Skandiyum nedir, nerelerde kullanılır? Skandiyum kullanım alanları, özellikleri, periyodik tablodaki simgesi ve yeri
1879 yılında İsveçli bilim insanı Lars Fredrik Nilson tarafından bulunan elementin kullanımı 90'lı yıllardan itibaren giderek artmıştır. Alaşımlara mukavemet kazandıran bir metal olarak karşımıza çıkmaktadır. İşte, detaylar.
Oldukça kullanışlı bir element olmasına karşılık elde edimi zor olduğundan dolayı pahalıdır. Endüstride birçok alaşıma güç katmak amacıyla kullanılmaktadır. Küçük miktarlarda katılsa dahi alaşımının dayanıklılığını arttırmaktadır. Skandiyum nedir? Nerelerde kullanılır? Skandiyum simgesi ve sembolü nedir? Skandiyum periyodik tablodaki yeri nedir? Kullanım alanları ve özellikleri nelerdir? İşte, merak edilen detaylar.
Skandiyum Nedir?
İskandinavya'nın Latince adından türetilen bu geçiş metali, havaya maruz kaldığında oksitlenmektedir. Oksit oluşumu nedeniyle yüzeyinde oluşan renk sarı veya pembe tonlarıdır. Ay ve Güneş'te Dünya'dan daha fazla miktarlarda bulunmaktadır. Ülkemizde 2022 yılında Eskişehir'de bu elementin bolca bulunduğu keşfedilmiştir. Yoğunluğu suyun yaklaşık üç katıdır. Gümüşi bir metaldir. Geçiş metali kategorisinde yer alan element, 800'den fazla mineralde bulunmuştur. En bol bulunan elementler arasında 23. sırada yer almaktadır. İskandinavya’da yaygın olarak bulunan tortveitit minerali, yaklaşık %45 oranında skandiyum oksit içermektedir.
Skandiyum Nerelerde Kullanılır?
Skandiyum elementinin kullanımına 1970'lerde başlanmıştır. Elementin yakın tarihli kullanıma sahip olmasının temel nedeni kolaylıkla elde edilememesidir. Dünya üzerinde yer alan nadir bir element olmamasına karşılık çıkarılması büyük bir sorun teşkil ettiğinden dolayı kullanımı yakın tarihlidir. En önemli kullanım alanlarını havacılık ve uzay endüstrisinde uçak imalatı sırasında kullanılan alüminyum-skandiyum alaşımı oluşturmaktadır.
Ticari olarak skandiyum, metal halojenür lambaların yapımında büyük ölçekte kullanılmaktadır. Ayrıca Amerikan silah yapım şirketi Smith & Wesson, tabancalarının çerçevelerini yapmak için skandiyum alaşımı kullanıyor. Skandiyum triflat bileşiği organik kimyada katalizör görevi görür. Aynı zamanda camın parlatılması amacıyla da kullanılabilir.
Skandiyum Simgesi
Skandiyum “Sc” simgesine sahip olan hafif bir metaldir. Ayrıca yumuşak ve pürüzsüz bir dokuya da sahiptir. Saf hali hafif gümüşi beyaz bir renktedir. Havayla temas halinde olduğunda bu gümüşi renk sarımsı veya pembemsi bir renge dönüşür. Geçiş metali olan element, doğası gereği oldukça reaktiftir. Pek çok asitle kolayca reaksiyona girer ve su ile girdiği reaksiyonda hidrojen üretir.
Skandiyum Sembolü
Skandiyum “Sc” sembolüyle temsil edilmektedir. Adını İskandinavya anlamına gelen Latince 'Scanda' kelimesinden alan elementin yoğunluğu düşük olmasına rağmen, erime noktası ve kaynama noktası oldukça yüksektir.
Skandiyum Periyodik Tablodaki Yeri
Skandiyum, periyodik tablonun 4. periyodunun 3. grubunda yer alan ve atom numarası 21 olan bir elementtir. Skandiyum üretimi -skandiyum oksit- yılda 15-20 ton civarındadır. Elemente duyulan talep her geçen gün artmaya devam etmektedir.
Skandiyum Kullanım Alanları
Skandiyumun sınırlı olarak bulunabilirliği ve yüksek maliyete sahip olması nedeniyle kullanım alanları da kısıtlıdır. Dayanıklılık kazandırması sebebiyle hafif alaşımların kuvvetlendirilmesinde kullanılmaktadır. Özellikle savaş uçağı parçalarında hafif ve dayanıklı ürünlerin elde edilmesinde tercih edilir. Seramik yapımında katalizör olarak kullanılmaktadır. Petrol rafinelerinde skandiyumdan izleme ajanı olarak faydalanılır. Stadyum aydınlatmaları gibi yüksek verimli lambalarda ışık kaynağı olarak elementten yararlanılır. Alkali piller, yakıt ve egzoz sistemleri, böcek ilaçları, silah ve motor üretimi, spor malzemeleri, bisiklet gövde ve parçaları, bitki tohumu çimlendirilmesi gibi pek çok alanda skandiyum elementi kullanılmaktadır.
Skandiyum Özellikleri
Dünya üzerinde yılda 10 ton civarında skandiyum oksit üretilir.
ABD’de üretilen skandiyum miktarı “sektörde ticari bir sır” olarak kabul edilir ve açıklanmaz.
Toksik olmadığı ön görülmesine karşılık kanserojen şüphesi taşımaktadır.
Periyodik tabloda kalsiyum ve titanyum elementleri arasında yer almaktadır.
Erime noktası 1541 derece, kaynama noktası 2836 derecedir.
Okyanus suyunda eser miktarda skandiyum bulunur.
