Z kuşağının kendi gizli dili mi var yoksa biz mi yaşlandık?
Sosyal medyada mesajlaşmadan şakalaşmaya kadar Z kuşağı dışında kimsenin anlamadığı bir dil kullanılıyor. Bu yeni jargonun Türkçemizi mahvedeceğini düşünen pek çok insan var. Öte yandan bu kelime dağarcığı aslında dilin kendisini değiştirmiyor ya da yozlaştırmıyor, aksine geliştiriyor diyen araştırmalar da mevcut.
Evdeki ergenin tek görevi, kılık kıyafetten müziğe, hayat görüşünden dili kullanma biçimine kadar ebeveynlerinin yaptığı her şeyi reddetmekmiş gibi görünür.
Evde bir ergen bulunması yabancı bir ülkeye uyanmışız hissi veren, daha önce hiç duymadığımız ama sürekli kendini geliştiren bir dile maruz bırakır. Sorup öğrenebilirsiniz ya da metnin akışına göre bilmediğiniz kelimenin anlamını tahmin ederek stratejiler geliştirebilirsiniz. Aynı yeni bir dili öğrenirken öğretmenlerin tavsiye ettiği gibi.
Çünkü "ergeninizin dilinden anlamak" diye bir konu var. Sosyal medya bu tip konularda akıl öğreten videolarla dolu. Her konuşmanızda gözlerini devireceğine, kullandığı yeni nesil kelimeleri, argo ifadeleri, kısaltmaları anladığınızı ya da doğru kullandığınızı görürse size en azından istemese bile saygı gösterecektir. Çünkü cool olmak bunu gerektirir.
Yaratıcılığın dile etkisi
Yaratıcı dil kullanma konusunda gençlerin üzerine yoktur. Her nesilde ergenlerin kullandığı dil, deyim yerindeyse “güzel bir boşluğu doldurur”. Bu dil akranlarıyla iletişim kurmak için, sosyalleşmek için, derdini kısaca anlatmak için, en önemlisi en yaratıcı çağlarında dil keşfi yapıp kelime türettikleri için gerekli ve faydalı. Çağımızda sosyal medya ve teknoloji sayesinde kısa sürede herkesin diline dolanıyor bu ergen argosu.
Herkes ergen oldu. Bizler kitsch, geyik, moruk kelimelerini ve bir eylemi ifade eden trip atmak, kıl olmak, gaza gelmek, darlamak, gıcık olmak, yardırmak kelimelerini icat ettik, yeni nesil ise boş yapma, sal beni, mezuna kalmak, görüldü atmak gibi kısa ve net ama çok şey anlatan, boşluk dolduran kelimeler icat ettiler. Birazdan bu ergen sözlüğüne ve anlamlarına bakacağız.
Dilbilimciler buna ne der emin değilim ama bu olaya neresinden bakarsanız bakın icattır. Bu ergen argosu ya da jargonu her şeyi kendilerinin bildiğini zannettikleri küstahlık da içerir. Her nesilde istisnasız vardır bu. Bizden büyük nesil kafa ütülemek, iyi eğitim almış okumuş anlamında hafız, daha da eskiler başıbozuk derlermiş...
Z kuşağının konuştuğu dili anlamaya çalışmak
Biz orta yaşlılar cümlelere "yani" ile başlayan, "gibi” bağlacını dolgu kelimesi gibi her cümlede uzata uzata tekrarlayan ergenlere nerede görsek gıcık oluyoruz, hatta kürekle ağızlarına vurasımız geliyor. Muhtemelen bizden önceki kuşak da bizim için aynını hissediyordu ve bu duygu geriye doğru uzayıp gidiyordur, eminim. Yazılı iletişimde tek başına anlamı olmayan kısaltmaları konuşmanın arasına serpiştirmek hiçbir zaman kaybolmayacak. Kısaltmalar dilin bir parçası. Bunlar her zaman ortaya çıkıyor. TV ve DVD gibi bazı kısaltmalar eskiden beri kullanılarak normal hale gelmiş durumda. Bazı kelimeler gelir ve gider, bazıları ise kalıcıdır.
İnternetin icadı ve teknoloji ile çevrili bir dünyayla birlikte argo her zamankinden daha yaygın hale geldi. Z kuşağı böyle bir dünyanın içine doğdu. Emojiler, TikTok, Youtube etrafında dolanan böyle bir kültür oluştu. Bu platformlarda argo konuşmak son derece yaygın. Konunun dışında kalan ergen olduğunu sanmıyorum. Sosyal medyada mesajlaşmadan şakalaşmaya kadar Z kuşağı dışında kimsenin anlamadığı bir dil kullanılıyor.
