Bakalım tencere seçim kaybettirecek mi?

Enflasyon nisan ayında beklenenden düşük çıktı ama yine de aylık bazda yüzde 2.39 arttı. 4 aylık artış yüzde 15.21, yıllık enflasyon da yüzde 43.68 oldu.

➔Nisan sıradan bir ay değil, çok önemli kabul edilen 2023 seçimlerinin hemen öncesindeki ay.

-Yani seçimlere girerken, seçmen sandıkta tercihini yaparken cari enflasyon düzeyi yüzde 43.69.

➔Enflasyon sepeti içinde en büyük pay yüzde 25 ile gıda. Zaten nisan ayında enflasyonun yaklaşık yarısı gıdadan gelmiş. Gıdadaki görünüm ise kötü.

➔Aylık yüzde 3.95 artan gıda fiyatları yılın 4 aylık döneminde yüzde 23.54 yükseldi ve genel enflasyonun yarı yarıya üzerinde gerçekleşti.

➔Gıda fiyatlarındaki artış veya kötü gidiş birkaç aylık gelişmenin çok ötesinde. Hatta 2003’ü baz alan tüketici fiyat endeksinin alt kalemlerinde fiyatı en çok artanlar arasında gıda geliyor.

➔Prof.Dr. Hakan Kara’nın hazırladığı grafik ekte ve gıda fiyatlarının son 20 yıldaki artışı ikinci sırada yer alıyor.

ET 20 YILIN DA FİYAT ARTIŞ ŞAMPİYONU

➔En çok artan ise alkollü içecekler. Buradaki artışın gerisinde vergilerin olağanüstü artışının etkili olduğunu biliyoruz.

➔Gıda da ise KDV indirimi bile yapıldı. Ancak belirtmeliyiz ki gıda fiyatlarının da asıl 2021 yılı ile yukarı yönlü eğilimi dikleştirdi.

➔Biz ise TÜFE’nin bazı ana harcama gruplarının 2003 yılı başındaki endeks değerleri ile Nisan 2023 değerlerini karşılaştırdık, aradan geçen 20 yılda ne kadar arttığını hesapladık.

➔TÜFE 12.7 kat artarken, gıda fiyatları 19.5 kat yükseldi. Alkollü içkiler ise 20.3 kat arttı.

➔Gıda fiyat artışı uzun vadede de genel enflasyonun yaklaşık yarı yarıya üstünde seyrediyor.

➔Tencere kaynatmada öne çıkan sebze grubunun 20 yıllık fiyat artışı ise 22.4 kat ile gıdanın da üzerinde. Meyve fiyatlarındaki artış ise 16.5 kat.

➔Düşündürücü olan ise et fiyatları. Kuzu eti sadece nisan ayının zam şampiyonu değil. 20 yılın da en çok artan gıdası. Kuzu eti ile dana eti aynı oranda 27.3 kat arttı.

➔TÜFE artışı 12.7 kat arttığına göre, kuzu ve dana etinde iki kattan fazla fiyat artışı olmuş.

➔Süt, peynir ve yumurta grubu fiyatları da 19.9 kat arttı.

EN YÜKSEK ENFLASYONLU SEÇİM

➔Yüksek enflasyon ekonominin en önemli sorunudur.

➔Enflasyon içinde gıda daha büyük sorunlu.

➔Gıdanın içinde de hayvancılık ve sebze en sorunlu.

➔Et ve sebze tam olarak tencereyi kaynatan gıdalar.

➔Seçime giderken enflasyonun özet tablosu budur.

➔2000’li yıllarda yapılan genel seçimler içinde en yüksek enflasyonla girilen seçim bu 2023 seçimidir. Bu durum bitişikte Prof.Dr. Aykut Kibritçioğlu’nun uzun vadeli enflasyonun seyrini gösteren grafiğinden de izlenebilir.

➔Ak Parti’nin ilk kez iktidara geldiği Kasım 2002 seçimlerinde bile enflasyon yüzde 33.45 ile daha düşüktü.

➔Temmuz 2007 seçimi yüzde 8.60, Haziran 2011 seçimi yüzde 7.17, Kasım 2015 seçimi yüzde 7.58 ve Haziran 2018 seçimi yüzde 12.15 yıllık enflasyon ortamında yapıldı.

➔Dün açıklanan rakam ise yüzde 43.68 ve enflasyonun düşmüş hali. Çünkü 6 ay önce Ekim 2022’de yüzde 85.51 ile bugünkü enflasyonun iki katındaydı.

TENCERE İKTİDAR GÖTÜRÜR MÜ?

➔Demirel’in sözüdür; “Boş tencere iktidar götürür.” Doğruluğunu 14 Mayıs’ta test edeceğiz.

➔Erdoğan 2007’de oyunu artırarak seçimleri kazandığında kendisine başarısının neye bağlı olduğu sorulmuştu. Yanıtı “Yüzde 70 ekonomi” olmuştu.

➔Gerçekte o yıllar Türkiye ekonomisinin sıçrama yaptığı, enflasyonun tek haneye indiği, kişi başına gelirin ilk kez 10 bin doları bulduğu dönemdi.

➔Aradan geçen 15 yıla karşılık kişi başına gelir hala 10 bin dolarda. Enflasyon ise yüzde 40’ın üzerinde ve geçmiş seçimlerin 4-5 katında.

➔Dünyada enflasyonu en yüksek ilk 10 ekonomi arasındayız. Gıda enflasyonunda ise ilk 5’teyiz.

