Karin Boye'ün tahayyüllü!

3. Peki sizler gerçeği dinlemeye hazır mısınız?”

Bu sorular üzerine konuşmaya başladık. Söz döndü dolaştı Nazi Almanya’sında Hitler’e bir kurtarıcı muamelesi yapmış olan koca Alman toplumuna geldi. Hep birlikte çıldırma noktasına gelmelerine… Bir felsefe dili olan Almancayla yazmış olan o büyük mütefekkirlerin, yazarların yükselen faşizm karşısında dillerini kaybetmelerine… Çaresizliklerine..

Zaten Karin Boye da tam o dönemde yitirmişti umudunu. Bu romanı yazdıktan sonra elden gitmekte olan dünyaya, dünyanın kılcal damarlarına gittikçe nüfuz eden faşizm mikrobuna bakıp çaresizliğine yanmıştı…

*

Yazarın, kitabın arka kapağındaki fotoğrafına baktım bir süre.

Ufacık tefecik, narin, çıt desen kırılacak bir kız çocuğuna benziyor. Daha çok bir erkek çocuğuna… Şair olarak tanındı ülkesinde Karin Boye. Hatta ülkesinin en iyi kadın şairlerinden biri… Yüzyılın başında, Göteburg’ta dünyaya gelmiş. “Kallokain” yayınlandıktan bir yıl sonra hayatına son vermiş. İntihar ettiğinde Avrupa’da yükselen faşizm, insanlığın ortak geleceğini çoktan karartmıştı. Kara bir lanet, kara bir kartal olmuş, geniş kanatlarını açıp ışığa engel olmuştu. Karin Boye çaresizdi, çözülüyordu, intihar fikri yaşama fikrine baskın geliyordu. Dili kurumuştu. Dil çaresizdi. Toplu bir delirmenin tam ortasındaydı insanlık. Alman ordularını durduracak hiçbir güç yoktu artık. Büyük büyük salonlarda sadece onların sloganları yankılanıyordu. Sesleri boğuk ve korkutucuydu. Kendi devleti İsveç’in umurunda değildi. Demir madenini keşfetmişti. Almanlara vagon vagon demir sevkiyatı yapılıyordu. İsveç’in demiri ray oluyor, üstünden trenler kayıyor, mermi oluyor, masum bir insanın günahsız bedenine saplanıyordu.

İşkenceye, eziyete gerek yoktu; Kallokain’den bir doz alan faşizmin istediği neyse, işte tam da o dilden itiraflara başlıyordu.

Zaten ruhi sarsıntılardan mustarip Karin Boye hepten yaşama umudunu bu sırada yitirdi. Onun gibi hassas ruhlar için ne savaşın sonu vardı ne de savaştan sonra bir umut… İşte romanı bu karanlık hakikatin bir ürünüydü. Tek bir kurşunu vardı, sıktı faşizme, tam kalbinden vurdu.

“Saatlerin girdabında yutulan” bir hayatı sürdürmenin anlamı yoktu; yaşamasa da olurdu.

*

23 Nisan 1941 günü yanına bir sürü uyku hapı aldı. O gün hava çok soğuktu. Ormana gitti. Akşamdı. Bir süre sonra hava ayaza kesti. Cebinden çıkardığı uyku haplarını içti. Çömeldi. Etrafında meşe ağaçları vardı, yanındaki taşlar yosun bağlamıştı. Uykuya daldı. Sonra yavaş yavaş dondu. Dört gün sonra bir çiftçi kaskatı kesilmiş cesedini buldu. Nasıl çömeldiyse öyleydi. Üstünde gri bir yün elbise vardı, başında el örgüsü yün bir bere... Belli ki derin uykuya dalmadan önce tepenin başında, önünde uzanan akşam kızıllığını son defa seyretmiş, şehir ışıklarına son defa bakmıştı.

Donarak öldüğü 23 Nisan’ı 24 Nisan’a bağlayan gece, Hitler orduları Selanik’te Yunan ordusunu bozguna uğratmış, Yunanistan’a girmişti.

Öldüğü yerde çömelmiş bir insana benzeyen yekpare büyük bir kaya kütlesinde heykeli niyetine onun adı yazılır bugün.

Hayata veda etmeden bir süre önce yazdığı bir şiirden bazı mısralar şöyleydi:

“Bir amacı ve anlamı var elbet yolculuğumuzun

bu yolculuk her çabaya değer

(…)

Durma devam et yoluna, devam et! Gün ışıyor

Sonsuz bizim büyük maceramız”

*

“Yeni bir tahayyül” en çok şairlerin ağzına yakışan bir sözdür. Hayatlarından vazgeçerken bile bize “yeni tahayyüllerden” vazgeçmemizi salık veren şairlere…

“Elbet acı duyar tomurcuklar açarken

Acı duyar büyürken

ve direnirken”

diye başlayan Karin Boye’un uzun şiiri;

“Artık hiçbir şeyin yararı yoktur doğuşa

sevinçler fışkırır tomurcuklar dallarda

tüm korkular yok olur

ışıldayarak yere düşer damlalar

unuturlar doğuşun korkusunu

unuturlar yolculuğun korkusunu

o büyük güvenceyi duyarlar bir an

dünyayı yaratan”

diye biter.

*

Bizi biz yapan, anılarımızdır. Ama devirler değişir, kuşaklar gelip geçer, anılarımız bize hiçbir şey öğretmiyor ne yazık ki. Ve hangi devirde yaşıyorsa insan o devir berbat bir devirdir onun için.

“Yeni bir tahayyül” lafı bu yüzden şiirsel gelir bize.