Bu yeni jargon geleceğe aktarılacak mı?
Bu yeni jargonun Türkçemizi mahvedeceğini düşünen pek çok insan var. Öte yandan bu kelime dağarcığı aslında dilin kendisini değiştirmiyor ya da yozlaştırmıyor, aksine geliştiriyor diyen araştırmalar da mevcut. Dilin nasıl evrildiğini görmek için geçmişten gelen örneklere bakmak gerekir. Geçmişten gelen ve hala kullanmayı tercih ettiğimiz jargon içinde hocam kelimesini ve atarlanmak deyimini örnek verebiliriz. Nesiller boyunca dile adapte olmuş ve konuşma diline girmiş bir jargondan bahsediyoruz. Bazıları tarihin karanlık dijital sayfalarına gömülecek bazıları ise kalıcı olacak. Dille oynamak yani dile argo sokmak gençlerin iletişim becerilerini geliştirmede önemli rol oynuyor. Gençken genelde okullarda kullanılan argo deyimler aralarında iletişim kurmalarına, ortak bir dil geliştirmelerine, eğlenmelerine ve rahat hissetmelerine yarıyor ancak profesyonel iş ortamında bu deyimler kullanılmıyor. Sadece çok yakın ilişkide olduklarıyla kalıcı olan bir kaçını kullanıyorlar.
Hangisi size ters?
Düşünsenize işten çıkmışsınız, belki yöneticilerinizle bir zoom toplantısı yeni bitmiş. Son bir kaç saattir kendinizin profesyonel bir versiyonunu sunuyorsunuz. Gerginlikten başınız tutmuş. Arkadaşlarınızla buluştuğunuz anda istediğiniz kadar argo, tonlama ve ironi ile özgürce konuşabildiğiniz için çok rahatladınız ve başınızın ağrısı geçti. Mizahsız ve gramer açısından kusursuz bir şekilde konuşmak zorunda değilsiniz. Hangisi kulağa daha hoş geliyor?
Mesajlaşırken cümlelerin sonuna nokta koyuyor musunuz?
New York Times'ın 2021 tarihli bir makalesi, gençlerin mesajlaşma sırasında nokta kullanmadığını, gençlerin tembel olduğunu söylüyordu. Genç insanlar için, gelişigüzel yazılmış bir cümlenin sonuna nokta koymak kavgaya hazır olduğunuz anlamına geliyor. Bunu biliyor muydunuz? Tartışmanın ya da diyalogun sonu geldi, karşı taraf sinirlenerek noktayı koydu anlamına geliyor. Bizim jenerasyon da büyük harflerle yazı yazmanın bağırmak anlamına geldiği söylememiş miydi?
Mecralar kendi dillerini yaratıyor
Mecralar, gençler aracılığıyla kendi dillerini ve kurallarını yaratıyor. Dilin çağa ayak uydurması ya da mecralara göre uyarlanması şeklinde düşünebiliriz bu durumu. Her gelen nesil kendi ayak izini bırakmak için uğraşıyor.
İnterneti ve çevremizdeki dünyayı ilginç kılan da bu. Ergenlerin kullandığı jargon bir kültürün oluşmasına ve insanların birbirini anlamasına yardımcı oluyor. Bu ergen jargonu resmi ortamlara uyum sağlamak gerektiğinde değişecek, azalacak ve yok olacak. TikTok dilinin nesil büyüdükçe gerçek dünyada göreceğimiz şeyler olmayacağını düşünmeliyiz. Dilde değişim yıllardır devam eden bir durum. Her dönemde ortaya çıkar, ve kalıcılığı azdır.
GELELİM ERGEN SÖZLÜĞÜNE...
Gençlerin sosyal medyada icat ettikleri ya da öğrendikleri argonun dilimizi tahrip etmediği sonucuna varacağımız bu yazıdan sonra şimdi gelelim ergenlerimizin kullandığı kelime ve deyimlere. Halihazırda hayatınızda bir ergen varsa ya da yakında ergenliğe girecek çocuklarınız varsa öğrenmenizde fayda var.
Sal beni: Beni rahat bırak anlamında kullanılıyor. Çok kafamı ütüledin, beni çok darladın, artık beni rahat bırak.
Boş yapma: Anlamsız, gereksiz, önemsiz, saçma, değersiz davranışlarda ya da konuşmalarda bulunmak, boşa vakit harcatmak.
Görüldü atmak: Mesajımı okudu, gördü anlamında kullanılıyor.