➔Geniş kitlelerin alım gücünü eriten, tasarruf etmeyi cezalandıran, gelir ve servet dağılımını bozan, yoksullaşmayı artıran kısaca geçim zorluğu yaratan yüksek enflasyon ekonominin baş belasıdır.

➔Ekonomideki durumun herhalde iktidar tarafı da farkında ki, kampanyasında büyük projeleri, güvenlik ve kutuplaşma politikalarını ön plana çıkardı.

➔Seçmen 14 Mayıs’ta galiba “güvenlik” ile “tencere” arasında bir tercih yapacak, değişim isteyip istemediğini gösterecek.

POWELL GÜVERCİN BAŞLADI ŞAHİN BİTİRDİ

ABD merkez bankası Fed beklendiği gibi faizi 25 baz puan artışla yüzde 5-5.25 seviyesine çıkardı. Bu kararla birlikte banka son 14 ayda 10 faiz artışına imza attı.

FOMC’nin yayımladığı karar metni yer yer şahin ifadeler içeriyordu: “ABD bankacılık sistemi sağlam ve dirençlidir. Hanehalkı ve işletmeler için daha sıkı kredi koşullarının ekonomik faaliyet, işe alımlar ve enflasyon üzerinde baskı yaratması muhtemeldir. Bu etkilerin boyutu belirsizliğini korumaktadır. Komite, enflasyon risklerine karşı son derece dikkatli olmaya devam etmektedir.

Kurul, hedeflere ulaşılmasını engelleyebilecek risklerin ortaya çıkması halinde, para politikasının duruşunu uygun şekilde ayarlamaya hazır olacaktır.”

PİYASAYI TERS KÖŞE YAPTI

➔FED başkanı Jerome Powell ise basın toplantısının neredeyse tamamında oldukça güvercin bir izlenim verdi. Bu aşamada ABD borsaları yükselişe geçti.

➔Hatta Powell’ın bir ara “Artık sıkılaştırma döngüsünün sonuna yaklaşmış, hatta o aşamada olabiliriz” ifadesi endekslerdeki yükselişi yüzde 1'e yaklaştırdı.

➔Ancak FED başkanının toplantının son 10 dakikasında yaptığı bir açıklama endekslerin tamamen tersine döndürdü.

➔Powell "Komite olarak enflasyonun çok hızlı bir şekilde düşmeyeceği görüşündeyiz. Bu biraz zaman alacak. Bu tahmin genel olarak doğruysa böyle bir dünyada faizleri düşürmek uygun olmayacaktır ve biz de faizleri düşürmeyeceğiz” dedi.

➔İşte toplantının en can alıcı bu açıklamasıyla birlikte borsalar yüzde 1'e yaklaşan bir düşüşe geçti.

➔Altın ise aynı oranda yükselişe geçerek 2.000 doların üzerinde işlem görmeye başladı.

➔Bu açıklamalarla birlikte faizde yaz boyunca yatay bir hareket bekleyenlerin tüm umudu suya düştü.

➔Başta istihdam ve enflasyon rakamları olmak üzere ABD’nin ekonomik verileri önümüzdeki aylarda da büyük bir dikkatle takip edilmeye devam edecek.

POWEL’IN AÇIKLAMALARI

➔Fed Başkanı Powell’ın basın toplantısındaki açıklamalarında ve sorulara verdiği yanıtlarda önemli sözleri şöyle:

➔ “Enflasyonda belirlediğimiz hedefe ulaşabilmemiz için önümüzde daha uzun bir yol var.

➔Enflasyonun düşmesi ekonomide yavaşlama ve istihdam alanında gevşemeyi gerektiriyor.

➔Sıkılaştırma döngüsünün sonuna yaklaşmış olabiliriz.

➔Komite bugün bir durma kararı almadı. Rakamlara bakarak hareket ediyoruz.

➔Gerekirse daha fazlasını yapmaya hazırlıklıyız.

➔Kredi koşullarının sonuçlarını görüp buna göre hareket edeceğiz.

➔Para politikalarımızın yeterince kısıtlı seviyeye gelip gelmediğinden çok emin değilim.

➔Geçen bir yıl enflasyonun aşağı yukarı çok oynak olduğunu gösterdi.

➔Enflasyon kısa sürede aşağı gelecek gibi görünmüyor. Böyle bir dünyada faizlerin düşmesi de söz konusu olamaz.

➔Ücret artışları düşüyor ve bu iyi bir işaret. Daha sürdürülebilir seviyelere inmesi olumlu.

➔Bence resesyondan kaçınmak, resesyona girmekten daha olası.”

BEKLE GÖR DÖNEMİ

➔Fed enflasyonu yavaşlatma ihtiyacını karşılamaktan banka iflaslarına, hatta ABD'nin borçlarını ödeyememe ihtimaline kadar uzanan bir dizi riski dengelemesi nedeniyle faiz oranlarını artırdı.

➔Enflasyonun çok yavaş düşmesi bazı Fed yetkililerini, faiz oranlarının enflasyonu gerçekten kontrol altına alacak kadar yükseldiğine ikna etmedi.

➔Bu haftaki hamlenin son artış olacağına dair herhangi bir taahhütte bulunmadan bekle ve gör tutumunu yineledi.

➔Yaz ayları ile birlikte ABD’de faiz artışlarında tansiyonunun düşmesi bekleniyordu. Ancak alınan bu karar ve yapılan açıklamalar, gelecek aylarda da faiz artışlarının devam etme ihtimali gündeme getirdi.

➔Bu durum borsalar için kötü haber.