Kıdem tazminatını almak çalışmaya engel değil
Yaş dışındaki emeklilik koşullarını oluşturan 15 yıl sigortalılık süresi ve 3600 prim günüyle kıdem tazminatını alanlar aynı veya başka bir işyerinde yeniden çalışmaya devam edebilirler. Yargıtay'ın, kıdem tazminatını alarak işten ayrılanların çalışmaya devam etmelerinin yasaklanamayacağı yönünde kararları bulunuyor. Ahmet Kıvanç, Habertürk okurlarının sorularını yanıtladı
3600 VEYA 7000 GÜN İLE KIDEM TAZMİNATI ALANLAR AYNI İŞYERİNDE ÇALIŞABİLİR Mİ?
İşe başlama tarihim Haziran 2000. 7600 prim günümü tamamladım. Yedi yıldır özel bir şirkette çalışıyorum. Çalıştığım kurumdan memnunum fakat maddi durumlardan dolayı SGK 'dan alınan kıdem tazminat yazısı ile istifa ederek kıdem tazminatını almak ve sonrasında aynı işyerinde çalışmaya devam etmek istiyorum. Bu düşüncemi işveren ile paylaştım. İşveren, böyle bir hakkım varsa sorun olmayacağını, tazminatı vereceklerini ve yine benim ile çalışmaya devam etmek istediklerini ifade etti. Şirketin insan kaynakları birimi, SGK'dan 7000 prim günümü tamamladığıma dair kıdem tazminatı yazısını alıp istifa ettiğimde tekrar SGK'lı olarak aynı işyerinde veya başka bir işyerinde çalışmamın yasal olarak sorun olabileceğini söyledi. Bu durumla ilgili Yargıtay kararı veya herhangi bir resmi kurum sitesinde kıdem tazminatını aldıktan sonra çalışmaya devam etme hakkı olduğuna dair resmi bir yazı var mı? (Candan Ç.)
1475 Sayılı Eski İş Kanunu’nun yürürlükte bulunan kıdem tazminatı ile ilgili 14. maddesi uyarınca, yaş dışındaki emeklilik koşullarını yerine getirenler, SGK’dan aldıkları kıdem tazminatı yazısını işverene ibraz ettiklerinde tazminatlarını alıp ayrılabilirler. Yaş dışındaki emeklilik koşulu 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigortalı çalışmaya başlayanlar için 15 yıl sigortalılık süresi ve 3600 prim günüdür. 8 Eylül 1999 sonrası çalışmaya başlayanlar ise ya 4500 prim günü ve 25 yıl sigortalılık süresini, ya da 7000 prim gününü doldurduklarında kıdem tazminatını alıp ayrılabilirler.
Bu uygulamanın ilk yıllarında verilen bazı Yargıtay kararları gerçekten de şirketinizin insan kaynakları biriminin ifade ettiği gibi oldu. Bu şekilde kıdem tazminatını alıp ayrılanların başka bir işte çalışamayacakları yönünde kararlar verildi. Ancak Yargıtay daha sonra içtihat değişikliğine gitti. Kıdem tazminatını almanın yasal hak olduğu, tazminatını alıp ayrılan kişinin başka bir işte çalışmasının yasaklanamayacağı, bunun hakkın kötüye kullanılması anlamına gelmeyeceği yönünde Yargıtay kararları çıktı. (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun E: 2016/1419, K: 2019/1183 sayılı kararı bunlardan sadece biri.)
İşvereniniz birikmiş kıdem tazminatınızı sıfırlayarak çalışmaya devam etmenizi kabul ediyorsa aslında SGK’dan yazı almaya da gerek yok. Ancak, ille de SGK yazısı ile ödeme yapmak istiyorsa bu şekilde kıdem tazminatını sıfırladıktan sonra aynı işyerinde çalışmaya devam etmenizde hiçbir sakınca bulunmuyor. Kıdem tazminatı ödenebilmesi için önce işten çıkış, ardından tekrar işe giriş işleminin yapılması gerekiyor. Çıkış yapılmadan kıdem tazminatı ödenirse, yapılan ödeme ücret kabul edilerek gelir vergisi kesintisi yapılması zorunluluğu doğar.
Kıdem tazminatını bu şekilde sıfırlayarak aynı işyerinde çalışmaya devam ettiğiniz takdirde yeniden kıdem tazminatı alabilmek için emekli olmanız, haklı bir sebeple iş akdini feshetmeniz veya işverenin sizi işten çıkarması gerekir. Kendi isteğinizle ayrıldığınızda veya SGK’dan yazı alarak tekrar kıdem tazminatı talep edemezsiniz.
