşük olması önemli. Çünkü gündüz oruç sırasında uzun açlıkta şeker düşebilir.

Vücut sıvı dengesini etkileyen ya da böbrekler üzerinde etkili bazı ilaçlar oruçta sağlığınıza olumsuz etkide bulunabilir. Oruç tutan bir diyabetlinin hangi ilaçları kullanıp kullanamayacağı ya da hangi dozda kullanacağına doktoru karar vermeli.

Bazal insülin tedavisi altındaki diyabetliler mutlaka oruç tutmak isterse, insülinin ağırlıklı dozunu akşama almaları ve azaltmaları gerekir. Tek doz insülin kullanılıyorsa, insülinin iftardan önce alınması, ikili doz kullanılıyorsa büyük dozun iftarda yapılması, gündüz şekerin düşmesini, gece de yükselmesini önler.

DİYABETLİLERİN RAMAZANDA YAPMASI GEREKEN EGZERSİZLER

Ramazanda ağır spordan kaçınmak gerekir. Oruçken, gündüz ağır spor hem sıvı kaybına hem de şeker düşmesine neden olabilir.

Spor ya da egzersiz iftardan 1-2 saat sonra yapılmalı. İftardan sonra en az 5-8 bin adım atmak hem kan şekerini hem de kiloyu kontrol altında tutar.

KAN ŞEKERİ ANİ DÜŞERSE

Oruç sırasında kan şekerinin ani düştüğü hissedilirse hemen şeker ölçülmeli.

Eğer ciddi bir hipoglisemi (ani şeker düşmesi) ise oruca devam etmeyin. Daha hafif bir hipoglisemiyse hareketten uzak durun, 15 dakika dinlenin ve şekerinizi yeniden ölçün. Şekeriniz düşmeye devam ediyor, 70 mg/dl’nin altında kalıyorsa oruca devam etmeyin, yaşamsal risk olabilir.

Hipoglisemiyi kontrol için 15’ler kuralını uygulayın. Hipoglisemi süresince her 15 dakikada bir 15 gr karbonhidrat içeren gıda (orta boy bir meyve, bir dilim ekmek veya eşdeğer şeker ya da meyve suyu) alın. 15 dakika sonra kan şekerinizi ölçün, şeker düzelinceye kadar bu işlemi sürdürün.

KAN ŞEKERİ AŞIRI YÜKSELİRSE

Oruç sırasında şekeriniz aşırı yükselirse orucu durdurun ve bir sağlık merkezine gidin. Eğer bu olanak yoksa şeker düşürücü ilaçlarınızı için.

İnsülin kullanan diyabetli hastaysanız doktorunuza danışın, insülin düzeltme dozunu hesaplayarak ek insülin uygulayın.

Yüksek şeker kan yoğunluğunu artıracağı için bol su için.

KAN ŞEKERİNİ ÖLÇMEK ORUCU BOZAR MI?

Diyanet’ten alınan görüşe göre oruç sırasında kan şekerini ölçmek orucu bozmaz. Bu nedenle oruç tutan diyabetliler, özellikle orucun ilk günleri daha sık olmak üzere oruç süresince günde en az üç defa parmaktan kan şeker ölçümlerini ihmal etmemeli.

Daha güvenli yol, düşük ve yüksek kan şekerlerini gösteren, alarm sistemleri olan ve sürekli glikoz monitorizasyonu yapan bir cihaz (CGM) takılması.

DİYABETLİLERİN DİKKAT ETMESİ GEREKENLER

Diyabetli iseniz oruç tutup tutmama konusunda hekiminizle konuşun.

Oruç tutmaya karar verdiyseniz kan şekeri ölçümlerini düzenli yapın.

Beslenme programınıza dikkat edin, ramazanda kilo almayın.

Hipoglisemi için mutlaka önleminizi alın. Hipoglisemi çok ciddi bir durumdur asla gözardı edilmemeli.

İlaç tedavisini kesinlikle ihmal etmeyin.