Ghostlamak: Birini görmezden gelmek. Mesajlara, aramalara hiçbir cevap vermeme, yokmuş gibi yapma. Hayaletmişsin gibi davranma.
Manifestlemek: Düşüncesinin gerçekleşmesini istediği bir sonuca odaklamak
Favlamak: Beğenmek anlamında. Tweetleri favorilerine ekleyince tweetleri beğenmiş olursunuz, kelime buradan geliyor.
Cringe olmak: O kişinin adına utanmak. O yaptıkça ben utanıyorum demek.
Shiplemek: İki kişiyi birbirine sevgili olarak yakıştırmak. Şiplemek olarak söyleniyor.
Mentionlamak: Menşınlamak o kişiyi etiketlemek, sohbete dahil etmek anlamına geliyor.
Efsane: Efsane bekledik oluuum cümlesiyle örneklendirilebilecek efsane kelimesi çok fazla anlamında kullanılıyor.
Duyar kasmak: Amma duyar kastın şeklinde söylenir. Kişinin samimiyetsizce kendini ahlaki yönden üstün ya da duyarlı gösterdiğini söyleyen aşağılayıcı bir durum için kullanılıyor.
Mezuna kalmak: Liseyi bitirip üniversiteyi kazanamayıp o yıl beklemek. Liseyi bitirip üniversiteye gidememek, arada kalmak. Hem mezun olmak hem sınıfta kalmak gibi.
Aynen: Söylediklerine birebir katılıyorum, üzerine ekleyeceğim hiçbir şey yok. Sen söylemek istediğim her şeyi söyledin.
Zargana: Uzun ince, çok zayıf, çelimsiz kişilere deniyor.
Benching: Yedekte tutma, mavi boncuk dağıtma ama ilişkiyi başlatmama.
Situationship: İlişkinin adını koymama, sınırları belirlememe, arkadaşlıkla ilişki arasında bir yerde gezinme.
Fast forward: Klasik başlangıç aşamalarını geçip hemen derin bir ilişkiye başlama.
Gaslighting: Birini manipüle etme, olmuş şeyleri olmamış gibi anlatma ya da tam tersi.
Takipçi kasmak: Takipçi artırmak için çaba göstermek, uğraşmak, emek harcamak.
Yeto: Yeter kelimesinin kısaltması
Nemünasebo: Ne münasebet kelimesinin kısaltması
Mimik: Gözlerini devirmek, göz kaçırmak, sinir kriz geçiriyormuş gibi yapmak, yüksek sesle konuşmak.
Yükselmek: Bizdeki gaza gelmek deyimine benzetebiliriz.
Kardo: Kardeşim, can arkadaşım kelimesinin kısaltması
Düşmek: Yoğun bir şekilde ilgilenmek
Kral: Bir zamanların reis kelimesi yerini kral kelimesine bırakmış durumda.
Kafa adam: Kafa dengi insan
Mala bağlamak: İnsanın olaylara tepkisiz kalması, sogulamaması veya verdiği tepkinin saçma olmasıdır.
Ezik: Fark edilmeyen, itilip kakılan, sıkıntılı, sesi soluğu çıkmayan, bunun için kendinde güç bulamayan, ortaya kişiliğini koyamayan.
Zırvana: Zırvalama konusunu nirvanaya taşımış kişi.
Aşkito: Aşkom ya da aşkışım olarak söylenebilen aşkım kelimesinin kısaltması, evrilmesi
Qanqa: Kanka kelimesinin ergen hali.
Ateş etmek: Birbiriyle flört girişiminde bulunanlar için kullanılıyor. Cümle içinde kullanacak olursak "Arka masadaki kız sana ateş ediyor" diyebiliriz.
Popi: Popüler kelimesinin kısaltması
Stalklamak: Bir kişinin başka bir kişiyi araştırması, sosyal medya hesaplarından gizlice takip etmesi, gözetlemesi ve paylaşımlarını incelemesi.
Sista: Kızkardeş kelimesinin ingilizcesi olan sisters kelimesinin kısaltması.
Bro: Brother kelimesinin kısaltması. Bu da erkekler arasında birbirine söyleniyor.
Trollemek: Ortalığı karıştırmak, ortaya bir laf atıp kenara çekilip milleti birbirine düşürmek.
Feno: Fena kelimesinin sosyal medya hali.
Yürümek: Bizim için yürümek yolda olmak anlamına gelse de sosyal medyada karşı cinsle tanışma, görüşme, flörtleşme anlamına geliyor.
Müko: Mükemmelin kısaltması.