2008 SONRASI ÇALIŞMAYA BAŞLAYAN SSK’LILAR YAŞTAN NASIL EMEKLİ OLABİLİR?
Annem 61 yaşında. Tarım ek-5 sigorta girişi 17.12.2011. Toplam prim günü: 3412.
2021’de SGK’ya gittiğimizde 4600 günü tamamlamanız gerekir dediler. Açıkçası annem şu an sigorta primini ödemekte zorlanıyor. Aylık 1600 TL gibi bir rakam ödüyoruz. Tarım ek-5’ten başka bir sigortaya geçmek gerekiyor mu? Geçersek avantaj olur mu? Yaştan dolayı 3600 gün ile emekli olma imkanı var mı? Tarım BAĞ-KUR’a geçiş yapsak daha erken emekli olabilir mi? En erken nasıl ve ne zaman emekli olabilir? (Seda Ç.)
Tarım ek – 5 sigortalılığı 4/1-a (SSK) statüsünde emeklilik hakkı verir. Annenizin ilk sigorta girişi 17 Aralık 2011 tarihi ise 4/1-a statüsünde 4600 değil 4900 prim günü ile emekli olabilir. Asgari ücretteki yüzde 50’lik artış, primini kendisi ödeyenlerin yüklerini artırdı.
Anneniz 4900 prim günüyle zaten yaştan emekli olabilir. 3600 prim günüyle yaştan emeklilik ise 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigorta girişi olan SSK’lılara tanınan haktır. 8 Eylül 1999 ile 30 Nisan 2008 tarihleri arasında sigorta girişi olan SSK’lılar 25 yıl sigortalılık süresi ve 4500 prim günüyle yaştan emekli olabiliyor. 30 Nisan 2008 sonrası başlayanlar için sigortalılık süresi aranmıyor, prim günü sayısı ise kademeli olarak artırıldı. Kademeli artış, sigorta başlangıç tarihine göre şu şekilde oldu:
1 Mayıs – 31 Aralık 2008 4600 gün
1 Ocak – 31 Aralık 2009 4700 gün
1 Ocak – 31 Aralık 2010 4800 gün
1 Ocak – 31 Aralık 2011 4900 gün
1 Ocak – 31 Aralık 2012 5000 gün
1 Ocak – 31 Aralık 2013 5100 gün
1 Ocak – 31 Aralık 2014 5200 gün
1 Ocak – 31 Aralık 2015 5300 gün
1 Ocak 2016 ve sonrası 5400 gün
30 Nisan 2008 tarihinden sonra çalışmaya başlayan 4/1-a statüsündeki kişiler sigorta başlangıç tarihine göre aranan prim günü şartının doldurulduğu tarihte geçerli normal emeklilik yaşına 3 yıl eklenmek suretiyle yaştan emekli edilirler. Emeklilik yaşı 65’i aşamaz. 31 Aralık 2035 tarihine kadar prim günü koşulunu yerine getiren kadınlar normal emeklilikte 58, kısmi (yaştan) emeklilikte 61 yaşa tabidir. Anneniz yaşını doldurduğuna göre, 4900 prim gününü tamamladığı tarihte emeklilik dilekçesi verebilir.
Tarım BAĞ-KUR’a geçiş yapmak annenize daha erken emekli olma imkânı sağlamaz. Annenizin 3600 günle emeklilik hakkından yararlanabilmesi için 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigorta girişi olması gerekirdi.
SÖZLEŞMEDE “FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETE DAHİLDİR” YAZANLARDA 270 SAAT KURALI NASIL UYGULANIR?
2020 yılında özel bir bankada 270 saati aşan fazla çalışmam var. Sözleşmemde, “fazla çalışmalar ücrete dahildir” ibaresinden dolayı bu çalışmalarımın ücreti ödenmedi. Sadece 270 saati aşan kısım ödendi. Bu 270 saate kadar olan fazla çalışmayı alabilmem için ne yapmalıyım? (Mehmet E.)
Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) “Fazla çalışma ücreti asıl ücrete dahildir” şeklindeki sözleşme hükmüne istinaden yapılan bireysel başvuru ile ilgili verdiği karar dolayısıyla bu soruyu sorduğunuz anlaşılıyor. Öncelikle bir hususa açıklık getirmek gerekir: AYM ve Yargıtay, işçi ile işveren arasında “Fazla çalışma ücreti asıl ücrete dahildir” şeklinde sözleşme yapılmasını yasa veya Anayasa’ya aykırı bulmuyor. AYM, sözleşme bu şekilde yapılmış olsa bile fazla çalışmanın kanuna uygun olmadığı hallerde işçinin fazla çalışma ücretinden feragat ettiği anlamı çıkartılamayacağını vurguluyor.
