Ekonomide ilk yapılacaklar

İkinci tura kalmazsa seçimi geride bırakmaya birkaç gün var. Sandık sonuçları belli olacak da, yeni hükümetin oluşması Haziran ayını bulacak. Bu sırada mayıs ayı da kayıp bir ay olarak geçip gitmeye aday. Ekonomide ise sorunlar birikiyor ve büyüyor.

➔ En önemli konu döviz likiditesinin sağlanması gibi görünüyor.

➔ Borçları öderiz, cari açık da finanse edilir ama siyasi gelişmelere, belirsizliklere hatta yükselecek siyasi tansiyona göre döviz kurunda önemli oynaklıklar görülebileceği sürece giriyoruz.

➔ Faiz negatif olduğundan kurun kontrolü KKM ve idari kararlar yanında arka kapı döviz satışı ile sağlanıyor. Önümüzdeki birkaç hafta belki müdahaleye en fazla ihtiyaç duyulacak dönem olacak. Bunun için Merkez Bankası’nın rezervinin yeterli olması gerekiyor.

BÜYÜME, BÜTÇE AÇIĞI VE CARİ AÇIK

➔ Yine mayıs ayında Bütçe dengesinin ne ölçüde büyüyeceğini göreceğiz. Dün açıklanan ve Bütçe açığının çekirdek verisi diyebileceğimiz Hazine nakit açığı ilk dört ayda 417 milyar liraya çıktı.

➔ Geçen yılın aynı döneminde rakam 67 milyar liraydı. 4 aylık açıkta 350 milyar lira veya 5 kat büyüme var.

➔ Nisan ayında verilen açık ise 159 milyar lira oldu. Bu rakam geçen yılın nisan ayında 14 milyar liraydı. Aylık büyüme 145 milyar lira veya 10 kat.

➔ Dolayısıyla yeni hükümetin ekonomideki ilk işlerinden biri, bütçedeki bu savrulmayı toparlamak olmalı.

➔ Bütçe açığını sınırlayıcı politikalar kamu harcamalarını azaltmaktan geçiyor. Bu da ekonominin frenine hafifçe dokunmak demek.

➔ Ekonomideki aşırı ısınmayı önlemek aynı zamanda enflasyonu ve cari açığı baskılayıcı sonuçlar doğuracak.

➔ Ancak seçimi kazanmış yeni hükümeti gelecek yılın mart ayında yerel seçimler bekliyor olacak.

➔ Büyüme olmadan seçim kazanmak çok zor. Dolayısıyla enflasyonla mücadele, cari açığın kontrolü, bütçe açığının azaltılması için atılabilecek radikal adımlar gelecek yıla kalabilir.

ET VE SÜT KRİZİ

➔ EYT ile milyonlarca kişi emekli oluyor, bir kısmı çalışmaya ve ikinci maaşı almaya devam edecek. Tazminat ödemeleri, maaş ve ücretlerdeki yükselme, kısaca gelir artışlarının tüketimi artırması gayet doğal.

➔ Üstelik yüksek enflasyon süreci ihtiyaçları ve alımları öne çekici etki yapıyor.

➔ İnsanlar et, süt, peynir de tüketecek. Ancak bu ürünler üretimin gerilemesinden dolayı fiyatı çok yükseldi. Enflasyon kalemleri içinde fiyatı en çok artan ürünler oldu.

➔ Yeni hükümete acil bir iş de buradan çıktı bence. Et ve süt krizini ne kadar erken masaya yatırırsa, buradaki yangını o kadar erken kontrol altına alabilir.

➔ TÜİK et, süt, hayvancılık verilerini yeni yayımladı. Sorun üretimde ve hayvan yetiştiriciliğinde. Geçmiş dönemlerden biliyoruz ki, çözümü kolay değil ve yılları alacak bir iş.

➔ Et ve süt üretimini artıracak hayvanları doğuracak anaç hayvanları, yem maliyetlerinin artışından ve süt fiyatlarının baskılanmasından dolayı kesime yolladık.

➔ Bu nedenle 2022 yılında kesime gönderilen küçük ve büyükbaş hayvan sayısı yüzde 22 artışla 6 milyon adede çıktı. Kırmızı et üretimi de yüzde 12.3 arttı.

ÜRETİM DÜŞÜYOR, TÜKETİM ARTIYOR

➔ Bugün et ve sütte yaşanan fiyat artışları işte böyle bir üretim artışının sonrasında geldi.

➔ Çünkü süt veren hayvanlar bakım maliyetlerinin yükselmesinden dolayı kesime yollandı, süt üretimi düştü.

➔ Kesime yollanan hayvanlarla et üretimi arttı ama bu durum geçici ve artışı devam ettirecek canlı hayvan yeterli değil.

➔ Kesim işlemlerinin hızlanmasıyla 2022’de toplam canlı hayvan stoku 2.3 milyon baş ve yüzde 3 oranında azalarak 73.3 milyona düştü.

➔ Toplam çiğ süt üretimi yüzde 7.1 azalarak 21.5 milyon tona geriledi.

➔ Süt üretimi düşüp tüketim artmaya devam edince süt ürünlerinin ve peynirin fiyatları aynı oranda yukarı gitti.

➔ Enflasyonla gerçek bir mücadele başlasa dahi, et ve süt fiyatları üretim azalmasından dolayı düşmeyecek.

➔ Kaldı ki, refah artışı ile kişi başına et tüketimi artıyor. Sadece bu da değil, nüfus da artıyor ve turist sayısı da.

CUMHURBAŞKANLIĞI YARDIMCISI ÇÖZÜM MÜ?

➔ Bütün bu nedenlerden dolayı yeni hükümetin el atması gereken konuların başında et ve süt krizi ile tarımdaki diğer yapısal sorunlar geliyor.

➔ Bunun en kestirme yolu gıda, gıda güvenliği, tarım, orman, küresel ısınma, su, çevre ve yeşil dönüşüm gibi birbiri ile yakından ilgili alanları bir Cumhurbaşkanı Yardımcılığı altında toplamaktan geçiyor.

➔ Yeni hükümetin kurulması, bu konuda yeni bir başlangıç için fırsat sunuyor. Böylece hem sorun daha üst düzeyde ele alınmış olur hem de sorunların çözümünde eşgüdüm daha etkin bir şekilde sağlanabilir.

➔ Ülkenin tek yetkili kişisi olarak Cumhurbaşkanı da, yardımcısı aracılığıyla soranlarla doğrudan ilgilenebilir, bilgilenebilir, talimatları anında verebilir ve zaman kaybetmeyebilir.

➔ Sorunun çözümüne de yemden başlamak, ithalata bağımlılığı azaltmaktan geçiyor. Yem için ota ihtiyaç var. Bunun için çok daha büyük arazilerin, Trakya veya Konya Ovası büyüklüğünde alanların çayır ve mera olarak ayrılması gerekiyor.

➔ Ancak burada başarılı ve somut sonuçların elde edilmesi, her şeyden önce sorunun gerçekten çözülmek istenmesine bağlı. Yani niyete.