İş Kanunu’nda fazla mesai yıllık 270 saat ile sınırlanıyor. Yargıtay ise 270 saati önce 12 aya, sonra 52 haftaya bölerek uygulama yapıyor. Buna göre, işçi sözleşme ile fazla çalışma ücretinden feragat etmiş olsa bile, haftalık 5.2 saati (270 saat / 52 hafta), aylık 22.5 saati ( 270 saat / 12 ay) aşan kısımlar için ücret ödenmesi gerekiyor. Böyle bir sözleşmeye imza atmış işçi haftada 5 saat, ayda 22 saat fazla çalışma yaparsa fazla çalışma ücreti alamıyor. Aynı işçi haftalık 7 saat çalıştığında 5.2 saati aşan 1.8 saatlik kısım için, aylık 30 saat fazla çalışma yaptığında da 22.5 saati aşan 7.5 saatlik kısım için fazla çalışma ücreti alabiliyor. Haftalık ve aylık çalışmalar 5.2 saat ve 22.5 saat sınırları içinde kalsa bile yıllık toplam çalışma süresinin 270 saati aşması halinde, aşan kısım için ücret ödenmesi gerekiyor.
Sizin durumunuza gelince, 270 saati aşan kısmın parasını aldığınıza göre, 270 saate kadar olan kısmın tamamı için hak iddia edemezsiniz. Bununla birlikte, şayet yukarıda anlattığım gibi, haftalık 5.2 ve aylık 22.5 saat sınırını aşan kısımlar için hak iddia edebilirsiniz.
HİZMET BİRLEŞTİRMESİ İLE EMEKLİ OLAN HERKES EMEKLİ İKRAMİYESİ ALABİLİR Mİ?
Memuriyete 1993 Ocak ayında başladım.1986 yılında 1 ay SSK’lı olarak özelde çalışmışlığım var. Kamudan 21 Eylül 2016 tarihinde ihraç edildim. 25 yılı doldurup emekli olabilmem için 10 ay isteğe bağlı sigorta primi ödeyerek Ekim 2021’de emekli oldum. Ancak, SGK emekli ikramiyesi ödemedi. Zaten hizmet birleştirmesi nedeniyle ikramiye ödenmeyeceğine dair bilgi sahibiyim.
Fakat sizin SGK Yönetim Kurulu’nun 6 Ocak 2022 tarihli kararına ilişkin haberinizi gördüm. Ben bu karara göre emekli ikramiyesini alabilir miyim? (Davut K.)
Kanun hükmünde kararnameler (KHK) ile ihraç edilen kamu görevlileri, tek başına kamudaki hizmet süreleri ile Emekli Sandığı’ndan emekli olurlarsa ikramiyelerini alabiliyorlar. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), kamudaki hizmetleri tek başına Emekli Sandığı’ndan emekli olmaya yeterli olsa bile hizmet birleştirmesi ile emekli olanlarda kamudaki hizmetlerinin 1475 Sayılı Eski İş Kanunu’nun kıdem tazminatı almaya hak kazanacak şekilde sona ermiş olması koşulunu arıyordu. KHK ile ihraç edilenler, kendi isteğiyle memuriyet görevinden ayrılmış olanlar, mahkeme kararı ile görevine son verilenler bu kriteri karşılamadıkları için emekli ikramiyeleri ödenmiyordu.
Danıştay’ın konuyla ilgili kararları üzerine SGK Yönetim Kurulu 6 Ocak 2022 tarihinde bir karar aldı. SGK Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü 4 Şubat 2022 tarihinde “E – 78383876 – 010.99-39689589” Sayılı Genel Yazı ile yönetim kurulu kararının nasıl uygulanacağı konusunda merkez ve taşra teşkilatlarına talimat gönderdi.
Kararın özü şu: Kamudaki görevi kıdem tazminatı almaya hak kazanacak şekilde sona ermemiş olsa bile, yani KHK ile ihraç, istifa veya mahkeme kararı ile görevden uzaklaştırılmış olsalar bile hizmet birleştirmesi yapanlar da emekli ikramiyesi alabilecek. Ancak, ikramiye alabilmek için, hizmet birleştirmesi yapmış olsalar bile bu kişilerin kamuda kadın ise 20, erkek ise 25 yıllık hizmet süresini doldurmuş olması gerekiyor. Erkek bir memurun kamudaki hizmet süresi 9000 günden (25 hizmet yılı) 1 gün eksik olsa bile ikramiye alamaz. Siz 25 hizmet yılını doldurabilmek için 10 ay isteğe bağlı sigorta primi ödemek zorunda kaldığınızdan, bu karar kapsamında emekli ikramiyesi alamazsınız. Sizin durumunuzla ilgili olarak ileride farklı bir yargı kararı çıkarsa o ayrı. Ama bu karara dayanarak emekli ikramiyesi alma hakkınız bulunmuyor.
